Λιβύη και Βερολίνο

Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, LL.M (Harvard’ 95), ΔΝ, αν. Καθηγητή
Κοινοτικού Δικαίου, Προμηθειών και Διεθνών Σχέσεων
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Η Διάσκεψη για τη Λιβύη, που γίνεται σήμερα στο Βερολίνο, δεν αποτελεί έμπνευση της τελευταίας στιγμής. Ξεκίνησε μήνες πριν ως διαδικασία και απέκτησε περιεχόμενο και χρονοδιάγραμμα από τον Σεπτέμβριο του 2019, υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Κατά το χρονικό αυτό σημείο αποκρυσταλλώθηκαν και οι τρεις βασικές στοχεύσεις της.

Κατά πρώτον η επίτευ­ξη μιας εκεχειρίας διαρκείας για να προχωρήσουν οι συνομιλίες ειρήνευσης, κατά δεύτερον η αποτελεσματική εφαρμογή του εμπάργκο όπλων προς τις αντιμαχόμενες πλευρές και την πληθώρα των παραστρατιωτικών οργανώσεων και κατά τρίτον η απευθείας συνεννόηση μεταξύ των δύο βασικών συγκρουόμενων στρατοπέδων και η εξεύρεση λύσης στα στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά θέματα.

Η τριπλή αυτή στόχευση εν πολλοίς υπαγόρευσε και την επιλογή των χωρών που θα καλούνταν να συμμετάσχουν στη Διάσκεψη, που έπειτα από αναβολές και δυστοκία ως προς την ανταπόκριση των ενδιαφερομένων ορίστηκε τελικά για τις 19 Ιανουαρίου. Η χώρα μας καθ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα, εμφα­νώς τουλάχιστον, δεν διεκδίκησε ρόλο στις σχετικές εξελίξεις, ενώ η λιβυκή κρίση αποτελούσε χαμηλού ενδιαφέροντος αναφορά, όταν αυτή υπήρχε, στην εγχώρια ειδη­σεογραφία και επικαιρότητα. Σημειωτέον ότι μεταξύ των δυσαρεστημένων από τη μη συμμετοχή της στη Διάσκε­ψη του Βερολίνου είναι και η Τυνησία, που ανήκει στην κατεξοχήν γεωπολιτική γειτονιά της κρίσης.

Το παζλ της σύγκρουσης στη Λιβύη δεν είναι απλό. Τουναντίον αποτελεί σπαζοκεφαλιά διαρκείας. Από τη μια είναι τα πετρέλαια και το έντονο οικονομικό ενδιαφέρον. Η Ιταλία, ως η πρώην αποικιακή δύναμη, που είχε υπό τον έλεγχό της τη χώρα, θέλει να εξασφαλίσει την προνομιακή της πρόσβαση, μέσω της ΕΝΙ, στο εμπόριο και την επεξεργασία του ενεργειακού πλούτου της χώρας. Έχει σχετικά συμβόλαια με την κρατική εταιρεία πετρελαίου, τον μόνο οργανισμό που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως ο νόμιμος εκπρόσωπος για την πετρελαϊκή παραγωγή και διαχείριση της χώρας.

Από την άλλη, ωστόσο, η Γαλλία, μέσω της TOTAL, διεκδικεί προσοδο­φόρα συμβόλαια και έχει αναπτύξει προνομιακές σχέσεις με τον στρατηγό Χαφτάρ, οι δυνάμεις του οποίου ελέγχουν τις περιοχές με τον μεγαλύτερο πετρελαϊκό πλούτο. Αλλά και οι ρωσικές εταιρείες πραγματοποιούν έρευνα για την εξόρυ­ξη πετρελαίου, διεκδικώντας δυναμικά την κατοχύρωση του ρόλου τους. Η Ρωσία εξάλλου με την πτώση του Καντάφι απώλεσε ένα φαρα­ωνικό συμβόλαιο για την κατασκευή σιδηροδρόμου στη Λιβύη καθώς και πλειάδα άλλων χρυσο­φόρων συμβολαίων.

