Χρ. Μπότζιος: Τουρκία: Το μυστικό επιβίωσης του καθεστώτος Ερντογάν και η μεγαλομανία του τούρκου Προέδρου

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Κλιμάκωση των προκλήσεων κατά της Ελλάδας

Το πραξικόπημα ή, ακριβέστερα, η απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, εμπνευστής του οποίου –κατά τον Ερντογάν– ήταν ο θρησκευτικός ηγέτης Γκιουλέν, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια ζει μόνιμα στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, οι οποίες, σημειωτέον, αρνήθηκαν να τον εκδώσουν, αντί να τον καταστήσει συνετότερο έναντι των άλλων πολιτικών και κοινωνικών δυνά­μεων, τον κατέστησε πλέον απολυταρχικό και ενίσχυσε το καθεστώς που έχει εγκαθιδρύσει.

Τούτο πρωτίστως οφείλεται στο γεγονός ότι κατόρθωσε να πείσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης, εκτός βέβαια του φιλοκουρδικού και της αριστεράς, να συνταχθούν μαζί του με το ισχυρό επιχείρημα ότι «κινδυνεύει η πατρίς». Και ο κίνδυνος δεν ήταν άλλος παρά οι Κούρδοι, όχι τόσο εντός της Τουρκίας, αλλά εκτός αυτής, στη Συρία. Το κουρδικό στοιχείο στη ΒΔ Συρία και κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων είχε ενισχυθεί σημαντικά μετά και τη σύμπραξή του με τις αμερικανικές δυνάμεις εναντίον των Ισλαμιστών του ΙSIS.

Ενδεχόμενη παγίωση της θέσης τους με διεκδίκηση πλήρους αυτονομίας ή και ανεξαρτησίας θα εγκυμονούσε σοβαρό κίνδυνο για την ίδια την Τουρκία από τον φόβο οι διεκδικήσεις να μεταδίδονταν και στους Κούρδους της Τουρκίας, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα είκοσι εκατομμύρια.

Η ενίσχυση και εμπέδωση του καθεστώτος Ερντογάν συντελέσθηκε και με τη λήψη άκρως κατασταλτικών μέτρων εναντίον όσων υποπτευόταν ότι ήσαν με το μέρος των επίδοξων πραξικοπηματιών, με τη σύλληψη και φυλάκιση χιλιάδων πολιτών και απολύσεις ακαδημαϊκών, στρατιωτικών, δικαστών, δημοσίων υπαλλήλων, δημοσιογράφων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Οι εκκαθαριστικές αυτές ενέργειες συνέβαλαν στην ενίσχυση του καθεστώτος και στην αναγνώριση του τούρκου Προέδρου ως αποφασιστικού πολιτικού ηγέτη και υπερασπιστή του τουρκικού έθνους. Με το φωτοστέφανο πλέον του αποφασιστικού ηγέτη και τη σύμπραξη και ανοχή των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ακόμη και αντιπάλων, εκλέγεται ξανά το 2018 Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μετατρέποντας μάλιστα το πολίτευμα σε Προεδρικό, ενώ το επόμενο έτος προκηρύσσει πρόωρες βουλευτικές εκλογές που ανέδειξαν νικητή το κόμμα του, της Δικαιοσύνης και Προόδου (AKP), αλλά με ισχνή πλειοψηφία. Στην προσωπική έπαρση αλλά και στην έξαρση του τουρκικού εθνικισμού συνετέλεσε και η συμμετοχή της Τουρκίας στην Ομάδα των 20 πλέον αναπτυγμένων χωρών, δημιουργώντας την εντύπωση διεθνούς οικονομικού και πολιτικού παράγοντος.

Άραγε, με ποια κριτήρια και με πρόταση ποιας χώρας εντάχθηκε η Τουρκία σε αυτό το διεθνές φόρουμ, το οποίο μπορεί να στερείται εξουσιών, ωστόσο οι θέσεις του διαμορφώνουν κάποιο κλίμα που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις. Αποφασιστικός όμως παράγοντας για την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη και του τούρκου Προέδρου σε πολιτική προσωπικότητα διεθνούς εμβέλειας στάθηκαν οι εξελίξεις στο Συριακό και γενικότερα στη Μέση Ανατολή.

Επικαλούμενος την ασφάλεια της χώρας του και τους κινδύνους που ε­γκυμονούσαν οι δράσεις των κούρδων μαχητών, εισέβαλε στη Συρία, καταλαμβάνοντας μία λωρίδα μήκους εκατό και βάθος δέκα χιλιομέτρων.
Με την εισβολή απέβλεπε στη διάσπαση της εδαφικής συνέχειας της κουρδικής οντότητας του Συριακού Κουρ­διστάν. Πώς το πέτυχε; Κατ’ αρχάς, επωφελήθηκε από την αναγγελία του αμερικανού Προέδρου για απόσυρση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από την περιοχή, που επικρίθηκε ακόμα και από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και χαρακτηρίσθηκε ως προδοσία κατά των Κούρδων, οι οποίοι είχαν σταθεί στο πλευρό των Αμερικανών και υπήρξαν άξιοι μαχητές κατά των δυνάμεων του ISIS.

Πράσινο φως δόθηκε και από τη Μόσχα με τη συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν στο Σότσι και τη σύναψη συμφωνίας δέκα σημείων, που προβλέπει αποχώρηση των Κούρδων και μετατόπιση σε περιοχή τριάντα χιλιόμετρα μακριά από τα τουρκοσυριακά σύνορα. Αλλά και ο σύριος Πρόεδρος Άσαντ ουδόλως αντέδρασε, επειδή τον εξυπηρετούσε η αποχώρηση των Κούρδων από την περιοχή, πιστεύοντας ότι αργότερα το ίδιο θα συνέβαινε και με τις τουρκικές δυνάμεις.

Αν ο στόχος του Πούτιν ήταν να παραμείνει η Ρωσία ο αδιαμφισβήτητος διαιτητής των συγκρούσεων στην περιοχή, πολλά ερωτηματικά προκαλεί η στάση των ΗΠΑ και η πολιτική Τραμπ. Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, η τουρκική προκλητικότητα επαυξήθηκε επικινδύνως και με την πρόσφατη συμφωνία με τη Λιβύη, με τη μορφή Μνημονίου Κατανόησης (Memorandum of Understanding), και οριοθέτηση των μεταξύ των δύο χωρών θαλασσίων ζωνών, αγνοώντας την ύπαρξη των ελληνικών νήσων του Ανατολικού Αιγαίου και της Κρήτης.

Έσπευσαν δε, όπως απαιτεί το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, να την καταθέσουν στον ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, παραβλέποντας πλήρως τις διατάξεις του Καταστατικού Χάρτη του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, που ορίζουν ότι για την οριοθέτηση ισχύει η μέση γραμμή και οι συναφείς διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε έ­ντονα, απαιτώντας την ανάκληση του μνημονίου, το οποίο χαρακτήρισε νομικώς άκυρο. Ουδόλως πιστεύω να ικανοποιεί η αντίδραση των ΗΠΑ, με την ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που κινείται στην παραδοσιακή γραμμή των ίσων αποστάσεων. Συνιστά την αποφυγή μονομερών ενεργειών και διάλογο.

Η πρόσφατη ελληνοαμερικανική συμφωνία, με την οποία προσφέρθηκαν πρόσθετες βάσεις στις ΗΠΑ, φαίνεται ότι δεν επέδρασε καθόλου για άλλη θεώρηση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Προς τι τότε η συμφωνία για πρόσθετες βάσεις και με ποια ανταλλάγματα; Η ΕΕ, διά δηλώσεων των θεσμικών της οργάνων, περιορίστηκε στις συνήθεις φραστικές αποδοκιμασίες, ενώ η Μόσχα ακόμα σιωπά.

Μόνο ο γάλλος Πρόεδρος καταδίκασε ευθέως την τουρκολιβυκή συμφωνία, εξέφρασε τη συμπαράστασή του στην Ελλάδα και άσκησε δριμεία κριτική για τη συμπεριφορά της Τουρκίας. Αντίστοιχη υποστήριξη εκφράστηκε και από το Ισραήλ.

Στη συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον τούρκο Πρόεδρο, την περασμένη Τρίτη, που επικρίθηκε από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Αλέξη Τσίπρα ότι είχε χαρακτήρα κατευνασμού, επιβεβαιώθηκε η αδιαλλαξία του κ. Ερντογάν αλλά και η βούληση των δύο μερών για συνέχιση των διμερών επαφών στα πλαίσια των συνομιλιών για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Χωρίς να αποκλείουμε παρασκηνιακές παρεμβάσεις όσων ανησυχούν για τις επιπτώσεις που θα έχει στην Νατοϊκή Συμμαχία ένα ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο ή αλλού, επιτακτική είναι η ανά­γκη για συνεχή επαγρύπνηση, επίδειξη αποφασιστικότητας, ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος των ενόπλων δυνάμεων, συνεχή διπλωματική δραστηριότητα και ευρεία συναίνεση μεταξύ των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων της χώρας.

Πολύ φοβούμαι ότι όσο θα πλησιάζουμε προς τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το μοιραίο έτος 1922, οι τουρκικές προκλήσεις θα πολλαπλασιάζονται και θα καθίστανται συχνότερες και όλο και πιο επικίνδυνες.