Π. Νεάρχου: Ελληνο-τουρκικές σχέσεις υπό τη σκιά εσωτερικού διχασμού στις ΗΠΑ
Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.
Η εφετινή παρέμβαση στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του Προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ δεν έμοιαζε με καμιά άλλη προηγούμενη. Ο Αμερικανός Πρόεδρος αξιοποίησε την ευκαιρία της Γενικής Συνελεύσεως για να κατακεραυνώσει την παγκοσμιοποίηση, που είναι όμως μια πολιτική που έχει την αφετηρία της στις ΗΠΑ. Η πολιτική αυτή αποκορυφώθηκε επί Προεδρίας Κλίντον, του Δημοκρατικού Κόμματος, και βρήκε στην Ευρώπη, δυστυχώς, το ισχυρότερο έρεισμά της, με όλες τις συνέπειες που είχε η ταύτιση αυτής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως με την παγκοσμιοποίηση.
Η επίσημη εγκατάλειψη της πολιτικής αυτής στις ΗΠΑ και η πολεμική του Αμερικανού Προέδρου εναντίον της δεν σημαίνει ότι η πολιτική αυτή, που έχει ως κύριο έρεισμα το χρηματιστικό κεφάλαιο και τη χρηματιστική οικονομία, έχει παραδώσει τα όπλα και έχει δεχθεί την αποτυχία της. Ανθίσταται σθεναρά και συγκαλύπτει τις αντιδράσεις της με τις όχι και τόσο «καθώς πρέπει» συμπεριφορές του Αμερικανού Προέδρου, τις απρόβλεπτες αποφάσεις του και τις πολιτικές του παλινωδίες και ανεπάρκειες.
Με την υποστήριξη των χρηματιστικών αυτών κέντρων, του πολιτικού κατεστημένου του Δημοκρατικού Κόμματος και σημαντικού μέρους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, που συντάσσεται με την παγκοσμιοποίηση, η Ευρώπη, που συνήθως ακολουθεί τις πολιτικές των ΗΠΑ, διαχωρίζει τη φορά αυτή τη θέση της. Αναλαμβάνει ρόλο αναπληρωματικού λαμπαδηφόρου της παγκοσμιοποιήσεως, μέχρι την προσδοκώμενη από τους υποστηρικτές της παλινόρθωση στις ΗΠΑ.
Η στάση αυτή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως δεν εκπλήττει, εφόσον είναι δεδομένη η οικονομική ηγεμονία της Γερμανίας σ’ αυτήν και εφόσον είναι γνωστόν ότι δύο χώρες επωφελήθηκαν κατ’ εξοχήν από την παγκοσμιοποίηση: Η Γερμανία και η Κίνα.
Ο διχασμός επομένως, σ’ επίπεδο πολιτικής ελίτ, στις ΗΠΑ έχει μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό βάθος και τεράστια πολιτική σημασία για τον κόσμο ολόκληρο. Η απόφαση της ελεγχόμενης από τους Δημοκρατικούς Βουλής των Αντιπροσώπων για παραπομπή του Αμερικανού Προέδρου στη διαδικασία εξώσεως από τον Λευκό Οίκο για λόγους αναξιότητας, αν όχι και προδοσίας της χώρας, με επιχείρημα τον υποτιθέμενο εκβιασμό του Ουκρανού Προέδρου από τον Αμερικανό Πρόεδρο, με υστερόβουλο στόχο τον αντίπαλό του στις προεδρικές εκλογές Μπάιντεν, είναι πολύ μικρή, σαθρή και δυσανάλογη αιτία για μια τέτοια απόφαση.
Προηγουμένως είχε προβληθεί με πολύ θόρυβο η υποψία και η καταγγελία για Ρωσική ανάμειξη στις Αμερικανικές Προεδρικές εκλογές, ως αφορμή για έρευνα εναντίον του, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε αυτή να εξελιχθεί σε μοχλό ανατροπής του. Η έρευνα όμως έπεσε τελικά στο κενό. Εφευρέθηκε από τους ίδιους παραγωγούς και σκηνοθέτες μια άλλη αφορμή για τον ίδιο σκοπό.
