«Κόκκινα» δάνεια και προσβολή της κρατικής εξουσίας
Του καθηγητή
Ν. Γ. Χαριτάκη*
Ανοικτή επιστολή προς τον υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνη Γεωργιάδη
Αξιότιμε κύριε υπουργέ,
Έχετε αναλάβει το έργο της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας. Οικονομικής, καθώς αποτελεί κυρίαρχο στόχο της εθνικής μας ταυτότητας, και κοινωνικής, καθώς οφείλετε να προστατεύετε και να επουλώνετε τις κοινωνικές συγκρούσεις που μπορεί να δημιουργεί η ανάπτυξη. Βασική συνιστώσα της πολιτικής ευθύνης είναι ο πολίτης να πιστεύει ότι το νομοθετικό πλαίσιο και οι κανονιστικοί μηχανισμοί που το εξυπηρετούν θα λειτουργούν αποκλείοντας τους θεσμούς που τους περιθάλπουν από το να συμβάλλουν στη γελοιοποίηση της δημοκρατικής οργάνωσης της χώρας.
Η ευθύνη σας είναι διπλή, καθώς στην επαγγελματική σας ζωή έχετε χειριστεί άπειρα θέματα οικονομικής διαχείρισης και έχετε γίνει κοινωνός πολλών αυθαιρεσιών της εφαρμογής των νόμων. Για εσάς δεν ισχύει το «δεν ήξερες, δεν ρώταγες».
Το θέμα που θα μας απασχολήσει είναι η έκταση της προσβολής της κρατικής εξουσίας και των νόμων από τους διαχειριστές του νομικού και διοικητικού συστήματος. Προσβολή που καλύπτει την αδιαφάνεια και την άσκηση εξουσίας στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η λέξη που εκφράζει την πραγματικότητα είναι μία, αίσχος, και αφορά τόσο τη δημόσια διοίκηση όσο και τους τρίτους. Με συμπαραστάτη το κράτος, καλύπτονται στην αδιαφάνεια κάθε λογής ερπετά και ασπόνδυλα.
Δεδομένο: Αμέσως μετά την κρίση, η χώρα, μαζί με πολλές άλλες της Ευρωζώνης, κλήθηκε να σώσει το χρηματοπιστωτικό της σύστημα και την πραγματική οικονομία. Κλήθηκε απλώς να λύσει το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων υποχρεώσεων, πρώτα του δημοσίου και στη συνέχεια του ιδιωτικού τομέα (ατομικού και επιχειρηματικού). Αν σήμερα έχετε την άποψη ότι αυτό έχει λυθεί, δεν χρειάζεται να συνεχίσετε την ανάγνωση του υπολοίπου κειμένου. Δυστυχώς, όμως, τα μη εξυπηρετούμενα χρέη παραμένουν αμείωτα επί μία δεκαετία, κατατρώγοντας τις σάρκες της κοινωνίας.
Αιτία: Ποτέ δεν υπήρξε, παρ’ όλες τις καλές προθέσεις του κράτους, νομοθετικό και διοικητικό πλαίσιο επίλυσης των διαφορών. Ποτέ δεν δημιουργήθηκε ένας αποτελεσματικός και καθοριστικός μηχανισμός με διαδικασίες και αυστηρές διοικητικές κυρώσεις για τους παραβάτες. Το πρόβλημα εγκαταλείφθηκε στην φιλοπατρία ταων Ελλήνων και στην εκμετάλλευση των πολιτών από κάθε λογής επιτήδειους. Όπως θα έλεγε και ο συνάδελφός σας κ. Γεραπετρίτης, δεν υπήρξαν ποτέ, για όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένου και του Δημοσίου, αυστηρά checks and balances. Και επειδή δεν ωφελεί να κάνουμε κριτική χωρίς στοιχεία, ας τοποθετηθούμε:
Νομοθετικό πλαίσιο: Ένα χάος. Χειρότερο και από την Κόπρο του Αυγείου. Σε μια χώρα όπου η Αστυνομία δυσκολεύεται να προστατεύσει την ατομική ιδιοκτησία από τους καταπατητές και τους αναρχικούς, αίρονται περιορισμοί όπως η προστασία της πρώτης κατοικίας. Σε επίπεδο εφαρμογής, κυριολεκτικά ο καθένας ακολουθεί ό,τι του πουν, ό,τι γνωρίζει ή ό,τι τον συμφέρει. Η νομιμότητα παραμένει στα χαρτιά και τα δικόγραφα.
Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους: Ο χαρακτηρισμός «παιδική χαρά» είναι επιεικής. Αναλαμβάνει να διαχειρισθεί μια ηλεκτρονική πλατφόρμα και δεν ελέγχει αν η πληροφόρηση που εισάγουν οφειλέτες, τράπεζες, Δημόσιο και λοιποί πιστωτές είναι τελεσίδικη και δεσμευτική για τους υπόχρεους. Απαλλάσσεται από τις ευθύνες της επειδή η πλατφόρμα προτάσσει το ότι οι εγγραφές και καταχωρήσεις ενέχουν ευθύνη υπευθύνου δηλώσεως του ν. 105. Κανένας δεν ευθύνεται αν, για παράδειγμα, άλλα δηλώνουν οι τράπεζες στον οφειλέτη κι άλλα στον «Τειρεσία» και στην πλατφόρμα. Αν κάποιοι εμπλεκόμενοι έφεραν αντιρρήσεις για τις εγγραφές του οφειλέτη κ.ά., κανείς δεν τις λαμβάνει υπόψη.
Στον ίδιο κυβερνοχώρο, το Δημόσιο (Εφορία) δεν δηλώνει την απαίτησή του και καλύπτεται από μία επιστολή που του επιτρέπει, ανεξαρτήτως των αποφάσεων, να διατηρεί το σύνολο των δικαιωμάτων του. Δηλαδή, και δεν ξέρει τι απαιτεί, και δεν σέβεται τις αποφάσεις των δικαστηρίων, και στέλνει φυλακή τον φτωχό οφειλέτη. Οι σύμφωνα με τον νόμο προβλεπόμενες διαδικασίες δεν τηρούνται και ο αρμόδιος ειδικός γραμματέας δηλώνει ευθαρσώς ότι οι αποφάσεις είναι θέμα ενός ηλεκτρονικού κουμπιού. Η ζωή στο απόσπασμα, αφού η σκανδάλη γίνεται κουμπί.
Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους: Επειδή το κράτος δεν γνωρίζει τι του οφείλουν, δεν δεσμεύεται ποτέ και πουθενά. Τα δικαστήρια της χώρας έχουν δικάσει, αλλά το κράτος διεκδικεί, καθώς οι φορολογικές διαφορές δεν τελειώνουν ποτέ, ούτε στα δικαστήρια ούτε σε εξωδικαστικές διευθετήσεις. Όπως και η προηγούμενη ανεξάρτητη αρχή, έτσι κι αυτή, ποτέ δεν απαντά εγγράφως, ούτε βέβαια και τηλεφωνικά.
Τράπεζες (συστημικές και μη): Το όργιο της αδιαφάνειας και του ωφελιμισμού. Αποτελούν τους «Ταλιμπάν» της εξουσίας. Δεν διαπραγματεύονται με κανέναν με διαφάνεια. Δεν σέβονται τις λογιστικές τους εγγραφές, ούτε βέβαια τα πλαίσια των κοινοτικών οδηγιών. Δεν σέβονται τους κώδικες τραπεζικής δεοντολογίας, που οι ίδιες συμφώνησαν μέσω της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών. Συμφωνούν –εν κρυπτώ και παραβύστω– μεταξύ τους με αδιαφανή κριτήρια. Αναθέτουν σε διαχειριστές απαιτήσεων χωρίς να ενημερώνουν τον οφειλέτη για τη λογιστική τους απαίτηση, δεν συνεργάζονται με στοιχεία συμβιβασμού και αποτιμούν σε λογιστική αξία τα στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, επειδή θεωρούν, αφελώς, ότι θα εγγυηθεί το Δημόσιο. Οφείλουμε να κρατήσουμε ως υποσημείωση ότι είναι οι ίδιοι Οργανισμοί που για να κρατηθούν στη ζωή σπατάλησαν ήδη 55 δισ. και τολμούν να απαιτούν άλλα 14,5 δισ. ως εγγύηση των αναδιαρθρώσεών τους.
Servicers (π.χ., Do Value κ.λπ.): Είναι εταιρείες που έχουν αναλάβει να διαχειρισθούν κατ’ αρχήν τα «κόκκινα» δάνεια. Έχουν άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος και επιβλέπονται από αυτή. Θεωρητικά, έχουν πιστοποιημένη τεχνογνωσία και, σύμφωνα με τον νόμο και τις οδηγίες της ΕΕ, έχουν καταθέσει –με εμπεριστατωμένη έκθεση– στοιχεία που επιβεβαιώνουν την ικανότητά τους να προτείνουν βασικές αρχές και μεθόδους που θα διασφαλίζουν την επιτυχή αναδιάρθρωση δανείων στα πλαίσια του Κώδικα Δεοντολογίας και των Οδηγιών 2014/17 και 2013/36.
Αναδιάρθρωση και όχι πτώχευση. Οι εταιρείες εισηγούνται και οι τράπεζες αποφασίζουν. Σε καθημερινή εφημερίδα, ο πρόεδρος μίας εξ αυτών –ιταλικής καταγωγής– περιαυτολογεί για τη διαχειριστική δεινότητα της εταιρείας του πανευρωπαϊκά. Τα στελέχη του όμως άλλα πράττουν. Συγκεκριμένα, κανείς δεν δικαιούται να γνωρίζει την εισήγησή τους. Αρνούνται να τη γνωστοποιήσουν στον οφειλέτη. Αρνούνται να πιστοποιήσουν ότι δεσμεύονται από κανόνες εχεμύθειας, ιδιαίτερα όταν εισηγούνται μη εξασφάλιση επιτυχούς αναδιάρθρωσης.
