Μαρ. Σκανδάμης: H νέα διάταξη για το πανεπιστημιακό άσυλο
Του
ΜΑΡΙΝΟΥ ΣΚΑΝΔΑΜΗ
Δικηγόρου – Διδάκτορος Νομικής,
πρ. Γ.Γ. υπουργείου Δικαιοσύνης
Για δεκαετίες, η διάταξη που προέβλεπε ότι η Αστυνομία μπορεί να παρεμβαίνει για τη δίωξη κακουργημάτων στους πανεπιστημιακούς χώρους, χωρίς την άδεια των πανεπιστημιακών οργάνων, δεν εφαρμοζόταν, με διαχρονική πολιτική –και σε κάποιες περιπτώσεις ακαδημαϊκή– ευθύνη.
Η μη εφαρμογή της μέχρι πριν από λίγες μέρες ισχύουσας νομοθεσίας ήταν αυτή λοιπόν που μετέτρεψε μια θεμελιώδη εγγύηση σε άσυλο ανομίας. Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να ανοίξει και πάλι τη συζήτηση με το σχετικό νομοσχέδιό της εξέφρασε πράγματι μια αγωνία για να ρυθμιστεί (εκ νέου) οριστικά το θέμα. Θα αρκούσε λοιπόν η κυβέρνηση να φέρει προς ψήφιση τη διάταξη του λεγόμενου «νόμου Διαμαντοπούλου» (ν. 4009/2011), που ως αντιπολίτευση είχε ψηφίσει μαζί με το ΠΑΣΟΚ και η οποία όριζε το αυτονόητο: «Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία».
Όμως, η κυβέρνηση, αναιρώντας όσα ως αντιπολίτευση στήριξε το 2011, υπερέβη τη διάταξη αυτή που επέτρεπε την επέμβαση μόνο για καταδίωξη αξιόποινων πράξεων και διεύρυνε απεριόριστα τις δυνατότητες ενέργειας της Αστυνομίας και άλλων διωκτικών σωμάτων στους πανεπιστημιακούς χώρους. Δηλαδή, να επεμβαίνουν όχι μόνο στο στάδιο της δίωξης εγκληματικών πράξεων, αλλά ακόμα και στο προεγκληματικό ή προληπτικό επίπεδο. Ακόμα και όταν δεν υπάρχουν αξιόποινες πράξεις.
Συγκεκριμένα, η ψηφισθείσα διάταξη, από τις κοινουβουλευτικές ομάδες της Νέας Δημοκρατίας και της Ελληνικής Λύσης, ορίζει: «Εντός των χώρων των ΑΕΙ οι δημόσιες αρχές ασκούν όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων».
Είναι δηλαδή σαφές ότι όχι μόνο σε περίπτωση τέλεσης αξιοποίνων πράξεων αλλά και για κάθε δυνατότητα άσκησης άλλων αρμοδιοτήτων οι διωκτικές αρχές μπορούν να βρίσκονται καθημερινά στους πανεπιστημιακούς χώρους.
Ποιες είναι αυτές οι περιπτώσεις αρμοδιοτήτων; Ενδεικτικά να αναφέρουμε αυτές που προβλέπονται από τα προεδρικά διατάγματα 141/91 και 582/1984:
α) Την αρμοδιότητα της ΕΛΑΣ για επιτήρηση δημοσίων ανοικτών και κλειστών χώρων με σκοπούς, περιπόλους ή άλλου ειδικού σκοπού αστυνομικούς.
β) Τη συλλογή πληροφοριών.
γ) Την προληπτική ενέργεια της ΕΛΑΣ με σωματικές έρευνες και με έρευνες χώρων προσιτών στο κοινό.
δ) Την παράσταση αστυνομικών σε δημόσια θεάματα, εκθέσεις, εορτές και αθλητικές εκδηλώσεις.
ε) Την προληπτική ενέργεια ενεδρών από δύο ή περισσότερους αστυνομικούς με σκοπό τη δημιουργία κλίματος ασφαλείας.
στ) Την κατόπτευση χώρων, δηλαδή την παρακολούθησή τους από δύο ή περισσότερους αστυνομικούς, με σκοπό να ελεγχθούν ύποπτα πρόσωπα.
ζ) Την παρακολούθηση εξτρεμιστών και των οργανώσεών τους.
Το πιθανότερο βέβαια είναι πως οι αρμοδιότητες αυτές θα ασκηθούν με φειδώ και σεβασμό στους φορείς του πανεπιστημιακού ασύλου, δηλαδή σε όλους όσους μετέχουν και απολαμβάνουν την ακαδημαϊκή ελευθερία, με σεβασμό δηλαδή σε διδάσκοντες και διδασκόμενους.
Παρ’ όλα αυτά, επειδή οι διατάξεις των νόμων δοκιμάζονται στα ακραία όρια εφαρμογής τους, δεν θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα καταχρηστικής εμπέδωσής τους.
Διότι οι πιο πάνω ενδεικτικές διατάξεις δίνουν τη δυνατότητα στην Αστυνομία, εφόσον δεν υπάρξει ο αναγκαίος αυτοπεριορισμός της, να επιτηρεί διαρκώς το campus του πανεπιστημίου είτε ως ανοικτού χώρου, όπως, λ.χ., προαύλια, γήπεδα κ.λπ., είτε ως κλειστού, όπως, λ.χ., αμφιθέατρα, εργαστήρια, κτίρια διοίκησης, γραφεία καθηγητών και φοιτητικών ενώσεων.
Δίνει ακόμα τη δυνατότητα για μόνιμη προληπτική παρουσία αστυνομικής δύναμης στα πανεπιστήμια για συλλογή πληροφοριών, κατόπτευση χώρων και προσώπων, παρουσία σε συλλογικές εκδηλώσεις καθηγητών και φοιτητών και ελπίζουμε βεβαίως πως δεν θα θεωρηθεί ότι εξτρεμιστικές τάσεις ενυλώνουν και οι φοιτητικές πρωτοβουλίες που αμφισβητούν πολιτικά το status quo.
Εφόσον λοιπόν ήταν προφανές ότι δεν μπορούσε να υπάρχει πλέον ανοχή σε εγκληματικές ενέργειες εντός των πανεπιστημιακών χώρων και πως αυτή η φαύλη κατάσταση έπρεπε να σταματήσει, θα αρκούσε η επαναφορά της διάταξης του «νόμου Διαμαντοπούλου» για την άμεση καταδίωξη αξιόποινων πράξεων, κακουργημάτων και πλημμελημάτων εντός των πανεπιστημιακών χώρων.
Από τη σκοπιά αυτή, η στάση του Κινήματος Αλλαγής, που εντόπισε στην ψηφισθείσα διάταξη κινδύνους προληπτικής αστυνόμευσης του πανεπιστημιακού χώρου, ήταν συνεπής και δικαιοπολιτικά ορθή.
Διότι η υπέρμετρη διόγκωση της αστυνόμευσης με την εφαρμογή προληπτικών αρμοδιοτήτων μπορεί να παράγει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που η ψηφισθείσα διάταξη θέλει να ρυθμίσει.
Ας ελπίσουμε βέβαια ότι όλα αυτά είναι απλοί φόβοι και πως η διάταξη θα εφαρμοστεί με μόνο σκοπό την επιτέλους δίωξη των αξιόποινων πράξεων που προσβάλλουν την έννοια του ασύλου. Η ευθύνη ανήκει πια στους εφαρμοστές του δικαίου.