Χρ. Μπότζιος: Γιατί πρόσφυγες και μετανάστες εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους;
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
-Ανάγκη μεγαλύτερης κατανόησης και συλλογικής αντιμετώπισης
Στο ερώτημα του τίτλου δίνονται πολλές ερμηνείες και απαντήσεις, ανάλογα με τη γνώση του θέματος, την προδιάθεση του καθενός και ασφαλώς την ιδεολογική του τοποθέτηση. Επανερχόμαστε στο θέμα όχι μόνο λόγω της επικαιρότητάς του, με την έξαρση το τελευταίο δίμηνο των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, αλλά και επειδή εσχάτως γράφονται πολλά ως προς τα αίτια και τις συνέπειες, άλλα βάσιμα και άλλα όχι.
Συνήθως τα πραγματικά αίτια που προκαλούν την προσφυγιά και τη μετανάστευση αγνοούνται ή δεν θίγονται, με αποτέλεσμα να εστιάζουν μόνο στις συνέπειες για τις χώρες υποδοχής και ιδιαίτερα τη δική μας χώρα. Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις και λάθος αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από την είσοδο και παραμονή προσφύγων και μεταναστών στη χώρα μας, που κατά κανόνα εγκλωβίζονται στα ακριτικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι ξεχώριζαν το αίτιο από το αιτιατό και αυτό τους έκανε να ξεχωρίζουν από τους άλλους λαούς, επειδή με αυτόν τον διαχωρισμό θεμελίωσαν την επιστημονική σκέψη. Για να κατανοήσουμε το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό, οφείλουμε κατ’ αρχήν να εξετάσουμε τα αίτια που τα προκαλούν. Σαφής διαχωρισμός είναι ότι το πρώτο έχει ως γενεσιουργή αιτία τους πολέμους και τις εσωτερικές καταπιέσεις, ενώ το δεύτερο την οικονομική ανέχεια, την ανεργία, την πείνα.
Ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων προέρχεται κυρίως από χώρες της Μέσης Ανατολής (Ιράκ, Συρία) και της Κεντρικής Ασίας (Πακιστάν, Αφγανιστάν), ενώ οι οικονομικοί μετανάστες από χώρες της αφρικανικής ηπείρου, αλλά όχι αποκλειστικά. Η πολεμική κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή χρονολογείται από την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ, που είχε ως σκοπό την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν και ασφαλώς άλλες γεωπολιτικές επιδιώξεις. Οι λόγοι που είχε επικαλεσθεί, μεταξύ άλλων, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπούς ο νεότερος θα μείνουν στην Ιστορία τόσο για την αφέλειά τους, όσο και για τον κυνισμό τους. «Ηe offended my dad», είχε πει! («Αυτός –ο Χουσεΐν– προσέβαλε τον πατέρα μου»…).
Η αμερικανική επέμβαση στη Μέση Ανατολή, με τη συνδρομή και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, συνεχίστηκε στη Συρία με διπλό στόχο. Αφενός την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και αφετέρου την ανάσχεση των τζιχαντιστών, που επιδίωκαν –και εξακολουθούν να επιδιώκουν– την εγκαθίδρυση ισλαμικού κράτους σε ολόκληρη την περιοχή.
Στον αγώνα κατά των τζιχαντιστών μεγάλη υπήρξε η συνδρομή των Κούρδων, τους οποίους στη συνέχεια η Ουάσινγκτον εγκατέλειψε. Τρίτος πρωταγωνιστής στον πόλεμο στη Συρία είναι η Ρωσία, η οποία συνήψε στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία, καταπίνοντας τις δύο προσβολές που είχε υποστεί, πρώτα με την κατάρριψη από τους Τούρκους ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους και μετά με την εν ψυχρώ δολοφονία του ρώσου πρέσβη σε εκδήλωση στην Κωνσταντινούπολη.
Αν αγνοήσουμε ότι γενεσιουργός αιτία της ροής προσφύγων, κυρίως από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι οι συνεχείς πόλεμοι, με την καταστροφή της Συρίας, μιας ιστορικής χώρας, στην οποία χρωστάει πολλά ο δυτικός πολιτισμός, όπως και ο Χριστιανισμός, τότε κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε υπεραπλουστεύσεις και σε ακραίες θέσεις, όπως την ξενοφοβία, τον ρατσισμό και άλλες συναφείς αντιλήψεις.
