Σχέδιο «Ηρακλής» και κοινωνική δικαιοσύνη
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Επ. καθηγητή ΕΚΠΑ,
Γραμμ. Αποκρατικοποιήσεων, ΔΣ ΤΑΝΕΟ
Το 2014, έχοντας δημοσιεύσει επιστημονική εργασία1 για τη λύση των «κόκκινων» δανείων, αξιοποιώντας την τότε γνωστή βιβλιογραφία, είχα την ψευδαίσθηση ότι η επιστήμη είναι αρωγός της πολιτικής2. Όταν στη Βουλή ορκιζόταν μία κυβέρνηση της Αριστεράς, θεωρούσα ότι οι κοινωνικές της ευαισθησίες, τουλάχιστον κατά δήλωση, ως ιδεολογικά πλέον εύστοργες από τη φιλελεύθερη (βλέπε ανάλγητη) λογική, θα την οδηγούσαν σε μία αποτελεσματικότερη λύση. Τη βοηθούσε άλλωστε και η θέση της τότε υπουργού Οικονομικών κ. Βαλαβάνη, που ορθά έλεγε τότε ότι από τα 85 δισ. των απαιτήσεων του Ελληνικού Δημοσίου μόνο 12 – 15 δισ. είναι πραγματικά εισπράξιμα.
Το πρόβλημα ήταν τεράστιο από την ημέρα που εμφανίστηκε. Χρονικά, αμέσως μετά την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους. Η χώρα, κρυπτόμενη πίσω από το δάκτυλό της, μη επιλύοντάς το, έχανε 55 δισ. από το σύνολο της κεφαλαιοποίησης των τραπεζών, έχανε περίπου τη μισή απώλεια από το ΑΕΠ της που προέκυψε λόγω κρίσης (15% στα 200 δισ. τότε), κρατούσε ανενεργό περισσότερο από το 64% του δυνάμενα ενεργού παραγωγικού της δυναμικού (κεφαλαιουχικό και επιχειρηματικό), είχε ένα τραπεζικό σύστημα που κυριολεκτικά σερνόταν, είχε μια ανεργία που δεν μπορούσε να μειωθεί σε αποδεκτά διαρθρωτικά επίπεδα και έβλεπε τα νέα της παραγωγικά στελέχη ως «τρένα να περνούν» προς το εξωτερικό.
Ο κ. Δραγασάκης και οι περί αυτόν αντιμετώπιζαν φοβικά ή συναδελφικά τις τράπεζες και τους υπαλλήλους τους, από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο στην ιεραρχία. Οι τράπεζες είχαν απορροφήσει αυξήσεις κεφαλαίων τις οποίες σπατάλησαν σε δαπάνες, καλύπτοντας την απραξία και ευθύνη τους στη νομοθεσία και όχι στην αδιαφορία τους έναντι των μετόχων.
Οι φορολογικές αρχές συνέχιζαν να χρεώνουν τους πολίτες, αφού το υπουργείο Οικονομικών δεν τις αξιολογούσε με την εισπραξιμότητα, αλλά με τη βεβαίωση των φόρων. Το ίδιο έκανε πως δεν γνώριζε τις εγγυήσεις που είχε χορηγήσει στις ΔΕΚΟ και θεωρούσε ότι με το να τις κεφαλαιοποιεί θα μπορούσε να πουλήσει τα παραγωγικά κουφάρια.
Οι πολίτες, για να αποφύγουν φυλακίσεις και απώλεια περιουσίας από πλειστηριασμούς, κατέφευγαν σε κάθε είδος αλχημείας. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με κοινωνικό πρόσωπο, έφτιαχνε νόμους και τεχνολογίες («Κατσέλη», ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, εξωδικαστικές διαδικασίες, ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων), χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Όταν όμως έχεις παγωμένες απαιτήσεις 240 δισ., όταν δεν υπάρχει λογιστήριο που να τηρεί τα στοιχειώδη, όταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα μπάζει από παντού και πολλά άλλα, το να ασχολείσαι με το Ελληνικό, την Creta Farms και τη Ζάκχαρη είναι ουτοπία. Εκτός κι αν υπεύθυνη οικονομική πολιτική σημαίνει «κλωτσάμε τον ντενεκέ για τον επόμενο».
