Μετά την Κύπρο, τώρα και η Ελλάδα στο στόχαστρο του Σουλτάνου

Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Το μεγάλο «παιχνίδι» του Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο

-Η «Γαλάζια Πατρίδα» εξαφανίζει την ελληνική υφαλοκρηπίδα!

Τετελεσμένα εις βάρος της Ελλάδας, διαγράφοντας από τον χάρτη την ελληνική υφαλοκρηπίδα όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και νοτίως της Κρήτης, και δημιουργία αρνητικού προηγουμένου, με αποδοχή –σε συμφωνία μάλιστα– της θέσης για μη αναγνώριση θαλασσίων ζωνών σε νησιά, επιχειρεί να επιβάλει η Τουρκία, υλοποιώντας βήμα βήμα το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Με την επιστολή του τούρκου Μονίμου Αντιπροσώπου στον ΟΗΕ Φεριντούν Σινιρλίογλου αλλά και την αποκάλυψη του μνημονίου συνεργασίας που υπέγραψαν την Τετάρτη στην Κωνσταντινούπολη ο Ταγίπ Ερντογάν και ο επικεφαλής της μεταβατικής κυβέρνησης της Λιβύης για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, η Τουρκία κάνει δύο συντονισμένα βήματα για την επιβολή της απόλυτης κυριαρχίας της στην Ανατολική Μεσόγειο, εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.

Η επιστολή στον ΟΗΕ δημιουργεί το «θεωρητικό» πλαίσιο για τη διεκδίκηση και η συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης αποτελεί το πρώτο έμπρακτο βήμα για την εφαρμογή της πιο ακραίας διεκδίκησης της Τουρκίας, η οποία έτσι θεωρεί ότι ακόμη κι αν δεν μπορέσει να επιβάλει τη θέση της, θα κατοχυρώσει μια πολύ προωθημένη διαπραγματευτική θέση όταν έρθει η ώρα των συνομιλιών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην περιοχή.

Μετά τη Μεσόγειο σειρά έχει το Αιγαίο

Στόχος της Τουρκίας είναι η υλοποίηση του οράματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», που πλέον αποτελεί εθνική πολιτική της χώρας και δεν ήταν φυσικά καθόλου τυχαία η φωτογράφιση, πριν από μερικές εβδομάδες, του τούρκου ηγέτη Ταγίπ Ερντογάν στο Αρχηγείο του Ναυτικού μπροστά στον χάρτη της «Γαλάζιας Πατρίδας», που εξαφανίζει την ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα και τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο αλλά και στο μισό Αιγαίο.

Την Πέμπτη προκάλεσε δυσάρεστη έκπληξη η ανακοίνωση του Προεδρικού Γραφείου στην Τουρκία για τη συνάντηση του Ταγίπ Ερντογάν, την Τετάρτη (χωρίς να έχει ανακοινωθεί η συνάντηση), με τον πρωθυπουργό της κυβέρνησης της Λιβύης Φαγέζ αλ Σάραζ, με τον οποίο υπέγραψαν δύο συμφωνίες-μνημόνια συνεργασίας για την ασφάλεια και τις θαλάσσιες ζώνες.

Αν και δεν έγιναν γνωστές οι λεπτομέρειες, εκτιμάται ότι η δεύτερη συμφωνία αφορά την προώθηση των γνωστών τουρκικών θέσεων, που υποστηρίζουν ότι η τουρκική υφαλοκρηπίδα εκτείνεται μέχρι και νότια της Κρήτης, όπου και συναντά τη… λιβυκή. Διεκδικώντας θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη η Τουρκία εμπράκτως επιχειρεί να επιβάλει την παράνομη θέση της, σύμφωνα με τη οποία τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους (δηλαδή Καστελλόριζο, Ρόδος, Κάρπαθος, Κάσος, ακόμη και η Κρήτη), δεν έχουν καμιά απολύτως θαλάσσια ζώνη παρά μόνο τα χωρικά τους ύδατα, που στην περίπτωση των ελληνικών νησιών είναι τα 6 ν.μ. Συνεπώς, με βάση την τουρκική θεώρηση, όλη η υπόλοιπη θάλασσα είτε αποτελεί διεθνή ύδατα είτε διαμοιράζεται μεταξύ των χωρών με ηπειρωτικές ακτές, που στην περίπτωση της Ανατολικής και Κεντρικής Μεσογείου (δυτικά της Κύπρου και μέχρι και νότια της Κρήτης) είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Λιβύη.

