Χρονοδιαγράμματα, Ελληνικό και προσωπική ευθύνη
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Oι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης και η διαφαινόμενη επιχειρησιακή τακτική της ανέδειξαν ομολογουμένως πολλές εκπλήξεις. Θα σταθώ σε τρεις και συγκεκριμένα: Στην προανακοίνωση χρονοδιαγραμμάτων από τον υπεύθυνο Τύπου της κυβέρνησης, στην ανάληψη για πρώτη φορά προσωπικής ευθύνης από τον πρωθυπουργό για πέντε συγκεκριμένα έργα και στη χωρίς φόβο και πάθος συζήτηση με τον κ. Λάτση σε σχέση με τη διευθέτηση των προβλημάτων και του χρονοδιαγράμματος της επένδυσης στο Ελληνικό.
Και τα τρία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για πρώτη φορά, πρωθυπουργός και κυβέρνηση προδεσμεύονται χρονικά για ενέργειες που θα κάνουν στο άμεσο μέλλον. Η συγκεκριμένη τακτική, στο υψηλότερο μάλιστα επίπεδο της εκτελεστικής εξουσίας, είναι εμβληματική και ανεκδοτικά μου θύμισε την εξής ιστορία. Ο διάσημος καθηγητής του ΜΙΤ D. Acemoglu («Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη») επρόκειτο να έρθει στην Ελλάδα για ένα συνέδριο. Ομόφωνα το Οικονομικό Τμήμα του ΕΚΠΑ αποφασίζει, με την ευκαιρία, να του απονέμει τον τίτλο του διδάκτορα επί τιμή.
Χρονικά όμως η τελετή πρέπει να γίνει Σαββατοκύριακο ή τη Δευτέρα που ακολουθεί, καθώς το συνέδριο τελειώνει την Παρασκευή. Προτείνεται η Δευτέρα γιατί το κεντρικό κτίριο της Πρυτανείας είναι κλειστό το Σαββατοκύριακο… Ο Acemoglu εκφράζει αδυναμία για τη Δευτέρα, γιατί, όπως δηλώνει, έχει μάθημα στο ΜΙΤ, δέσμευση που αποτελεί ακόμη και για μία προσωπικότητα του ΜΙΤ αυστηρή επαγγελματική υποχρέωση. Έχει μάθει να σέβεται τον θεσμό που υπηρετεί και έτσι η απονομή δεν έγινε. Η αμερικανική παιδεία διδάσκει ότι το αυστηρό χρονοδιάγραμμα αποτελεί για όλους τους εργαζόμενους, και πρωτίστως για τον πρωθυπουργό, ένδειξη προσωπικής ευθύνης έναντι όλων των πολιτών της χώρας – τους εργοδότες.
Κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων, ο πρωθυπουργός, μαζί με τη συλλογική ευθύνη των μέτρων που ανέλαβε εκ μέρους της κυβέρνησης, ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης και για πέντε έργα που τα θεωρεί δικής του ευθύνης. Ανέλαβε να συγκρουστεί με τη λογική της αναβλητικότητας και απραξίας της δημόσιας διοίκησης. Γι’ αυτό και επέλεξε έργα με σχετική ιδιαιτερότητα – taboo. Καθένα έχει μία ιδιαιτερότητα ως προς τον τρόπο που τα αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία και διοίκηση και οι λύσεις που θα εφαρμοστούν αναδεικνύουν μια τελείως διαφορετική λογική από τη μέχρι σήμερα πεπατημένη. Αποτελούν παρεμβάσεις τύπου venture capital στη λογική της δημόσιας διοίκησης.