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έπιασε τον ταύρο από τα κέρατα με το σχέδιο «Ηρακλής». Αποφάσισε να ακολουθήσει τη μόνη αποδεκτή παγκοσμίως λύση. Είχε ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα και αποφάσισε να δράσει φιλελεύθερα, ώστε να αποδείξει στην ελληνική κοινωνία την έκταση της κοινωνικής ευαισθησίας της ιδεολογίας της παράταξης. Είχε έρθει η στιγμή να διαψευσθεί περίτρανα η φενάκη, που συντηρούσε για δεκαετίες η Αριστερά, περί κοινωνικής αναλγησίας της φιλελεύθερης παράταξης. Και ας μη γελιόμαστε, δεν υπάρχει ούτε ένας πολίτης που δεν έχει σχέση, άμεση ή έμμεση, με το σχέδιο «Ηρακλής». Ακόμη και τα αγέννητα παιδιά ζητούν τη λύση του προβλήματος.
Γιατί λοιπόν η συγκεκριμένη διαδικασία είναι κοινωνικά δίκαιη;
1. Γιατί η μεταβίβαση δανείων και εξασφαλίσεων γίνεται επί ίσοις όροις. Οι τράπεζες απέναντι στους μεγάλους διαχειριστές αποταμιευτικών πόρων. Μέχρι σήμερα, αυτό που γνωρίζαμε ήταν να διαπραγματεύεται η τράπεζα σε ισχύ με τον μικρό και αδύναμο ή με τον ισχυρό και γνωστό. Ασκούσε εξουσία σε όλους όσους έχουν πληγεί από την κρίση, έχουν υποθηκεύσει τα πάντα, τρέμουν τη φυλάκιση, και στις ακραίες, αλλά όχι ασήμαντες περιπτώσεις, είναι και άνεργοι. Και για να μην κατηγορούμε μόνο τις τράπεζες, το ίδιο βέβαια ίσχυε και με τις φορολογικές αρχές. Με τον «Ηρακλή» οι σχέσεις ισορροπίας αλλάζουν σε βάρος των τραπεζών.
2. Η αξιολόγηση των απαιτήσεων-εξασφαλίσεων γίνεται συνολικά και κυρίως από διεθνείς αξιολογητές (Fitch κ.λπ.), οι οποίοι και θα δεσμευτούν με τη φήμη τους για την αξία αυτού του χρεογράφου. Τέλος, λοιπόν, οι απειλές τύπου εισπρακτικών εταιρειών. Τέλος όμως και η ανευθυνότητα των φορολογικών αρχών του τύπου «εγώ θα σε τρέχω μια ζωή στα δικαστήρια, αφού δεν δέχτηκες να συμβιβαστείς σ’ αυτά που σου ζήτησα». Ας έρθουν λοιπόν οι τράπεζες να εξηγήσουν στους ανεξάρτητους αξιολογητές γιατί το δάνειο με τις εξασφαλίσεις που έχουν πάρει είναι φερέγγυο. Και όταν μιλούν για «μπαταχτσήδες», ας εξηγήσουν οι ίδιοι γιατί δεν δέσμευσαν περιουσία και καταθέσεις στο εξωτερικό, όπως επέβαλε ο εξωδικαστικός μηχανισμός.
3. Η τιτλοποίηση των δανείων προσδιορίζει και την απαίτηση των αγοραστών αλλά και την οφειλή. Αν η πιστωτική κάρτα είναι σε καθυστέρηση και τιτλοποιηθεί σε ένα ποσό, αυτή θα είναι πλέον και η διεκδικήσιμη οφειλή του κατόχου.
4. Η διαχείριση των τιτλοποιημένων δανείων ανατίθεται από τον αγοραστή σε ανεξάρτητες εταιρείες διαχείρισης, που δεν έχουν καμία σχέση με τις τράπεζες, οι οποίες έχουν εκδώσει τους τίτλους. Επιτέλους τέλος στο «Γιάν(ν)ης κερνάει και Γιάν(ν)ης πίνει». Και οι ανεξάρτητοι διαχειριστές έχουν ποινές και οφέλη από τη διαχείριση.