Η Λιβύη επίσης αποτελεί την αφετηρία από­πλου των μεταναστευτικών ροών που επιχειρούν να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω της λεγόμενης «οδού της Κεντρικής Μεσογείου». Οι ιταλικές αρχές, από την εποχή ακόμα του Δημοκρατικού Κόμματος έως και σήμερα, έχουν επενδύσει συστηματικά, μέσω της ενίσχυσης σε μέσα και εκπαίδευση της Λιβυκής Ακτοφυλακής αλλά και «διευθετήσεων», όπως λέγεται, με τους πολέμαρχους, στην ανάσχεση των ροών αυτών. Με εμφανή μάλιστα επιτυχία.

Στην κατεύθυνση αυτή έχουν διατεθεί και κοινοτικά κονδύλια, ενώ είναι μόνιμος εφιάλτης για τις βόρειες χώρες, με πρώτη τη Γερμανία, το ενδεχόμενο να επαναληφθεί το προηγούμενο του 2015, με την αθρόα εισροή εκατοντάδων χιλιάδων «οικονομικών μεταναστών», με αφετηρία τη Λιβύη. Εξ ου και η πρόσκληση στο Κονγκό.

Η Λιβύη όμως αποτελεί και το στοίχημα κατανίκησης των ισλαμικών στοιχείων, που αναδύθηκαν στην παγκόσμια σκηνή με τη λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» του 2011 και απείλησαν να καταλύσουν το σύνολο των αραβικών καθεστώτων. Κύριος εκφραστής τους είναι οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι», που το πρώτον επικράτησαν στην Αίγυπτο, μέχρι να εκδιωχθούν από τον στρατηγό Αλ Σίσι, ενώ έχουν χαρακτηρισθεί ως τρομοκρατικές οργανώσεις από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Κατά τούτο εξηγείται και η συνδρομή που παρέχουν οι τρεις αυτές χώρες σε χρήματα και πολεμικό υλικό, περιλαμβανομένου του κινεζικού, στον στρατηγό Χαφτάρ, συνεπικουρούμενες από την Ιορδανία και με τη σιωπηρή επίνευση των ΗΠΑ.

Στον αντίποδα βρίσκονται το Κατάρ και η Τουρκία. Το μεν πρώτο σε συνέχεια και της διαρκούς κόντρας του με τις άλλες δυνάμεις του Κόλπου, που το κατηγορούν ότι σιγοντάρει την ανατροπή τους, ενώ η Τουρκία αναζητά πεδίο γεωπολιτικής επιρροής, μετά το φιάσκο της να πατρονάρει το εκκοσμικευμένο Ισλάμ. Η Ρωσία δεν χάνει την ευκαιρία να εδραι­ώσει τη επιρροή της σε μια χώρα που επί Καντάφι ήταν προνομιακός συνομιλητής της και «πελά­της των οπλικών της συστημάτων» και να διευρύνει τις κάθε είδους «εμπορικές της σχέσεις», περιλαμβανομένων των εξοπλισμών.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως απέδειξε και στη Συρία, με όρους πραγ­ματισμού και κυνισμού δεν διστάζει να συμφω­νήσει και να συμπράξει με την κατά τα άλλα αντίπαλη Τουρκία, υπαγορεύοντας ακόμα και στον κατά τα άλλα προστατευόμενό της Χαφτάρ να συμπράξει σε μια εκεχειρία, ανακόπτοντας τη στρατιωτική του επικράτηση.

Σε ένα τόσο σύνθετο τοπίο, εύκολες και μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν για την ελληνική διπλωματία. Ήταν ατυχής η επιλογή δημοσιοποίησης του αιτήματος για συμμετοχή στη Διάσκεψη του Βερολίνου, ενώ αποτελεί σημαντική διπλωματική επιτυχία και πράξη κύρους η έλευση του Χαφτάρ στην Αθήνα, λίγο πριν το Βερολίνο. Απαιτείται αθόρυβη προπαρασκευή για τις προκλήσεις που αναφύονται. Θα είναι πολλές, με πρώτες αυτές που αφορούν τον διαρκώς ενισχυόμενο ρόλο της Αφρικανικής Ηπείρου. Η Λιβύη είναι μόνο η αρχή.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: cnn.gr