Εμμ. Γούναρης: Εποχή τού «Βυθίσατε το ‘‘Χόρα’’»;
Υπό του
Δρος ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΟΥΝΑΡΗ
Εμπειρογνώμονος, Πρεσβευτού ε.τ.,
Διδάκτορος του Πανεπιστημίου του Βερολίνου (FU Berlin)
43 χρόνια πριν, το 1976, ο Ανδρέας Παπανδρέου συνιστούσε από την Αλεξανδρούπολη στον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή να βυθίσει το τουρκικό εξερευνητικό σκάφος «Χόρα», το οποίο παρανόμως παραβίαζε την ελληνική υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο.
Το γεγονός ότι η υφαλοκρηπίδα δεν ήταν οριοθετημένη δεν παίζει κανέναν ρόλο, διότι η όλη τουρκική ενέργεια λάμβανε χώρα στην υφαλοκρηπίδα των νήσων αυτών, η οποία αναγνωρίζεται σ’ αυτά από το Διεθνές Δίκαιο.
Μετά την ένταση που δημιουργήθηκε το «Χόρα» αποχώρησε στη Σμύρνη και στη συνέχεια, στη Βέρνη της Ελβετίας, υπεγράφη από τις δύο πλευρές, Ελλάδα – Τουρκία, το γνωστό πρακτικό της Βέρνης, στις 11/11/1976. Το πρακτικό αυτό προέβλεπε την αποχή των δύο πλευρών από κάθε εξερεύνηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο (μόνο στο Αιγαίο) και συμφωνείτο η διενέργεια διαπραγματεύσεων προκειμένου να μελετηθούν από τις δύο πλευρές η πρακτική των κρατών και οι διεθνείς κανόνες προκειμένου να συναχθούν ορισμένες αρχές και πρακτικά κριτήρια για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν, αλλά τελικά δεν κατέστη δυνατό να καταλήξουν σε μια συμφωνία οι δύο πλευρές.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία ήταν χαμένη εκ των προτέρων, με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, όπως και παλαιότερα με τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920, ως προς τη διεκδίκησή της για τα νησιά στο Αιγαίο, και πολύ παλαιότερα με τη Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου του 1915, με την οποία αποστερείτο πλήρως από κάθε νησί και βραχονησίδα στο Αιγαίο.
Για να πετύχει αυτό που επιζητά η Τουρκία θα έπρεπε η Ελλάδα να δεχθεί ότι δεν υφίσταται στη θάλασσα του Αιγαίου η γεωγραφία που υπάρχει. Η Ελλάδα μέχρι σήμερα υποστηρίζει ότι το πρακτικό της Βέρνης είναι πλέον προ πολλού ανενεργό, διότι εξαιτίας της Τουρκίας οι διαπραγματεύσεις δεν οδήγησαν πουθενά.
Η Τουρκία πάλι μέχρι σήμερα ισχυρίζεται ότι το πρακτικό αυτό εξακολουθεί πάντα να ισχύει. Ανεξάρτητα από το πρακτικό αυτό, η πρακτική της Τουρκίας ήταν και είναι να δημιουργεί κρίσεις στην περιοχή αυτή, όπως εκείνες του 1967 αλλά και του 1996 με τα Ίμια και τελευταίως με τη συμφωνία του 2019 με τη Λιβύη για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, τη στιγμή που γεωγραφικώς είναι εντελώς αδύνατο να υπάρξει τέτοια συμφωνία αφού ενδιάμεσα είναι η Κρήτη.
Άλλωστε και στο Αιγαίο και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου υπάρχουν η Ρόδος, η Κάρπαθος και το σύμπλεγμα των νήσων του Καστελλόριζου, όπου από γεωγραφικής, τεχνικής και νομικής πλευράς καθιστούν αδύνατη την ύπαρξη υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ της Τουρκίας στην περιοχή του Νοτιοανατολικού Αιγαίου και της Βορειοανατολικής Μεσογείου, όπως παρουσιάζονται αυτά με τον χάρτη της συμφωνίας που παρουσίασε η Τουρκία.
Άλλωστε, ακόμη και η περιοχή που λαμβάνει με τον χάρτη η Λιβύη είναι λάθος και, το σημαντικότερο, δεν βρίσκει σύμφωνη την άλλη και ισχυρότερη κυβέρνηση της Λιβύης, όπως επίσης τη Βουλή της Λιβύης, η οποία με δήλωση του προέδρου αυτής γνωστοποίησε ότι θα βυθίσει οποιαδήποτε τουρκικό σκάφος θελήσει να συμμετάσχει, με βάση τη συμφωνία αυτή, σε εξερεύνηση λιβυκής υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ.
Τη συμφωνία αυτή κατήγγειλαν αρχικά η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Γαλλία, η Ιταλία, η Αίγυπτος, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ισπανία, η ΕΕ και ορισμένα άλλα κράτη. Η Τουρκία, με τη δήλωση του κ. Ερντογάν στις 10/12/2019, με την οποία τόνισε ότι θα στείλει σκάφη με γεωτρύπανα για την εξερεύνηση του «τουρκικού τμήματος» της συμφωνίας αυτής, και δη ανατολικά και νότια της Κρήτης, δημιουργεί μια λίαν έκρυθμη κατάσταση, διότι ειδικά η Ελλάδα, όσο και η Ιταλία και η Αίγυπτος εκ των πραγμάτων θα πρέπει να αντιδράσουν είτε με εκδίωξη και σύλληψη των τουρκικών σκαφών είτε ακόμα και με βύθιση αυτών. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα αρχίσει εκ των πραγμάτων μια λίαν επικίνδυνη ιστορία, η οποία μπορεί να παρασύρει και άλλα κράτη της περιοχής αυτής, δηλαδή σε πολεμικές επιχειρήσεις!
Τόσο ο αμερικανός Πρόεδρος, όσο το ΝΑΤΟ, η ΕΕ, η «φίλη» της Τουρκίας, Ρωσία, και ο ΟΗΕ θα πρέπει αμέσως να συνετίσουν τον τούρκο Πρόεδρο, διότι διαφορετικά είτε θα αναγκασθεί να παραιτηθεί είτε ακόμη να γίνει υπαίτιος και για μια αναταραχή στην ίδια τη χώρα του. Δυστυχώς για σας, κύριε Ερντογάν, η γεωγραφία της περιοχής δεν είναι μαζί σας, ούτε το Διεθνές Δίκαιο!
Εκ των πραγμάτων, κύριε Πρόεδρε, θα πρέπει να περιορισθείτε σε εκείνα που σας επιτρέπει η γεωγραφία και το Διεθνές Δίκαιο. Άλλωστε υπάρχουν και τα Διεθνή Δικαστήρια.
Μάλλον, κύριε Πρόεδρε, δεν επιθυμείτε την επίλυση της διαφοράς που έχετε με την Ελλάδα.