Αναλυτικότερα:
Εθνικό Μουσείο και ΕΜΠ: Είναι λάθος να επικεντρωθούμε στην άποψη που συνδέει την επέκταση του Εθνικού Μουσείου με το ΕΜΠ και τα Εξάρχεια. Μεγαλύτερη σημασία έχει η θέση των πρυτανικών αρχών, ότι το κληροδότημα των Μετσοβιτών εξυπηρετεί τον σκοπό του μόνο αν τα κτίρια χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτήριο. Είναι μια μικροπολιτική λογική, που μέχρι σήμερα καταστρέφει την περιουσία όλων των κληροδοτημάτων. Και για να έχουμε μια τάξη μεγέθους, εμπορική αξία 400 εκατ. ευρώ, με ελάχιστο ποσό, π.χ., 300 εκατ. ευρώ, μπορεί να πολλαπλασιαστεί σε 4 – 6 δισ. ευρώ, επιτρέποντας μεγαλύτερο κοινωνικό έργο, έστω και διαφορετικό από τη βούληση του διαθέτη.
Ο πρωθυπουργός έρχεται αντιμέτωπος με τους εκ Μετσόβου δωρητές. Ο πρωθυπουργός θέλει και οι δωρητές δεν υπάρχουν. Ή, ακόμη χειρότερα, η εκτελεστική εξουσία, όπως και στο Ελληνικό, έρχεται αντιμέτωπη με απογόνους και κληρονόμους που ζητούν να τους επιστραφεί το κληροδότημα λόγω αλλαγής της χρήσης. Ο πρωθυπουργός αναλαμβάνει να εισάγει μια τομή στην αξιοποίηση της περιουσίας των κληροδοτημάτων. Και η τομή είναι τεράστια, γι’ αυτό και αναλαμβάνει προσωπικά την ευθύνη της εκτέλεσης του έργου. Και κάνει και ένα ακόμη βήμα. Ζητά από τον καλύτερο διαχειριστή κληροδοτήματος, τον κ. Δρακόπουλο του ΙΣΝ, να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος. Να εξηγήσει, δηλαδή, πως μία αποδέσμευση του διαχειριστή από το γράμμα της εντολής του διαθέτη-δωρητή είναι ορθή και δεν αλλοιώνει τη βούλησή του. Θεωρούμε ότι αν λυθεί το πρόβλημα για το ΕΜΠ θα δημιουργήσει μια θετική αλυσιδωτή αντίδραση για πλήθος άλλων κληροδοτημάτων, π.χ., Άσυλο Ανιάτων, Γηροκομείο, ΠΙΚΠΑ κ.ά., οι διοικήσεις των οποίων σήμερα, με δεμένα χέρια, βλέπουν τις περιουσίες τους να καταστρέφονται.
Φυλακές Κορυδαλλού: Σήμερα, στο στενό μικροαστικό περιβάλλον του Κορυδαλλού υπάρχει μια οχλούσα, κοινωνικά, δραστηριότητα, οι φυλακές. Το κόστος των πολλών, να μην πληρώσουμε για να μεταφέρουμε τις φυλακές, έρχεται σε σύγκρουση με το όφελος των λίγων, οι οποίοι, αντί για φυλακές, θα έχουν στη γειτονιά τους παιδική χαρά και πάρκο. Η θέση της κυβέρνησης στην απομάκρυνση των φυλακών από το αστικό περιβάλλον αποτελεί και προπομπό για κάθε μελλοντική γενική παρέμβαση σε σχέση με την όχληση, που η επιλογή των πολλών αφορά τους λίγους της τοπικής κοινωνίας. Το πρόβλημα είναι πολύ παλαιό και σε κάποιον βαθμό δισεπίλυτο. Η επιλογή λοιπόν του πρωθυπουργού να διαμορφώσει και εν πολλοίς να επιβάλει τη θέση της κυβέρνησης ως εκπροσώπου της συλλογικής ευθύνης στις τοπικές κοινωνίες, ανεξαρτήτως θετικών ή αρνητικών τοποθετήσεων, είναι μια τολμηρή επιλογή, που χρήζει αναγνώρισης.
