Ν. Γ. Χαριτάκης: Ο ελληνικός τρόπος ζωής ως προϊόν – Μια αισιόδοξη ανάγνωση

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Επ. καθηγητής ΕΚΠΑ,
Γραμμ. Αποκρατικοποιήσεων, ΔΣ ΤΑΝΕΟ

Πάντα θεωρούσα ως δεδομένο ότι ο ελληνικός τρόπος ζωής και η ανάγκη πιστοποίησής του αποτελούσε το ισχυρότερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας. Προκύπτει από μια τεχνολογία που ισορροπεί το περιβάλλον της εργασίας με το ευ ζην σε ατομικό, αλλά κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο. Με την πρόσφατη ανάθεση της αντιπροεδρίας της ΕΕ στον έλληνα επίτροπο κ. Σχοινά, με ακριβώς αυτό το αντικείμενο, ήρθε η ΕΕ και μας αναγνώρισε την ευθύνη προσδιορισμού του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Ήρθε λοιπόν η στιγμή να προσδιορίσουμε το προϊόν μας, να το προσαρμόσουμε στα επίπεδα των άλλων μελών και να το προστατεύσουμε, προς το κοινό συμφέρον.

Ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πως η έννοια «προϊόν» μπορεί να αναφέρεται σε κάτι τόσο αφηρημένο, σε α­ντίθεση με το, συνήθως φυσικά, συγκεκριμένο αγαθό. Μια σύγκριση θα μας ξεκαθαρίσει την άποψη. Το πλέον ισχυρό προϊόν των ΗΠΑ δεν ήταν η ποικιλία ή η ποιότητα των αμερικανικών προϊό­ντων, αλλά η δυναμική της χώρας στη δημιουργία νέας τεχνολογίας, χωρίς φοβικά σύνδρομα ως προς την αντιγραφή από άλλους, και επιπρόσθετα η διαχείριση της επιχειρηματικότητας. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ μπορείς να ανοίξεις, μπορείς να κλείσεις, μπορείς να κερδίσεις, μπορείς να πτωχεύσεις πολύ πιο ανταγωνιστικά και ανώδυνα σε σχέση με την ΕΕ ή την Κίνα.

Καθώς λοιπόν όλα τα προϊόντα, για να εξελιχθούν, απαιτούν τον σχεδιασμό μιας αγοράς, έτσι και τώρα με την προστασία του ελληνικού τρόπου ζωής οφείλουμε να σχεδιάσουμε μια αγορά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που να συμβάλλει δημιουργικά στη διεύρυνση και βελτίωση των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου αγαθού. Και ο ελληνικός τρόπος ζωής είναι ίσως ο ισχυρότερος.

Ποια χαρακτηριστικά συνθέτουν το αγαθό «προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής» και πώς μπορεί να συμβάλει η ελληνική τεχνολογία ώστε η Ευρώπη να διατηρήσει τη μοναδικότητα και άρα το μονοπωλιακό δικαίωμα που της προσφέρει ο ελληνικός τρόπος ζωής; Σύμφωνα με τα χαρτοφυλάκια που εποπτεύει ο νέος αντιπρόεδρος, τα χαρακτηριστικά είναι η Μετανάστευση, η Ασφάλεια, η Απασχόληση – Κατάρτιση και η Παιδεία.

Ας τα αναλύσουμε λοιπόν από μια διαφορετική οπτική, ένα προς ένα, έτσι ώστε να αντιληφθούμε σε ποιο επίπεδο η τεχνογνωσία που έχουμε ενσωματώσει ως κοινωνία στην ιστορία μας δικαιολογεί την ανάληψη ευθύνης και συνθέτει μια ικανοποιητική βάση στον προσδιορισμό και της ευρωπαϊκής ποιότητας ζωής.