5. Το Δημόσιο παρέχει εγγύηση 12 δισ. για ένα σύνολο 36 δισ. από συνολικά 80 δισ. τιτλοποιημένων δανείων. Η εγγύηση παρέχεται για τα αξιολογηθέντα ως πλέον ασφαλή. Από την Ιταλία, που αντιγράφουμε το πλάνο, γνωρίζουμε ότι αυτά είναι τα στεγαστικά και οι καταναλωτικές κάρτες. Δύο ερωτήσεις: Για να υπάρχει εγγύηση του Δημοσίου, σε τι τιμή θα αποτιμηθούν τα χρέη σε κάρτες και στεγαστικά; Και τι εξυπηρετούσε μέχρι σήμερα ο «νόμος Κατσέλη»;
6. Επειδή πολλοί προβληματίζονται για το αν το συγκεκριμένο σχέδιο καλύπτει το σύνολο των δανείων ή μέρος αυτών, ας μην ανησυχούν. Η μεθοδολογία είναι δεδομένη για το σύνολο των σε καθυστέρηση και μη δανείων. Εκ των πραγμάτων οι τράπεζες θα υποχρεωθούν να αναπροσδιορίσουν το σύνολο των δανείων τους με την ίδια διαδικασία. Δεν μπορεί, δηλαδή, ένα εξυπηρετούμενο στεγαστικό στην ίδια περιοχή να έχει διαφορετική αξιολόγηση από ένα αναδιαρθρωμένο. Έτσι, λοιπόν, θα λήξει μια για πάντα και η πολιτική των ενήμερων δανείων με ελάχιστη πληρωμή.
7. Η κυβέρνηση δεσμεύεται να παρέχει εγγύηση για τα πλέον ασφαλή ύψους 12 δισ. Η συγκεκριμένη ενέργεια θεωρήθηκε ότι είναι μία επιπλέον παραχώρηση στο χωλαίνον τραπεζικό σύστημα, ως αντίλογος στη μέχρι σήμερα ισχύ του «νόμου Κατσέλη». Αλήθεια, τα στεγαστικά δάνεια και οι πιστωτικές κάρτες δεν αφορούν δύο κατηγορίες δανείων που συνδέονται με τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών και ιδιαίτερα εκείνων που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν ούτε τις φορολογικές και ασφαλιστικές τους εισφορές; Ανεξαρτήτως ιδεολογίας, δεν απαιτείται ουσιαστική κοινωνική προστασία για όλους αυτούς τους πολίτες;
8. Και τελειώνουμε με το κερασάκι. Οι εγγυήσεις του Δημοσίου δίδονται σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο. Είναι η πρώτη φορά μετά την κρίση που η ελληνική κυβέρνηση παρέχει εγγύηση σύμφωνα με το εσωτερικό και όχι με το αγγλικό δίκαιο. Όσοι δεν γνωρίζουν τη διαφορά, ας ρωτήσουν τον κ. Βενιζέλο τι υποχρεώθηκε να υπογράψει με το PSI.
Άκουσα με μεγάλη συμπάθεια τον κ. Τσακαλώτο να επιχειρηματολογεί λέγοντας ότι το σχέδιο «Ηρακλής» ήταν δική του πρωτοβουλία που όμως δεν ολοκληρώθηκε. Δέκα χρόνια το γνωρίζαμε ως πρόβλημα και τεσσεράμισι χρόνια κυβερνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Τι τον εμπόδιζε να το εφαρμόσει;
Κρείττον του λαλείν το σιγάν.
1 «Προς μια Στρατηγική παρέμβαση στην χρηματοπιστωτική αγορά των ΜΜΕ»,
διαΝΕΟσις, 2014
2 Για την Ιστορία, η κριτική που άκουσα τότε ήταν «πώς θα τη δεχτεί επώνυμος
διοικητής, τότε, συστημικής τράπεζας της χώρας;».
ΤΟ ΠΑΡΟΝ