Λιπάσματα Δραπετσώνας: Για το θέμα έχω να εκφράσω και μία προσωπική ιστορία. Υπηρέτησα τμήμα της στρατιωτικής μου θητείας στη Σχολή Δοκίμων. Ακόμη θυμάμαι τον βήχα που είχαμε όλοι μας, όταν φυσούσε από τα Λιπάσματα προς τον Άγιο Νείλο. Τα Λιπάσματα και η ΔΕΗ έκλεισαν, τουλάχιστον λειτουργικά, γιατί οι υπάλληλοι της ΔΕΗ ακόμη είναι εκεί και η χώρα αδυνατεί να τελειώσει με τη χρήση γης, σε μία κοινωνικά ωφέλιμη αξιοποίηση του χώρου. Στην Δραπετσώνα λοιπόν ο πρωθυπουργός έρχεται να αναλάβει την ευθύνη να προσδιοριστεί η λύση-πλαίσιο για ένα πλήθος περιουσιών που μέχρι σήμερα λιμνάζουν ή έχουν αδρανοποιηθεί.
Κτήμα Τατοΐου: Εδώ τα πράγματα είναι και αστεία. Πληρώσαμε για να το αποκτήσουμε και δεν το αξιοποιούμε. Αν δεν γνωρίζαμε ποιο σκοπό εξυπηρετούσε η συγκεκριμένη εξαγορά, γιατί αποκτήσαμε το κτήμα σε πρώτη φάση; Και πάλι ο πρωθυπουργός αναλαμβάνει την ευθύνη. Το Τατόι είναι συνδεδεμένο με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Στον χώρο υπάρχουν οι τάφοι της βασιλικής οικογένειας, καθώς και τα θερινά ανάκτορα. Στο ίδιο κτήμα υπάρχουν και στρατιωτικές μονάδες, αλλά δεν υπάρχει οργανωμένη προστασία. Όλα στοιχίζουν και όλα επηρεάζουν την αποτελεσματική διαχείριση του δημόσιου πλούτου. Ίσως είναι καιρός να περιγραφούν οι σταθερές στην έννοια της αξιοποίησης. Και είναι εμβληματικό αυτό να αρχίσει από τα πρώην βασιλικά κτήματα.
Έκθεση Θεσσαλονίκης: Καιρό τώρα, η διοίκηση της ΔΕΘ διατυπώνει συγκεκριμένες απόψεις για την αξιοποίηση του χώρου. Η σχέση διοικήσεων δημοσίων οργανισμών και ανεξαρτησίας τους, ώστε να μεγιστοποιηθεί το κοινωνικό όφελος, είναι σε μόνιμη αμφισβήτηση και αναβλητικότητα. Μέχρι τώρα, στην ετήσια Έκθεση ο πρωθυπουργός και οι αρχηγοί των κομμάτων άκουγαν τις ομιλίες της διοίκησης της ΔΕΘ και ενώ συμφωνούσαν σε όλα, ουσιαστικά την αγνοούσαν. Τώρα φαίνεται ότι τα πράγματα αλλάζουν.
Άφησα τελευταία τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον κ. Λάτση με θέμα την επιτάχυνση της επένδυσης του Ελληνικού. Η σχέση της διοίκησης με επιχειρηματίες και όχι με τα θεσμικά τους όργανα έχει φθαρεί στην κοινωνία από μια μολυσματική παραφιλολογία. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον ότι η συγκεκριμένη στάση συνδέθηκε για πολλά χρόνια με την ελληνικότητα στην καταγωγή. Η επικοινωνία είχε κακοφορμίσει ως προς το αν ο επιχειρηματίας ήταν Έλληνας ή μη.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι ο πρωθυπουργός συναντάται –όχι κοινωνικά, αλλά με συγκεκριμένη επενδυτική ατζέντα– με έλληνα επενδυτή, όπως προφανώς και με κάθε σημαντικό αλλοδαπό, και το ότι τα μέρη καταλήγουν σε συγκεκριμένη δέσμευση που δημοσιεύεται δημόσια είναι μια πρώτη ενέργεια προς την κατεύθυνση της άρσης πολλών, αδιέξοδων ή/και μολυσματικών στρεβλώσεων του παρελθόντος.