Οι παρασκηνιακές κινήσεις της Τουρκίας προς τη λιβυκή κυβέρνηση είχαν αποκαλυφθεί πριν από έναν χρόνο, μετά το ταξίδι του υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ στην Τρίπολη, και έκτοτε υπήρξε συστηματική προσπάθεια εναγκαλισμού των δύο κυβερνήσεων. Η λιβυκή κυβέρνηση, που βρέθηκε σε δεινή θέση λόγω της αμφισβήτησής της από τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ, δέχθηκε πολύπλευρη στρατιωτική και οικονομική στήριξη από την Άγκυρα, που συνέβαλε αποφασιστικά στη διατήρησή της στην εξουσία. Όμως η Τουρκία συνέδεε διαρκώς τη στήριξη αυτή με την απαίτησή της να αποδεχθεί η Λιβύη τη σύ­μπραξη στην επιβολή τετελεσμένων στα θέματα των θαλασσίων ζωνών.

Είχε προηγηθεί η τουρκική επιστολή στον ΟΗΕ, με ημερομηνία 13 Νοεμβρίου, στην οποία η Τουρκία ολοκληρωμένα και συντεταγμένα κατέγραψε το θεωρητικό πλαίσιο των ακραίων διεκδικήσεών της στη Μεσόγειο.

Η Τουρκία επαναλαμβάνει ότι έχει δικαιώματα –ως η χώρα με τις μεγαλύτερες ηπειρωτικές ακτές στην Ανατολική Μεσόγειο– σε θαλάσσιες ζώνες δυτικά του γεωγραφικού μήκους 32ο 16’18”Ε, της γραμμής, δηλαδή, που εφάπτεται με τη ζώνη των χωρικών υδάτων της Κύπρου.

Δηλώνει ότι η υφαλοκρηπίδα της φθάνει προς τα δυτικά και πέραν του 28ου μεσημβρινού (είναι ο μεσημβρινός που τέμνει κάθετα τη Ρόδο) και το σημείο αυτό θα καθορισθεί όχι μόνο από το αποτέλεσμα της συμφωνίας οριοθέτησης των ζωνών στο Αιγαίο αλλά και εκείνων της Μεσογείου από τα εμπλεκόμενα κράτη, παίρνοντας υπόψη τις ειδικές και σχετικές συνθήκες. Αυτή η αναφορά εστιάζεται ακριβώς στην υπόθεση της Λιβύης, καθώς στην περιοχή αυτή η Τουρκία μπορεί να έχει λόγο ή να διεκδικεί τον ορισμό του δυτικού ορίου της υφαλοκρηπίδας της μόνο εφόσον έχει γίνει αποδεκτή η ύπαρξη συνόρων Τουρκίας – Λιβύης, βάσει της ακραίας τουρκικής διεκδίκησης.

Η Αθήνα αντέδρασε με διάβημα του Νίκου Δένδια στον τούρκο πρεσβευτή στην Αθήνα, από τον οποίο ζήτησε εξηγήσεις, ενώ ο εκπρόσωπός του Αλέξανδρος Γεννηματάς τόνισε τα εξής: «Η υπογραφή μνημονίου κατανόησης μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης δεν μπορεί να παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών. Μία τέτοια ενέργεια θα παραβίαζε κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και δεν θα παρήγε έννομα αποτελέσματα. Επιπλέον μία τέτοια ενέργεια δεν θα συμβάδιζε με την αρχή της καλής γειτονίας που θα πρέπει να διέπει τις σχέσεις μεταξύ γειτονικών χωρών»…

Την κίνηση της κυβέρνησης της Τρίπολης αποδοκίμασε το αιγυπτιακό και το κυπριακό υπουργείο Εξωτερικών αλλά και το Κοινοβούλιο της Ανατολικής Λιβύης, που αντιτίθεται στην «εξουσία» του Φαγέζ αλ Σάραζ.

Η Τουρκία, επίσης, με τις συντεταγμένες που κατέθεσε για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο, θέτει μια ακόμη σειρά προκλήσεων: Πρακτικά επαναφέρει την παράνομη οριοθέτηση μεταξύ της Τουρκίας και του ψευδοκράτους. Επίσης δηλώνει ότι δυτικά της Κύπρου και μέχρι τουλάχιστον τον 28ο μεσημβρινό (αυτόν που τέμνει τη Ρόδο) Ελλάδα και Κύπρος δεν έχουν κανενός είδους θαλάσσια ζώνη και επισημαίνει ότι η υφαλοκρηπίδα της περιοχής ανήκει σε Τουρκία και Αίγυπτο, με την οριοθέτηση να γίνεται στη βάση της μέσης γραμμής. Επίσης, οι τουρκικές θέσεις στηρίζονται στην εντελώς αυθαίρετη ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου, σύμφωνα με την οποία τα νησιά, ακόμη και εκείνα του μεγέθους της Κύπρου, δεν έχουν δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες, αλλά μόνο σε χωρικά ύδατα.

Η πρώτη αντίδραση από την Αθήνα ήρθε με ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών, που απέρριψε τους τουρκικούς ισχυρισμούς επισημαίνοντας ότι «η εν λόγω επιστολή, ως αντιβαίνουσα στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, απορρίπτεται στο σύνολό της και δεν παράγει καμία έννομη συνέπεια ως προς τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα». Σε ό,τι αφορά, δε, την επιστολή και τις συντεταγμένες, τονίσθηκε ότι «οι τουρκικοί ισχυρισμοί είναι νομικά αβάσιμοι, εσφαλμένοι και αυθαίρετοι, στον βαθμό που παραβιάζουν κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος στην περιοχή».

