Απόδημοι και Απόδημος Ελληνισμός – Δύο διαφορετικές πραγματικότητες
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Το δικαίωμα ψήφου στους απόδημους Έλληνες
H Βουλή των Ελλήνων, αν και καθυστέρησε, ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία τον νόμο με τον οποίο παρέχεται στους Έλληνες του εξωτερικού το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές εκλογές, υπό προϋποθέσεις.
Σε γενικές γραμμές, αυτές είναι να μην ξεπερνούν τα τριάντα πέντε χρόνια διαβίωσης στο εξωτερικό, να έχουν έλθει στην Ελλάδα ενιαία ή σπαστά τουλάχιστον δύο χρόνια και να έχουν ελληνικό ΑΦΜ. Θα ψηφίζουν αποκλειστικά βουλευτές Επικρατείας, που θα αυξηθούν κατά τρεις ανά κόμμα, οι οποίοι θα προέρχονται από τους Αποδήμους. Η ψήφος των Αποδήμων θα προσμετράται στον συνολικό αριθμό εφ’ όλης της επικράτειας.
Υπολογίζεται ότι αν ο συνολικός αριθμός ψήφων ξεπεράσει τις 100.000 θα έχει αποφασιστική επίδραση στο εκλογικό αποτέλεσμα. Παρά το γεγονός ότι ο νόμος ψηφίστηκε από το σύνολο σχεδόν των κομμάτων, στο μεταξύ είχε σημειωθεί διάσταση απόψεων, που ξεπεράσθηκε ύστερα από πολλές συζητήσεις, προτάσεις και αντιπροτάσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά το θέμα του χρόνου απουσίας από την Ελλάδα αλλά και για το αν θα προσμετρηθεί η ψήφος ή όχι στο σύνολο του εκλογικού αποτελέσματος.
Ανομολόγητη αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα κόμματα προβληματίζονται για την ιδεολογική τοποθέτηση των αποδήμων Ελλήνων, που μπορεί να είναι διαφορετική από εκείνη που θα ήταν αν ζούσαν στην Ελλάδα, καθώς σίγουρα επηρεάζονται από το περιβάλλον στο οποίο ζουν και εργάζονται μόνιμα. Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος των Ελληνοαμερικανών τάσσεται με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, σε αντίθεση με εκείνους που ζουν σε ευρωπαϊκές χώρες και παρακολουθούν στενότερα τα πολιτικά δρώμενα στην Ελλάδα.
Δεν είναι, επίσης, λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι η συμμετοχή των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι ανώφελη από τη στιγμή που πιστεύεται ότι δεν γνωρίζουν την καθημερινότητα της ελληνικής ζωής. Άλλες χώρες, με απόδημους στις πέντε ηπείρους, όπως, π.χ., η Ιταλία, φρόντισαν πολύ νωρίτερα να δοθεί η δυνατότητα στους αποδήμους τους να συμμετάσχουν στις εθνικές εκλογές της χώρας προέλευσής τους. Με το πέρασμα των ετών το ενδιαφέρον από όλες τις πλευρές ατόνησε, σε σημείο να μη δίνεται πλέον ιδιαίτερη σημασία.
Για την Ελλάδα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο Απόδημος Ελληνισμός μας ενδιαφέρει και πρέπει να μας ενδιαφέρει για πολλές δεκαετίες. Είναι λόγοι εθνικοί, πολιτικοί, ηθικοί, πολιτιστικοί, εκκλησιαστικοί, γλωσσικοί, οικονομικοί και θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλοι πολλοί. Περιττεύει η ανάλυση κάθε περίπτωσης χωριστά, καθότι η σημασία της είναι εύκολα αντιληπτή. Θα περιορισθούμε σε μία γενική παρατήρηση.
Ο Απόδημος Ελληνισμός, είτε ως άτομα είτε ως κοινότητα, έχει συνείδηση της διαφορετικότητάς του και δύσκολα αποκόπτει τους δεσμούς του, πνευματικούς ή υλικούς, με την Ελλάδα και την ιδιαίτερη πατρίδα του. Και η Ελλάδα έχει ηθική υποχρέωση να μην τους ξεχνάει. Συνδετικοί κρίκοι η γλώσσα, η Ορθοδοξία, η ιστορία μας και η συνείδηση για τη μεγάλη προσφορά της Ελλάδας στον παγκόσμιο πολιτισμό.
Ο νόμος που ψηφίστηκε από την Ελληνική Βουλή διαχωρίζει τους απόδημους Έλληνες από τον Ελληνισμό της Διασποράς. Πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες. Απόδημος Έλληνας είναι εκείνος που προσωρινά εγκαταλείπει τη χώρα προς εύρεση εργασίας, όπως συνέβη τελευταίως, μετά την οικονομική κρίση από το 2008 και εντεύθεν. Το καθοριστικό όριο των τριάντα πέντε ετών, που τέθηκε ως προϋπόθεση για την απόκτηση του δικαιώματος συμμετοχής στις εθνικές εκλογές, από πολλούς κρίνεται ως υπερβολικό. Το όριο θα έπρεπε να είναι κατώτερο.
Για τους απόδημους και τον Απόδημο Ελληνισμό αρμόδιος φορέας είναι το υπουργείο Εξωτερικών και συγκεκριμένα η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού, που υπάγεται πολιτικά σε υφυπουργό. Όμως, ομογενειακή πολιτική με συγκεκριμένους στόχους και επιλογές δύσκολα καταγράφεται. Οι αρμόδιοι πολιτικοί προϊστάμενοι ή άλλα ανώτατα διοικητικά στελέχη δεν είχαν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τη σχετική πείρα και τις αντίστοιχες γνώσεις όσον αφορά τα θέματα του Αποδήμου Ελληνισμού, με αποτέλεσμα οι αμοιβαίες σχέσεις να αντιμετωπίζονται εκ των ενόντων και αποσπασματικά. Οι επαφές και η επικοινωνία με τον Απόδημο Ελληνισμό είναι κυρίως μέλημα των προξενικών και διπλωματικών μας αρχών, οι οποίες και θα αναλάβουν την ευθύνη των εκλογικών κέντρων όπου οι απόδημοι κατά κανόνα θα ασκήσουν τα εκλογικά τους δικαιώματα.
Βέβαια, υπηρεσιακοί κύκλοι του υπουργείου Εξωτερικών, στο οποίο υπάγονται οι προξενικές αρχές, προβληματίζονται για το αν οι προξενικές μας αρχές θα μπορέσουν –με την παρούσα δομή και στελέχωση– να ανταπεξέλθουν στα πρόσθετα καθήκοντά τους ως εκλογικά κέντρα. Τις ανησυχίες επέτειναν και οι μειώσεις (κατά 20 εκατ. ευρώ) που προβλέπει ο νέος προϋπολογισμός για τα λειτουργικά τους έξοδα. Γενικά, η δυνατότητα συμμετοχής των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι μια σωστή ενέργεια και θεραπεύει μια μεγάλη παράλειψη. Εκείνο που πρέπει να προσεχθεί είναι να μη μεταφερθούν οι αδυναμίες μας και στους αποδήμους. Ιδιαίτερα για ψηφοθηρικούς λόγους. Να μην ισχύσει το αντίστροφο της παροιμίας «κάλλιο αργά παρά ποτέ»…