Αντ. Αργυρός: «Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή…»

Του
ΑΝΤΩΝΗ Π. ΑΡΓΥΡΟΥ
Δικηγόρου ΑΠ, Αν. Νομικού
Συμβούλου Πανεπιστημίου Αθηνών

Πάνε κοντά δύο αιώνες από τότε που ο σπουδαίος γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ έκλεινε μέσα σε μία φράση όλο το νόημα της γνώσης και της παιδείας. Συμπύκνωσε με τη φράση αυτή την πεποίθηση του Διαφωτισμού, πως ο φωτισμός του νου θα μπορούσε να ελέγξει τις προλήψεις και να κατασιγάσει τα πάθη.

Αυτήν τη σκέψη την είχα ασφαλίσει σε κρυφή θέση στις αποσκευές της καρδιάς μου και την είχε ενσταλάξει ο δάσκαλος πατέρας μου.

Η μόρφωση αποτελεί δικαίωμα και η επιβράβευση των κόπων αποτελεί έναν επιπλέον παράγο­ντα για να γκρεμιστούν οι τοίχοι που χωρίζουν τη φυλακή από την κοινωνία. Ο δάσκαλός μάς έλεγε στους μικρούς μαθητές του μια όμορφη ιστορία: «Κάποτε, ζούσε ένας δίκαιος βασιλιάς, που αναρωτιόταν τι είναι καλύτερο να κάνει για το βασίλειό του. Να ανοίξει ένα σχολείο για να έχει μορφωμένους υπηκόους ή μια φυλακή για να τους τιμωρεί όταν χρειάζεται και να τον φοβούνται; Έτσι άρχισαν να του εκφράσουν ο καθένας την άποψή του. “Μα, είναι πολύ απλό το δίλημμα, βασιλιά μου. Αν χτίσεις μια φυλακή, όλοι οι υπήκοοι θα είναι χαρούμενοι, γιατί θα νιώθουν ασφαλείς, αφού όσοι παραβαίνουν τον νόμο θα στερηθούν την ελευθερία τους και οι υπόλοιποι θα φοβούνται να παρανομήσουν”, είπε ο δεσμοφύλακας.

Τότε ο δάσκαλος με χαμηλή φωνή είπε: “Το σχολείο, μεγαλειότατε, δεν διδάσκει μόνο γνώσεις, αλλά και ηθικές αξίες. Το σχολείο βοηθάει τον άνθρωπο να αναπτύσσει τις δυνατότητές του, να αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του, να διασφαλίζει την ειρήνη και την πρόοδο. Έτσι οι υπήκοοί σου θα νιώθουν ασφαλείς, θα σε σέβονται και θα είναι σε θέση να απορρίψουν κάθε βίαιη συμπεριφορά. Το βασίλειό σου θα ευδοκιμήσει. Χρειάζεται, άραγε, ένα τέτοιο βασίλειο κά­γκελα και δεσμοφύλακες όταν έχει αρκετά σχολεία;”».

Η παιδεία είναι το σπουδαιότερο, το πολυτιμότερο αγαθό. «Είναι η δύναμη που αποκτάς όταν οι δυνατοί νομίζουν ότι σε έχουν νικήσει…». Η άποψη του Ουγκώ περιμένει ακόμη τη δικαίωσή της, ένα σχολείο με εμπνευσμένους δασκάλους μπορεί να γιάνει ψυχές, να συμφιλιώσει τους ανθρώπους με τον εαυτό τους και να απελευθερώσει δημιουργικές δυνάμεις. Μήπως η πρόσφατη κρίση του τόπου μας δεν ήτανε μόνο κρίση δημοσιονομική, αλλά κρίση πνευματική; Μήπως τα σχολεία μας έπαψαν να ‘ναι όπως πρέπει, δηλαδή εργαστήρια ψυχών, και έγιναν μηχανές παραγωγής εξειδικευμένων γνώσεων; Μήπως ξεχάσαμε την αριστεία, τις αρχές μας; Μήπως τα πανεπιστήμιά μας πρέπει να σπάσουν τα τείχη και να συντρίψουν τη σοβαροφάνεια του καθαρού λόγου; Μήπως το καθηγητικό κατεστημένο πρέπει να δει και την ψυχή των παιδιών μας και να αναδείξει τις αρετές των νέων ανθρώπων; Μήπως το υπουργείο Παιδείας πρέπει να «λευτερώσει» την εκπαίδευση από τα δεσμά του ελέγχου του και των συντεχνιών που συγκυβερνούν αρμονικά την Παιδεία; Μήπως πρέπει να αφεθούν τα πανεπιστήμια να αυτοκυβερνηθούν και να μην είναι τα έσοδα από την έρευνα δεκανίκια του κρατικού προϋπολογισμού; Ηρεμία και στοργή χρειάζεται η Παιδεία μας. Ποιος κακός δαίμονας εμποδίζει τη διεθνή εξωστρέφεια της Παιδείας και την αριστεία; Δείτε τι συντελείται στην Κύπρο στον εκπαιδευτικό τομέα.

