Δίκαιη η δυσαρέσκεια των Ελλήνων από τη στάση των ΗΠΑ περί ίσων αποστάσεων

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Ο αγωγός EastMed, η τουρκολιβυκή συνεργασία και η νέα ιρανοαμερικανική κρίση

Στην τριμερή συμφωνία Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, που υπογράφτηκε την επομένη της Πρωτοχρονιάς στην Αθήνα από τους αρμόδιους υπουργούς, παρουσία των πρωθυπουργών των τριών χωρών, δόθηκαν πολλές ερμηνείες. Κυρίαρχη η έμφαση στο γεωπολιτικό στοιχείο και λιγότερο στο οικονομικό.

Προφανώς επειδή τα υλικά κέρδη θα βραδύνουν ή θα φανούν μετά την αποπεράτωση του αγωγού, η κατασκευή του οποίου υπολογίζεται ότι θα διαρκέσει μία πενταετία, ενώ το οικονομικό κόστος μπορεί να ξεπεράσει και τα 15 εκατ. ευρώ!

Δεν έλειψαν και οι μεμψιμοιρίες εκείνων που ερμήνευσαν τη συμφωνία με διαφορετικά κριτήρια, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω όξυνση των σχέσεων με την Τουρκία. Συμπλέγματα κατευνασμού ή ηττοπάθειας; Η Ελλάδα, όπως και η Κύπρος και το Ισραήλ ασκούν ένα νόμιμο δικαίωμα που παρέχει το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η Τουρκία, αντίθετα, το παραβιάζει.

Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, η τοποθέτηση υποθαλάσσιων αγωγών είναι ελεύθερη και δεν μπορεί να παρεμποδίζεται. Η κατασκευή δεν παραβιάζει τα δικαιώματα κανενός. Αν διέρχεται από την υφαλοκρηπίδα ή την ΑΟΖ παράκτιας χώρας, μπορεί να ζητηθεί μόνο η διόρθωση της γραμμής διέλευσης και όχι να απαγορευθεί.

Ορθώς δίδεται μεγάλη σημασία στην πολιτική διάσταση της συμφωνίας. Γιατί πέραν του οικονομικού στοιχείου παρέχεται ένα ηχηρό μήνυμα συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών, που αν απαιτηθεί μπορεί να επεκταθεί και σε θέματα ασφαλείας. Το timing της υπογραφής της μπορεί κάλλιστα να ερμηνευθεί και ως απάντηση στο τουρκολιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών, που ουσιαστικά και τυπικά χαρακτηρίζεται ως άκυρο.

Σπάνια ο χώρος της Ανατολικής Μεσογείου, της Βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής βρέθηκαν σε τέτοια αναταραχή με τοπικές συ­γκρούσεις και γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Εκτός της αραβοϊσραηλινής διένεξης για το Παλαιστινιακό και τους γνωστούς ανταγωνισμούς για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών ενέργειας Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής προστέθηκαν τα τελευταία χρόνια οι κρίσεις στο Ιράκ και τη Συρία, που βασικά προκλήθηκαν από τις έξωθεν επεμβάσεις.

Ιδιαίτερα το Συριακό ενέπλεξε ενεργά και τις Μεγάλες Δυνάμεις, από τους ανταγωνισμούς των οποίων στην περιοχή επωφελήθηκε τελικά η Τουρκία. Αρχικά, κύριο μέλημα της Άγκυρας ήταν να διαφυλάξει την εσωτερική της συνοχή και να αποτρέψει τη δημιουργία αυτόνομων κουρδικών οντοτήτων στις όμορες χώρες, Συρία και Ιράκ.

Η δυσπιστία προς τις ΗΠΑ, που συνεργαζόταν στενά με τους κούρδους μαχητές κατά του ISIS, που στη συνέχεια τους εγκατέλειψε, ώθησε τον Ερντογάν να στραφεί προς τη Μόσχα, που ανταποκρίθηκε για δικούς της υπολογισμούς χωρίς επιφυλάξεις, ενώ διατήρησε και τις επαφές με την Ουάσινγκτον ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο με τον Πρόεδρο Τραμπ.

Το διπλό αυτό παιγνίδι απέδωσε καρπούς. ΗΠΑ και Ρωσία έδωσαν το πράσινο φως και επέτρεψαν στην Τουρκία να εισβάλει στη ΒΔ Συρία σε βάθος πλέον των τριάντα χιλιομέτρων. Το καθεστώς Ερντογάν με τη σειρά του εκμεταλλεύθηκε τον αμερικανορωσικό ανταγωνισμό και ανοχή και διεκδίκησε ενεργότερο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή, εκείνον της περιφερειακής δύναμης.