Η Αθήνα επίσης τόνισε ότι: «Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχουν πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη. Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μεταξύ κρατών με παρακείμενες ή έναντι ακτές (είτε ηπειρωτικές είτε νησιωτικές) θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, με βάση τις αρχές της ίσης απόστασης/μέσης γραμμής».

Σχετικά με την αναφορά για το «δυτικό όριο» της τουρκικής υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο το ελληνικό ΥΠΕΞ επεσήμανε: «Η αναφορά στην εν λόγω επιστολή σε δικαιώματα της Τουρκίας δυτικά του 28ου μεσημβρινού, μέχρι σημείου ‘‘το οποίο θα καθορισθεί βάσει μελλοντικών συμφωνιών οριοθέτησης στο Αιγαίο καθώς και στη Μεσόγειο, με όλα τα εμπλεκόμενα κράτη’’, συνιστά ανοικτή παρέμβαση στο δικαίωμα της Ελλάδος να συνομολογεί συμφωνίες οριοθέτησης με τρίτα κράτη».

Η Αθήνα πάντως παρακολουθεί με έκδηλη ανησυχία τις εξελίξεις, καθώς με την αποθράσυνση και τον εκτροχιασμό του τούρκου ηγέτη κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποιο θα είναι το επόμενο βήμα του. Τέλος, είναι άγνωστο αν θα επιλέξει να θέσει σε εφαρμογή το θεωρητικό πλαίσιο που έχει στήσει, το οποίο πρακτικά αποσκοπεί στην υφαρπαγή της ελληνικής και κυπριακής υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο και σε δεύτερο στάδιο στο μοίρασμα του Αιγαίου στη μέση γραμμή, μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών, με τρόπο ώστε τα ελληνικά νησιά να εγκλωβισθούν σε θαλάσσιες ζώνες της Τουρκίας.

Τελεσίγραφο Δένδια στη Λιβύη

Προθεσμία έως την Πέμπτη προκειμένου να γνωστοποιηθεί στην Ελλάδα το περιεχόμενο του μνημονίου για τις θαλάσσιες ζώνες, που υπέγραψαν ο Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης της Λιβύης Φαγέζ Αλ Σάραζ, έδωσε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο οποίος προέβη σε διάβημα προς τον εκπρόσωπο της Λιβύης στη χώρα μας.

Η Αθήνα, διά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, έθεσε ήδη το θέμα τόσο στον ιταλό πρωθυπουργό κ. Κόντε όσο και στον γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, με τον οποίο είχε τηλεφωνική επικοινωνία, σε μια συγκυρία μάλιστα που οι σχέσεις της Γαλλίας με την Τουρκία είναι στο κόκκινο, λόγω των ύβρεων που εξαπέλυσε ο τούρκος Πρόεδρος εναντίον του κ. Μακρόν.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο κ. Δένδιας τον Σεπτέμβριο, όταν συνα­ντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης της Τρίπολης, του διεμήνυσε ότι «κάθε σχετική σκέψη ή πρωτοβουλία είναι τελείως εκτός πλαισίου Διεθνούς Δικαίου, δεν έχει κανένα αντίκρισμα και θα έχει επιπτώσεις τόσο στις σχέσεις της συγκεκριμένης κυβέρνησης με την Ελλάδα αλλά και με την ΕΕ».

Διπλωματικές πηγές πάντως τόνιζαν ότι «δεν τίθεται ζήτημα άρσης αναγνώρισης της συγκεκριμένης κυβέρνησης, καθώς αυτή τυγχάνει αναγνώρισης τόσο από την ΕΕ, όσο και από τον ΟΗΕ». Οι ίδιες πηγές κάνουν λόγο για ενδείξεις ότι το συγκεκριμένο μνημόνιο «προβλέπει αόριστα ότι οι δύο πλευρές θα εργαστούν για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, άλλωστε ένα μνημόνιο κατανόησης δεν έχει νομικά δεσμευτική αξία, ενώ δεν είθισται συμφωνίες οριοθέτησης να υπογράφονται υπό μορφή μνημονίου», αλλά επισημαίνουν ότι «εφόσον πράγματι γίνεται μια τέτοια συζήτηση, με βάση τις αυθαίρετες τουρκικές ερμηνείες περί Διεθνούς Δικαίου, μια ανάλογη πρωτοβουλία παραβιάζει κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα».

Ο κ. Δένδιας θα θέσει το ζήτημα την επόμενη εβδομάδα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η γνωστοποίηση της πρόσκλησης στην Αθήνα του προέδρου του Κοινοβουλίου της Λιβύης, που πρόσκειται στον στρατηγό Χαφτάρ.

Φωτό: telegraph.co.uk