Και το πλέον ενδιαφέρον, θεωρούν ότι δεν ευθύνονται για την έκβαση του αποτελέσματος απόρριψης της αναδιάρθρωσης που έχουν εισηγηθεί, παραπέμποντας την ευθύνη αποκλειστικά στην ψήφο των πιστωτών και στην πλατφόρμα. Κυριολεκτικά, Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει, αφού οι περισσότεροι εξ αυτών ήταν οι ίδιοι που ενέκριναν κάποια άλλη στιγμή τα δάνεια.
Ακόμη και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ για να πατήσει το κουμπί των πυρηνικών ακολουθεί κάποιες διαδικασίες και δεν διανοείται εκ των υστέρων να μεταφέρει την ευθύνη στον αξιωματικό που φέρει τη βαλίτσα.
Η όλη συμπεριφορά αποτελεί μία τεραστίων διαστάσεων ντροπή και εκμαυλισμό του ρυθμιστικού πλαισίου της ΕΚΤ και των αποφάσεων της ΤτΕ από εταιρείες που θέλουν να διαχειρισθούν 160 δισ.
Οι πολίτες δεν ξεχνούν ότι έχουν αναθέσει την προστασία τους σε θεσμούς όπως η ΤτΕ. Γνωρίζουν ότι η ΤτΕ ακολουθεί ισχύοντες κανόνες δεοντολογίας, έχει αρμοδιότητα να αίρει το δικαίωμα λειτουργίας για αντισυμβατική συμπεριφορά των οργανισμών που επιβλέπει, στοχεύοντας τον περιορισμό του ηθικού κινδύνου των διοικούντων. Και όμως δεν τους ελέγχει.
Στελέχη και λοιποί εμπλεκόμενοι: Το χάος, από το ότι δεν γνωρίζουν τι ισχύει, από το ότι δεν αναλαμβάνουν ευθύνες, από το ότι θεωρούν ότι παράτυπα μπορούν να ασκούν bullying στον πολίτη, αντιμετωπίζοντάς τον ως πλουτοκράτη, απειλώντας με πλειστηριασμό, ατομική πτώχευση και φυλάκιση. Το γλαφυρό «στείλτε μας μία επιστολή και θα σας απαντήσουμε» αποτελεί κυρίαρχη επωδό. Δικηγόροι, αδρά αμειβόμενα στελέχη, σύμβουλοι επιχειρήσεων, δημόσιοι λειτουργοί πετάνε κυριολεκτικά τους οφειλέτες από τον Άννα στον Καϊάφα. Στην κυριολεξία σκηνικό Κάφκα.
Κατακλείδα: Έχοντας στο παρελθόν διαχειρισθεί δημόσια περιουσία με τεράστια κοινωνική και οικονομική επίπτωση, θεωρούσα τότε ως δεδομένο ότι με τη στάση και τις εισηγήσεις μου στους υπουργούς εξυπηρετούσα την ανάπτυξη και το δημόσιο συμφέρον. Και προφανώς οι εισηγήσεις μου με δέσμευαν προσωπικά. Ειλικρινά, ύστερα από τόσα χρόνια δεν πίστευα ότι θα ζούσα αυτήν την προχειρότητα και τη νομική – θεσμική ανασφάλεια.
Η κοινωνική αναταραχή που άμεσα θα προκύψει απλώς και μόνο με την κατάργηση του «νόμου Κατσέλη», αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, θα λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Σε τελική ανάλυση, για τον πολίτη, εργαζόμενο και μη, το κράτος είναι υπεύθυνο. Προτεραιότητα στην προστασία δεν έχουν οι μέτοχοι των τραπεζών και των επιχειρήσεων των επωνύμων πιστωτών.
Με την επαγγελματική σας εμπειρία και με την συναντίληψη των πραγματικών δεδομένων που αναφέρθηκαν, θεωρώ ότι είναι σκόπιμο να αποφασίσετε σαν να ήσασταν εσείς στη θέση όλων αυτών των πολιτών.
Η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και η αλληλεγγύη της δημόσιας πολιτικής, σε συνάρτηση με την εφαρμογή των δικλείδων ασφαλείας του Ευρωπαϊκού Δικαίου σε μία φιλελεύθερη δημοκρατία, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να δικαιώσουν τις πεποιθήσεις των αναχωρητών της.
Μετά τιμής,
Ν. Ι. Χ.
(Ο Ν. Ι. Χαριτάκης διετέλεσε
Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ,
Γραμμ. Αποκρατικοποιήσεων, ΔΣ ΤΑΝΕΟ)