Ν. Στραβελάκης: Δυο λόγια για το Ασφαλιστικό
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης για το Ασφαλιστικό είναι γεγονός. Γεγονός είναι όμως και η απογοήτευση του κόσμου, των συνδικάτων και των ενώσεων των συνταξιούχων από το περιεχόμενό του.
Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση είχε παρουσιαστεί ως μια σημαντική προεκλογική εξαγγελία από την παρούσα κυβέρνηση. Η λογική της ήταν ότι εργοδότες, εργαζόμενοι και ελεύθεροι επαγγελματίες θα απαλλάσσονταν από τις εξοντωτικές ασφαλιστικές εισφορές του «νόμου Κατρούγκαλου», ενώ οι συνταξιούχοι θα έπαιρναν πίσω ένα μέρος έστω των απωλειών τους μέσω αναδρομικών. Στην προσπάθεια μάλιστα να διατηρηθούν αυτές οι κοινωνικές παράμετροι στη νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση είχαμε και την πρώτη κόντρα στο κυβερνητικό στρατόπεδο ανάμεσα στον υπουργό κ. Βρούτση και στον μέχρι πρότινος υφυπουργό του κ. Μηταράκη.
Η πολιτική της Νέας Δημοκρατίας από τότε που αυτή ήταν στην αντιπολίτευση δεν απέχει από τις κλασικές νεοφιλελεύθερες συνταγές. Στόχος τους είναι ένα κεφαλαιοποιητικό ασφαλιστικό σύστημα, στο οποίο μάλιστα η επικουρική ασφάλιση θα ιδιωτικοποιηθεί πλήρως. Αυτή είναι και η βασική φιλοσοφία του σχεδίου του κ. Βρούτση, παρόλο που δεν προχωρά στην πλήρη και άμεση εφαρμογή όλων των σχετικών διατάξεων.
Η φιλοσοφία του κεφαλαιοποιητικού συστήματος είναι η αυτοτέλεια των ασφαλιστικών εισφορών μεταξύ των γενεών. Δηλαδή, κάθε γενεά πληρώνει τις δικές της συντάξεις. Οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές δεν πληρώνουν τρέχουσες συντάξεις, όπως συνέβαινε με τα διανεμητικά ασφαλιστικά συστήματα αλληλεγγύης των γενεών, που ίσχυαν μέχρι την εποχή των Μνημονίων.
Το σκεπτικό είναι από τη μία ο περιορισμός των ασφαλιστικών εισφορών, ιδιαίτερα των εισφορών του εργοδότη, ώστε να μειωθεί το λεγόμενο εργατικό κόστος, να μη χρηματοδοτούνται τα Ταμεία από τον κρατικό προϋπολογισμό και, τέλος, να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος σε βάθος χρόνου, αφού υποτίθεται ότι οι συντάξεις θα ακολουθούν τις εισφορές κάθε γενεάς. Με δυο λόγια, η επιδίωξη ήταν και παραμένει να μην υπάρχει η παραμικρή αναδιανομή εισοδήματος στο πλαίσιο του ασφαλιστικού συστήματος, δηλαδή η ασφάλιση να πάψει οριστικά να είναι κοινωνική.
Βέβαια, όπως κάθε νεοφιλελεύθερη συνταγή, έτσι και αυτή έχει αποδειχτεί ψευδεπίγραφη. Στην πραγματικότητα τα κεφαλαιοποιητικά ασφαλιστικά συστήματα σε ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη κατέρρευσαν κάτω από το βάρος της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ο λόγος ήταν ότι κάθε κεφαλαιοποιητικό σύστημα βασίζεται στην παραδοχή ότι ο «κουμπαράς» του κάθε ασφαλισμένου θα κερδίζει τουλάχιστον μια απόδοση χωρίς κίνδυνο σε βάθος χρόνου.
Προφανώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, ιδιαίτερα στο σημερινό περιβάλλον των μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων αλλά και την περίοδο της κατάρρευσης των χρηματιστηρίων και αγορών ομολόγων που προηγήθηκε. Αρκεί να αναλογιστούμε πόσα χρήματα έχασαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία στο χρηματιστήριο τη δεκαετία του ’90 αλλά και πρόσφατα, με τη συμμετοχή τους στο PSI, για να καταλάβουμε τι εννοούμε.
Έτσι έχουμε, σε παγκόσμια κλίμακα, μια επίθεση στα ασφαλιστικά δικαιώματα με συντάξεις πείνας, αυξήσεις στα όρια ηλικίας και περικοπές στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων στη Γαλλία αυτό το διάστημα γίνονται ακριβώς για να αποκρουσθεί αυτού του είδους η ασφαλιστική αντιμεταρρύθμιση.
Στην Ελλάδα η επίθεση στα δικαιώματα ήρθε με τα νομοσχέδια των Μνημονίων, που αύξησαν τα όρια ηλικίας, πετσόκοψαν τις συντάξεις και την ιατροφαρμακευτική δαπάνη. Το πρώτο που κάνει το νομοσχέδιο Βρούτση είναι η παγίωση αυτής της αντιμεταρρύθμισης. Έτσι, τα υποτιθέμενα αναδρομικά του «νόμου Κατρούγκαλου» περιορίσθηκαν στα 150 ευρώ συνολικά, τα οποία δεν ξέρουμε πότε θα καταβληθούν, αφού δεν υπάρχει σχετικό κονδύλι στον προϋπολογισμό του 2020. Τα υπόλοιπα παραπέμφθηκαν στη λεγόμενη «πιλοτική δίκη», που ένας Θεός ξέρει πότε θα τελειώσει και τι θα βγάλει.
Άλλωστε ο «νόμος Κατρούγκαλου» εξασφαλίζει με τον πιο βίαιο τρόπο τη διατήρηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης στο 13% του ΑΕΠ, κάτι που είναι απαίτηση του ΔΝΤ. Αναφορικά με τις εισφορές, οι όποιες ελαφρύνσεις θα εκφραστούν σε περιορισμένες μελλοντικές συντάξεις, αφού το νομοσχέδιο Βρούτση είναι νομοσχέδιο μετάβασης ανάμεσα στο διανεμητικό σύστημα που ίσχυε και στο απόλυτα κεφαλαιοποιητικό σύστημα που πρόκειται να ισχύσει.
Τέλος, το νομοσχέδιο αποτελεί το πρώτο βήμα για την πλήρη ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, με πρώτο βήμα την ενοποίηση των επικουρικών ταμείων.
Παρά τη σιωπή των περισσότερων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, τα συνδικάτα και οι ενώσεις των συνταξιούχων έχουν αντιδράσει στο νομοσχέδιο και η κοινωνία πρέπει να συντονιστεί μαζί τους.