Με δεδομένο αυτό το σκηνικό στις ΗΠΑ, αναρωτιέται κανείς πώς θα επηρεασθούν οι εξελίξεις στα θέματα των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων, με προφανές το γεγονός ότι ο Αμερικανικός παράγων διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο σ’ αυτές, σε συνδυασμό με τις δικές του στρατηγικές και επιδιώξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια αλλά και τον παγκόσμιο ανταγωνισμό του με τη Ρωσία.
Ειδικότερα τίθεται το ερώτημα, πώς θα διαμορφωθεί η Αμερικανική πολιτική σε σχέση με τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου και τις Τουρκικές διεκδικήσεις επί της ΑΟΖ της Ελλάδος και της Κύπρου.
Η προηγούμενη Αμερικανική Προεδρία Ομπάμα – Κλίντον υπεστήριζε απροκάλυπτα τη «συμμετοχή» της Τουρκίας στα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου. Προφανώς σε βάρος της ΑΟΖ της Ελλάδος και της Κύπρου. Οι Τουρκο-Αμερικανικές σχέσεις δεν είχαν φθάσει όμως τότε στην ένταση της επομένης περιόδου. Επί Προεδρίας Τραμπ, η Αμερικανική θέση επί του θέματος εξελίχθηκε θετικότερα, λόγω αφενός της κρίσεως στις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ αλλά και υποστηρίξεως αφετέρου από τις ΗΠΑ του στρατηγικού, ενεργειακού, και όχι μόνον, τριπλού άξονα Κύπρου, Ελλάδος, Αιγύπτου, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, στις Τουρκο-Αμερικανικές σχέσεις και στον ρόλο των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου ως εναλλακτικής πηγής ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης.
Η στρατηγική αναβάθμιση από τις ΗΠΑ του ρόλου της Ελλάδος εκφράσθηκε, πέρα από το ενεργειακό επίπεδο, στην ενίσχυση της Αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ελλάδα, με τη μορφή της παραχωρήσεως από την Ελλάδα στις ΗΠΑ νέων στρατιωτικών διευκολύνσεων, πέραν αυτών της Σούδας, στην Περιοχή της Λάρισας και στη στρατηγικότατη Αλεξανδρούπολη.
Η τελευταία αντιμετωπίζεται από την Αμερικανική στρατηγική ως εναλλακτική χερσαία οδός προς την Ανατολική Ευρώπη και τον Εύξεινο Πόντο. Η Θράκη είναι τα χερσαία Στενά των Δαρδανελλίων. Η Αμερικανική πολιτική δίνει σήμερα ιδιαίτερη σημασία σ’ αυτήν λόγω των γεωπολιτικών αλλαγών που έχουν επέλθει στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενώσεως. Λόγω επίσης της Αμερικανικής και Νατοϊκής επεμβάσεως στα Βαλκάνια, που έθεσε επί τάπητος ως στόχο την αλλαγή της γεωπολιτικής καταστάσεως και την έξωση της Ρωσίας από την περιοχή αυτή, όπου είχε πάντα σημαντική επιρροή.
Η Ελλάδα εμπλέκεται, με την πολιτική αυτή, σε μια αντι-Ρωσική πολιτική, για την οποία δεν συντρέχουν δικοί της ιδιαίτεροι εθνικοί λόγοι. Αντιθέτως, η πολιτική αυτή έχει κόστος για την ίδια στο επίπεδο των Ελληνο-Ρωσικών σχέσεων, που δεν είναι άσχετες με τη στρατηγική ισορροπία των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων. Ως μια θετική παράμετρος των στρατιωτικών διευκολύνσεων που παραχωρεί η Ελλάδα στις ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη, εκτιμάται ότι η Αμερικανική παρουσία στη Θράκη ενδέχεται να λειτουργήσει αποτρεπτικά στην Τουρκική επιθετικότητα στον Έβρο.