Ελάχιστοι γνωρίζουν πως αμέσως μετά τη διακήρυξη της κρατικής κυριαρχίας της Ουκρανίας, το 1990, και σχεδόν ταυτόχρονα με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της, το 1991, μια μικρή ομάδα Ελλήνων της Μαριούπολης, με επικεφαλής τον ομογενή πρύτανη Κωνσταντίνο Μπαλαμπάνοφ, καθηγητή και πολιτειολόγο, από το ελληνικό χωριό Μάλο Γιανισόλ, έβαζε τα θεμέλια του εκπαιδευτικού ιδρύματος, το οποίο θα εξελισσόταν από Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μαριούπολης, που διδάσκει την ελληνική γλώσσα στη φίλη αυτή χώρα. Σήμερα, χιλιάδες, νέοι κυρίως, άνθρωποι περνούν από τα θρανία των μαθημάτων της ελληνικής γλώσσας, με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.

Στην Ουκρανία η μεγάλη παράδοση του φιλελληνισμού συνεχίζεται. Αξίζει να αναφερθούμε στη συμβολή του αείμνηστου πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δημήτρη Γλάρου και του πρώην ΥΠΕΞ της Κύπρου Γιώργου Ιακώβου στην εθνική αυτή προσπάθεια.

Η Παιδεία μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην προβολή της Ελλάδας, του πολιτισμού της, και να φέρει για εκπαιδευτικούς σκοπούς χιλιάδες νέους του εξωτερικού. Η περικοπή της ισχνής, αλλά αναγκαίας οικονομικής ενίσχυσης, η κακή διαχείριση των εκπροσώπων του ελληνικού κράτους, η αντιφατική εφαρμογή ακόμα και των ευεργετικών αποφάσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων, η υποτίμηση της σημασίας της διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό και η έλλειψη σχεδίου για το μέλλον της τρισχιλιόχρονης ελληνικής παρουσίας στην παρευξείνια περιοχή αποτελούν διαπιστώσεις της εξωστρέφειας που θα έπρεπε να επιδεικνύει η χώρα στο ζήτημα της Παιδείας.

Νομίζω ότι χρειάζεται μια εντελώς νέα πολιτική, ύστερα από εθνική συναίνεση και διαβούλευση, που θα συγκρουσθεί με συμφέροντα, συντεχνίες και θα έχει σκοπό την πραγματική πρόοδο της Παιδείας μας, με ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα στάδια.

Συγκεκριμένα: 1. Στο υπάρχον νομικό πλαίσιο προβλέπεται η αξιολόγηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, όμως αυτή παραμένει επιφανειακή και πρέπει να γίνει ουσιαστική. 2. Η εξωστρέφεια των πανεπιστημίων αποτελεί το μεγάλο ζητούμενο. 3. Η έρευνα είναι η κορωνίδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και πρέπει να απελευθερωθεί από τα δημοσιονομικά δεσμά που της επιβλήθηκαν 4. Η ουσιαστική σύνδεση των ιδρυμάτων με την εργασία και την αγορά. 5. Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι ένα ξεπερασμένο σύστημα. 6. Η Παιδεία χρειάζεται επαρκή χρηματοδότηση και νέα γενιά πανεπιστημιακών δασκάλων, γιατί σε λίγο καιρό θα έχουμε πανεπιστήμια χωρίς καθηγητές. 7. Πλήρη αυτοδιοίκηση, χωρίς καμιά απολύτως παρέμβαση του υπουργείου Παιδείας.

ΥΓ.: «Η εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά, αλλά το άναμμα μιας φλόγας». Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ιρλανδός ποιητής

Φωτό: gazzetta.gr