Μετανάστευση: Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, η χώρα είναι η πρώτη στην ΕΕ σε ποσοστό διαχείρισης μεταναστευτικών ροών. Έχουμε μετανάστες από τη Γερμανία (Έλληνες που επιστρέφουν), έχουμε οικονομικούς μετανάστες από πλήθος χωρών (προτεραιότητα Φιλιππίνες, Αλβανία και Πολωνία, ιδιαίτερα στην περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων κ.ά.) και τέλος διερχόμενους ή μη μετανάστες και πρόσφυγες από τις αφρικανικές και ασιατικές χώρες. Δεν υπολογίζονται ακόμη τα πιθανόν μεγάλα ρεύματα που σύντομα θα προκύψουν από την Άπω Ανατολή και την Ασία.

Χωρίς φοβικά σύνδρομα λοιπόν, η χώρα μας διδάσκει την ΕΕ στον τρόπο που έχτισε ανεξάρτητα, τη δική της τεχνογνωσία σχεδιασμού του προσδιοριστικού στοιχείου της ποιότητας ζωής. Γνωρίζουμε εκ του αποτελέσματος ότι δεν ήταν καθόλου εύκολο για άλλες ευρωπαϊκές χώρες να συντονίσουν και να ενσωματώσουν σε μικρά χρονικά διαστήματα πληθυσμιακές μεταβολές της τάξης του 12% – 18%. Ο κορεσμός της Αγγλίας έφερε το Brexit.

Εκτός κι αν θέλουμε να αντιγράψουμε ως ΕΕ την τεχνογνωσία των ΗΠΑ στη μετανάστευση των αφρικανικών λαών ή των κατοίκων του Μεξικού. Δεν απέχει άλλωστε η στιγμή που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε μαζική μετακίνηση συνταξιούχων από τον Βορρά στον Νότο ή εύπορων οικονομικών μεταναστών από μη κοινοτικές χώρες. Οι λύσεις πρέπει να υπάρχουν πριν εμφανιστούν τα προβλήματα.

Ασφάλεια: Σε σχέση με άλλα μέλη της ΕΕ, η χώρα μας θεωρείται ασφαλής ή απροστάτευτη; Για έναν πολίτη της ΕΕ η μεθοδολογία που προσφέρει η χώρα του στην ατομική του ασφάλεια είναι καλύτερη ή χειρότερη στη σχέση κόστους – οφέλους; Για παράδειγμα, τα εκατομμύρια τουριστών που έρχονται κάθε χρόνο στη χώρα θεωρούν ότι ζουν σε ανασφαλές ή ασφαλές περιβάλλον, συγκριτικά με τη δική τους χώρα και εμπειρία;

Ας υποθέσουμε ότι κάνουμε μια δημοσκόπηση σε σχέση με τη δυνατότητα κοινωνικής προσαρμογής και αφομοίωσης των μη ελληνικής καταγωγής κατοίκων στη χώρα μας. Από υπαλλήλους πρεσβειών και στελέχη επιχειρήσεων μέχρι εργατικό δυναμικό και τουρίστες. Ας στρωματοποιήσουμε επιστημονικά το δείγμα και ας εξετάσουμε σε ποια χώρα θεωρούν ότι ο τρόπος ζωής τους είναι καλύτερος ως προς την ασφάλεια και προστασία των δικαιωμάτων τους. Προσοχή, δεν αναφερόμαστε στην οικονομική ζωή, αλλά στην ασφάλεια.

Δεν γνωρίζω αν το ΕΚΚΕ έχει πραγματοποιήσει ήδη κάποια σχετική μελέτη, αλλά έχοντας ζήσει ως μετανάστης στις ΗΠΑ, και με τη γνώση μου για άλλες χώρες, θεωρώ ότι η προστασία της ασφάλειας από τα αρμόδια όργανα είναι μοναδική και ουδέτερη. Ναι, γνωρίζω ότι υπάρχει η Μόρια, αλλά το πρόβλημα δεν είναι 60.000 μετανάστες, αλλά οι τουλάχιστον 900.000 που σήμερα ζουν και παράγουν στη χώρα μας ή τα 32 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες που μας επισκέπτονται κάθε χρόνο. Μεγαλύτερο πρόβλημα ασφάλειας, και άρα προστασίας ποιότητας ζωής, έχουμε από τη «φίλη και γείτονα χώρα», παρά από τις αλλαγές στη σύνθεση της «καθαρότητας» του πληθυσμού. Ακόμη και η ζωή των παραβατικών, συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, είναι καλύτερη στη χώρα μας.