Αν όμως αναγνωρίσουμε ότι τα πραγματικά αίτια για το Προσφυγικό είναι οι πόλεμοι και για τους οικονομικούς μετανάστες η ανέχεια, η πείνα και η αβάσταχτη φτώχια, τότε εύκολα απορρίπτονται τα σενάρια περί συνωμοσιών αόρατων δυνάμεων που στοχεύουν να αλλοιώσουν την εθνικοχριστιανική ταυτότητα των Ελλήνων. Ας διερωτηθούμε γιατί χιλιάδες Έλληνες, νέοι και κάτοχοι πανεπιστημιακών τίτλων, μετανάστευσαν λόγω της οικονομικής κρίσης και αναζήτησαν απασχόληση σε άλλες χώρες, ακόμη και πολύ μακρινές.
Άτοπη, επίσης, η ενοχοποίηση της παγκοσμιοποίησης, η οποία, όπως ορισμένοι υποστηρίζουν, με την κατάργηση των οικονομικών συνόρων και τη δημιουργία πολυπολιτισμικών κοινωνιών, ευνοεί και οδηγεί στην άλωση των εθνικών κρατών-λαών! Όμως «ιδεολογία παγκοσμιοποίησης» δεν υφίσταται. Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια πραγματικότητα, που προέκυψε μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του Υπαρκτού Σοσιαλισμού και επέτρεψε την επικράτηση του καπιταλιστικού συστήματος της οικονομίας. Την παγκοσμιοποίηση δεν την εμπνεύσθηκε κανείς. Επιβλήθηκε.
Η κατανόηση πάντως των αιτιών του Προσφυγικού- Μεταναστευτικού δεν σημαίνει ότι λύνει και τα προβλήματα στην καθημερινότητα των πολιτών των ακριτικών μας νησιών και άλλων περιοχών όπου έχουν εγκατασταθεί, όπως και εκείνα σε βάθος χρόνου, που προβληματίζουν περισσότερο. Ωστόσο οι προβληματισμοί, δίκαιοι ή άδικοι, δεν πρέπει να μας ωθήσουν ή να μας οδηγήσουν σε ξενοφοβικές ή ρατσιστικές αντιδράσεις, γεγονός που θα αναιρούσε και την παγκόσμια αναγνώριση της ανθρωπιστικής συμπεριφοράς των Ελλήνων και ιδιαίτερα των κατοίκων των νήσων του Αιγαίου απέναντι στους πρόσφυγες και τους οικονομικούς μετανάστες. Εύκολες λύσεις ασφαλώς δεν υπάρχουν. Ούτε οι μαζικές απελάσεις ούτε η βίαιη απώθηση όσων κινδυνεύουν να πνιγούν στα νερά του Αιγαίου, όπως θα ήθελε ο ούγγρος πρωθυπουργός, συνιστούν λύση.
Τέτοιες συμπεριφορές αντίκεινται στις διεθνείς υποχρεώσεις που τα κράτη έχουν αναλάβει με την υπογραφή διεθνών συνθηκών που αφορούν τους πρόσφυγες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει να συζητηθεί και να αναζητηθούν λύσεις συλλογικά σε επίπεδο ΕΕ και διεθνώς. Τα κράτη-μέλη να αναλάβουν το βάρος που τους αντιστοιχεί με δίκαιη αναδιανομή προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Επίσης να τεθεί θέμα της ανταπόκρισης της Τουρκίας αλλά και της ΕΕ στις υποχρεώσεις που αμοιβαίως έχουν αναλάβει με το πρωτόκολλο συνεργασίας.
Το αρμόδιο υπουργείο και το υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να προετοιμάσουν και να προβάλουν αξιόπιστα επιχειρήματα και να επιδιώξουν την αναθεώρηση αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή συμφωνιών που βλάπτουν τις χώρες εισόδου. Αξιόπιστοι και φυσικοί σύμμαχοι είναι οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, ως χώρες εισόδου, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η Γαλλία, ο λόγος της οποίας έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στους κόλπους της ΕΕ. Ορθώς ο έλληνας πρωθυπουργός συμπεριέλαβε και το Προσφυγικό στα θέματα που έθιξε ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών καθώς και στη διμερή συνάντηση με τον τούρκο Πρόεδρο.