Η μονόπλευρη αυτή εξάρτηση θα μπορούσε όμως να εξελιχθεί σε πολύ επικίνδυνη στρατηγική και διπλωματική ομηρία, στην περίπτωση που το Αμερικανο-Τουρκικό εκκρεμές εκινείτο πάλι προς κάποια, μερική έστω, αποκατάσταση των σχέσεων. Αποκτά, για τον λόγο αυτό, πολύ ιδιαίτερη σημασία το θέμα των απτών και συγκεκριμένων ανταλλαγμάτων που μπορεί να εξασφαλίσει η Ελληνική πλευρά, ιδιαίτερα στον τομέα της άμεσης ενισχύσεως της αμυντικής ετοιμότητας της χώρας, εν όψει των απροκάλυπτων Τουρκικών απειλών για τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων.
Το Κυπριακό είναι η άλλη πτυχή των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων, η οποία επηρεάζεται άμεσα από την Αμερικανική πολιτική στην περιοχή και την εξέλιξη των Αμερικανο-Τουρκικών σχέσεων. Η ομιλία του Κύπριου Προέδρου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ συγκάλυψε τις νέες πολύ σημαντικές υποχωρήσεις στις οποίες προέβη προσφάτως, με ρητορικές αναφορές και καταγγελίες κατά της πολιτικής των κανονιοφόρων που ασκεί η Άγκυρα στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Συγκεκριμένα, ενώ μέχρι προσφάτως η Κύπρος υπεστήριζε ως κόκκινη γραμμή την άρνησή της να περιλάβει το θέμα του φυσικού αερίου στις διακοινοτικές συνομιλίες, ο Κύπριος Πρόεδρος εξήγγειλε μονομερώς την παραχώρηση στους Τουρκοκυπρίους του 30% των εσόδων ως μεριδίου συμμετοχής στο φυσικό αέριο. Η εξαγγελία αυτή έρχεται ως συμπλήρωση της δημιουργίας «Ταμείου Μελλοντικών Γενεών», στο οποίο θα κατατίθενται τα έσοδα από το φυσικό αέριο, με κλειστό λογαριασμό υπέρ των Τουρκοκυπρίων.
Ο Κύπριος Πρόεδρος αναφέρθηκε επίσης στην ομιλία του στους «όρους αναφοράς» για την επανέναρξη νέου γύρου διακοινοτικών συνομιλιών και τη σύγκληση ενδεχομένως νέας Πενταμερούς Διασκέψεως, τύπου Κραν Μοντανά. Περιέλαβε σ’ αυτούς:
α. Το προβληματικό ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου 2014.
β. Τις συγκλίσεις που έχουν ήδη επιτευχθεί και την κατοχύρωση των οποίων ζητούσε πάντα η Τουρκική πλευρά, χωρίς η ίδια να έχει προβεί σε οποιαδήποτε παραχώρηση.
γ. Τις έξι παραμέτρους του λεγομένου πλαισίου του ΓΓ του ΟΗΕ Γκουτιέρες, το πρωτότυπο όμως του οποίου «χάθηκε» και το περιεχόμενό του παρουσιάζεται ως αμφιλεγόμενο.
Η κατευναστική και υποχωρητική αυτή πολιτική, στην οποία υπερακοντίζει στο εσωτερικό μέτωπο το αυτοπροβαλλόμενο ως Κομμουνιστικό Κόμμα ΑΚΕΛ, σε συγχορδία με την ηγεσία του Κυβερνητικού κόμματος ΔΗΣΥ, είναι πολύ κακός οιωνός για το Κυπριακό. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έσπευσε να υποστηρίξει τις νέες υποχωρήσεις Αναστασιάδη και να συμφωνήσει παραλλήλως για τη σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε εγγύηση για μη επάνοδο στην Κυπριακή ΑΟΖ των Τουρκικών γεωτρύπανων ή για την περιστολή των περιβόητων μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία στην Ελλάδα. Τι γίνεται, σε μια τέτοια περίπτωση, το αίτημα της Ελλάδος και της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για κυρώσεις κατά της Τουρκίας για την εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ;
Η εσωτερική κρίση στις ΗΠΑ περιπλέκει ακόμη περισσότερο μια ούτως ή άλλως δύσκολη κατάσταση για την Ελλάδα και την Κύπρο και καθιστά πιο επιτακτική ακόμη την ανάγκη συγκεκριμένων εξασφαλίσεων αλλά και εκ των ενόντων ενισχύσεων της αμυντικής ετοιμότητας και της ισχύος της χώρας.