Απόδειξη της μεγαλομανίας του τούρκου Προέδρου η συνεργασία με τον λίβυο πρωθυπουργό Φαγέτ Αλ Σαράζ, με την υπογραφή του μνημονίου και την απειλή ενεργότερου ρόλου με την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων, γεγονός που προκάλεσε την έντονη αποδοκιμασία και αντιδράσεις από μεγάλες χώρες, όπως Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία και συνολικά από την ΕΕ.

Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Ωστόσο η συνεργασία με τη Ρωσία καλά κρατεί. Πούτιν και Ερντογάν εγκαινίασαν την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου στην Άγκυρα την κατασκευή του αγωγού Turkish Stream N2, που θα μεταφέρει ρωσικό φ/α στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και Βουλγαρίας, ενώ ο αρχικός σχεδιασμός πρόβλεπε τη διέλευση από ελληνικό έδαφος, αλλά για άγνωστους λόγους προτιμήθηκε τελικά η Βουλγαρία.

Να σημειωθεί ότι ο αγωγός Ν1 έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία και χρησιμοποιείται για μεταφορά ρωσικού φ/α αποκλειστικά στην Τουρκία. Είναι ο τρίτος κατά σειρά αγωγός μετά τον Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και τον South Stream, η κατασκευή του οποίου δεν περατώθηκε ή ματαιώθηκε. Ελπίζεται ο EastMed να έχει καλύτερη τύχη, αφού η κατασκευή του θα εξαρτηθεί και από τα αποθέματα που θα διαπιστωθούν στην ΑΟΖ του Ισραήλ, σε Κύπρο και νοτίως της Κρήτης.

Είναι πολύ πιθανό η τελευταία κρίσι μεταξύ ΗΠΑ – Ιράν να συντελέσει στην επίσπευση των σχετικών ερευνών προκειμένου να γίνουν και οι σχετικές μελέτες και να αρχίσουν τα έργα κατασκευής του αγωγού που θα αναβαθμίσει στρατηγικά την Ελλάδα. Το θέμα και η σημασία του αγωγού για τα δυτικά συμφέροντα πιθανότατα θα ήταν στην ατζέντα των συνομιλιών του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη και της αντιπροσωπείας που τον συνόδευε στις ΗΠΑ με τους αμερικανούς ομολόγους τους.

Ατυχώς, η τριήμερη επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε ο έλληνας πρωθυπουργός σε ΗΠΑ και η συνάντηση με τον Πρόεδρο κ. Ντόναλντ Τραμπ συνέπεσε με τη σοβαρή κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ – Ιράν, που προκλήθηκε μετά τον βομβαρδισμό και τον θάνατο του ιρανού στρατηγού Σολεϊμανί και έφερε τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου. Κατανοητό το γεγονός ότι οι ερωτήσεις των δημοσιογράφων, κατά τη συνάντηση των δύο ηγετών, στράφηκαν στα θέματα που συγκρατούσαν και εξακολουθούν να συ­γκρατούν την παγκόσμια προσοχή.

Παρά ταύτα, ο έλληνας πρωθυπουργός έθεσε δημόσια το θέμα των τουρκικών προκλήσεων και επέκρινε το μνημόνιο μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης. Ο Πρόεδρος Τραμπ, πιστός στην παράδοση της αμερικανικής διπλωματίας στην τήρηση ίσων αποστάσεων στις διαφορές μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, προτίμησε την απόλυτη σιωπή, μία ήκιστα διπλωματική συμπεριφορά που τον εκθέτει ακόμα και ως οικοδεσπότη. Η σιωπή του αμερικανού Προέδρου δεν δήλωνε άγνοια, αλλά επιβεβαίωση της πολιτικής των ίσων αποστάσεων, κάτι που αδικεί κατάφωρα την Ελλάδα, το εγκώμιο της οποίας έπλεξε ο προκάτοχός του Μπαράκ Ομπάμα από τον Βράχο της Πνύκας.

Πολύ πιθανό ο υπουργός των Εξωτερικών Μάικ Πο­μπέο να επιχειρήσει να αμβλύνει κάπως τις δυσμενείς εντυπώσεις που προκλήθηκαν από τη συμπεριφορά του Προέδρου και να παράσχει κάποια υποστήριξη προς την Ελλάδα. Όμως η δυσαρέσκεια των Ελλήνων θα παραμείνει. Υποθέτω ότι η εδώ πρεσβεία των ΗΠΑ θα μεταφέρει τη δίκαιη απογοήτευση των Ελλήνων.

Σε προσωπική βάση, θα πρόσθετα ότι ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα –αν εξακολουθεί να υπάρχει– δεν οφείλεται μόνο στη στήριξη στη χούντα των συνταγματαρχών, που οδήγησε στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο.