Άξονας ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο ο αγωγός EastMed
Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ
Είναι το πρώτο βήμα…
-Οι επιβεβλημένες επόμενες κινήσεις και η πιθανή αντίδραση της Άγκυρας
Ένα πρώτο, σημαντικό βήμα για την απόκρουση της τουρκικής επιθετικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο έγινε την Πέμπτη με την υπογραφή της Συμφωνίας Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου για την κατασκευή του αγωγού East Med. Όμως είναι προφανές ότι αυτή η κίνηση από μόνη της δεν αρκεί, ούτε μπορεί να βάλει τέρμα στην προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει αρνητικά τετελεσμένα.
Οι κ. Μητσοτάκης, Νετανιάχου και Αναστασιάδης έστειλαν το μήνυμά τους, που δεν αφορά μόνο την ενεργειακή και οικονομική διάσταση του έργου αυτού αλλά και τη δημιουργία άξονα ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το άρθρο 10 της Συμφωνίας περιλαμβάνει μια σημαντική ρήτρα για τον τομέα της ασφάλειας, που δίνει και άλλη διάσταση στο έργο, καθώς προβλέπει ότι η ρήτρα αυτή ισχύει από την έναρξη ακόμη των προκαταρκτικών εργασιών για τον αγωγό:
«…Κάθε συμβαλλόμενο μέρος μπορεί να λάβει τα μέτρα που κρίνει αναγκαία για να εξασφαλίσει την ασφάλεια του αγωγού και όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται στο έδαφος αυτού του μέρους που εμπλέκεται σε δραστηριότητες του έργου.
Τα μέρη θα συνεργαστούν λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του αγωγού. Από την άποψη αυτή, τα μέρη μπορούν να διατυπώσουν πολυμερείς ή διμερείς συμφωνίες και διακανονισμούς σχετικά με συνεργασίες στα ζητήματα ασφάλειας που σχετίζονται με το έργο/ αγωγό».
Η ρήτρα αυτή πρακτικά θα μπορεί να ενεργοποιηθεί άμεσα, όταν το επόμενο διάστημα αρχίσουν προκαταρκτικές εργασίες για τον αγωγό ή ακόμη και επιστημονικές έρευνες που θα έχουν σχέση με την επιλογή της όδευσης του αγωγού μέσα από τις υφαλοκρηπίδες της Κύπρου και της Ελλάδας.
Κάθε προσπάθεια της Τουρκίας να παρεμποδίσει τέτοιου είδους έρευνες, βάσει του συγκεκριμένου άρθρου της Συμφωνίας, θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ως μέιζον ζήτημα ασφαλείας από τις τρεις χώρες, που θα πρέπει να διασφαλίσουν την ομαλή συνέχιση των εργασιών.
Η διακρατική Συμφωνία για τον EastMed και συνολικά το έργο αυτό θα ενισχυθεί και θα στηριχθεί, εφόσον υπάρξει κίνηση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας.
Παρά τις δηλώσεις και τις έμμεσες αναφορές στα κοινά σύνορα Ελλάδας – Κύπρου, αυτά ουδεμία αξία έχουν εάν δεν υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης. Και τότε φυσικά θα μπορεί να προβληθεί και τυπικά το επιχείρημα ότι ο αγωγός διέρχεται από την ΑΟΖ των δύο χωρών και επομένως δεν χρειάζεται καμιά διαβούλευση με άλλη χώρα προκειμένου να καθορισθεί η διαδρομή που θα ακολουθήσει ο αγωγός.
Όσο, όμως, η Αθήνα αποφεύγει την έναρξη συνομιλιών με την Κύπρο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, αφήνει το πεδίο ελεύθερο στην Τουρκία να αμφισβητεί δικαιώματα και να επιχειρεί να επιβάλλει τετελεσμένα, όπως έκανε με το μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη.