Το γεγονός ότι μπορούμε λοιπόν να διαχειριστούμε την ασφάλειά μας παρ’ όλες τις πληθυσμιακές μεταβολές, ανεξαρτήτως λαθών ή αδυναμιών, σε σχέση με τη διαμόρφωση του αγαθού «ποιότητα ζωής», είναι και δεδομένο και άξιο επιβράβευσης.

Απασχόληση και κατάρτιση: Φωτεινό παράδειγμα η συμπεριφορά μας σε θέματα απασχόλησης, με κριτήριο τη δεκαετία της μεγάλης κρίσης. Πόσες κοινωνίες, αλήθεια, θα είχαν 30% ανεργία και θα αντιμετώπιζαν ισόρροπα τις συνθήκες απασχόλησης διαφορετικών εργαζομένων; Μήπως η Αγγλία ή η Γαλλία και η Γερμανία; Είχαμε 10% αλλοδαπούς εργαζόμενους στην κρίση και σήμερα, έπειτα από μια περίοδο μακρόχρονης ανεργίας, έχουμε περίπου το ίδιο ποσοστό.

Επίσης, σε ποιο επίπεδο η σύγκριση των συνθηκών εργασίας ή εξασφάλισης δικαιωμάτων, σύμφωνα με τον Χάρτη Κοινωνικών Δικαιωμάτων της ΕΕ, είναι χειρότερη στη χώρα μας; Δεν ισχυριζόμαστε ότι τα πάντα είναι ρόδινα, αλλά ίσως θα ήταν σκόπιμο να συγκρίνουμε δικαιώματα και συνθήκες εργασίας και ποιότητας ζωής με άλλες χώρες της ΕΕ.

Είναι γεγονός ότι στο θέμα της κατάρτισης και της πιστοποίησης των επαγγελματικών δικαιωμάτων υστερούμε σοβαρά. Αλλά τίποτα δεν είναι τέλειο και τα πάντα μπορούν να βελτιωθούν.

Παιδεία: Υστερούμε σοβαρά. Αλλά το συγκεκριμένο αποτελεί πλεονέκτημα για την ποιότητα ζωής σε σχέση με τις δυνατότητες που προσφέρει η χώρα μας ως μέλος της ΕΕ. Η μεγάλη ανάγκη αποδοχής ανθρώπινου κεφαλαίου σε σχέση με την ποιότητα ζωής που προσφέρουμε αποτελεί πλεονέκτημα και όχι μειονέκτημα. Αποτελεί χρυσή ευκαιρία για επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο.

Σε πιθανή ερώτηση «πού θα θέλατε να εργάζεστε χωρίς να μεταβληθούν οι μισθολογικές σας ή οι λοιπές εργασιακές συνθήκες;» πώς θα απαντούσε ένα πλήθος κατοίκων της ΕΕ; Στο Βερολίνο και στη Χάγη, στο Όσλο και στην Κοπεγχάγη ή στην Αθήνα και στην περιφέρεια της χώρας;

Ας σκεφτούμε λίγο έξω από τα στενά όρια της λογικής του παρελθόντος και ας αξιολογήσουμε πώς διαμορφώθηκαν οι μετακινήσεις αμερικανών πολιτών μεταξύ πολιτειών. Είναι δεδομένο ότι με αμετάβλητα τα δικαιώματα και χωρίς γλωσσικούς αποκλεισμούς, οι πολίτες εργάζονται εκεί που ο τρόπος ζωής τους ταιριάζει καλύτερα. Και η ζωή στη χώρα μας αντικειμενικά έχει ποιότητα. Επί το ελληνικότερο, λοιπόν, σωστά μας ανέθεσαν να προστατεύσουμε την ποιότητα ζωής, γιατί στην ΕΕ του αύριο «όπου γης και πατρίς».