Βεβαίως, η απουσία συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου δεν εμποδίζει την κατασκευή του αγωγού, καθώς η υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας είναι συγκεκριμένη και μάλιστα με την τροπολογία Μανιάτη έχει γίνει μονομερής ανακήρυξη των εξωτερικών ορίων της, βάσει της μέσης γραμμής.
Απειλή η Τουρκία
Η αντίδραση της Τουρκίας ήταν οργισμένη και έντονη, αλλά η νομιμοποιητική βάση των τουρκικών αντιδράσεων είναι έωλη:
«Η υπογραφή της Συμφωνίας του EastMed είναι η τελευταία περίπτωση των μάταιων βημάτων, με στόχο τον αποκλεισμό της Τουρκίας και της “TRNC” στην περιοχή. Κάθε έργο που αγνοεί την Τουρκία, που έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, και τους Τουρκοκύπριους, που έχουν ισότιμα δικαιώματα στους φυσικούς πόρους νησιού, δεν μπορεί να επιτύχει.
Η Τουρκία είναι η πλέον εμπορικά εφικτή και ασφαλής οδός για την αξιοποίηση των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και τη μετάβασή τους στις καταναλωτικές αγορές της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας.
Η άρνηση συνεργασίας τόσο με εμάς, όσο και με τους Τουρκοκύπριους είναι ένδειξη της επιδίωξης κάποιων χωρών για μάταια πολιτικά κίνητρα αντί της συνεργασίας. Υπενθυμίζουμε στους “ιδιοκτήτες” του έργου ότι τέτοια άθλια σχέδια θα εξακολουθήσουν να αποτυγχάνουν, όπως έγινε και στο παρελθόν».
Η Τουρκία με μαξιμαλιστικό τρόπο επιδιώκει και απαιτεί να έχει λόγο σε κάθε έργο στην Ανατολική Μεσόγειο, επειδή και μόνο έχει μακρά ακτή στη Μεσόγειο, κάτι που φυσικά δεν στηρίζεται σε καμιά πρόβλεψη του Δικαίου της Θάλασσας ή του εθιμικού δικαίου. Και σε ό,τι αφορά τους Τουρκοκύπριους, είναι σαφές ότι η μη επίλυση του Κυπριακού δεν αποτελεί εμπόδιο για την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εξάλλου, σε όλα τα σχέδια που έχουν δρομολογηθεί στην περιοχή κανείς δεν έχει αποκλείσει την Τουρκία, η οποία όμως αποκλείεται μόνη της, καθώς ούτε το διεθνές δίκαιο αποδέχεται ούτε την Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίζει και συνεπώς δεν υπάρχουν δυνατότητες για συμμετοχή της σε περιφερειακές συνεργασίες.
Και βεβαίως είναι φανερή η προσπάθεια της Τουρκίας να επιβάλει, με εκβιασμούς και απειλές, την επιλογή του αγωγού προς το έδαφός της για την εξαγωγή του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, κάτι που θα αναβαθμίσει περαιτέρω τον ρόλο της ως κόμβου μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη, ενώ συγχρόνως θα κρατάει η ίδια στα χέρια της τη διαχείριση του ενεργειακού πλούτου του Ισραήλ, της Κύπρου και αργότερα του Λιβάνου ή και της Συρίας.
Η Τουρκία πάντως δεν θα περιμένει την έναρξη των εργασιών για τον EastMed προκειμένου να αντιδράσει και θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι το προσεχές διάστημα θα επιχειρήσει να προκαλέσει τετελεσμένα με την αποστολή ερευνητικού σκάφους στην περιοχή που «οριοθέτησε» με τη Λιβύη ή ακόμη και νότια της Κρήτης, έπειτα από πρόσκληση της κυβέρνησης Αλ Σαράζ. Μια κίνηση η οποία θα κλιμακώσει επικίνδυνα την ένταση στις διμερείς σχέσεις, καθώς η Αθήνα δεν μπορεί να αφήσει αναπάντητη μια τέτοια πρόκληση.
Φωτό: ieidiseis.gr