Αντ. Αργυρός: 45 χρόνια της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας – Και εγένετο δημοκρατία

Του
ΑΝΤΩΝΗ Π. ΑΡΓΥΡΟΥ
Δικηγόρου ΑΠ, Αν. Νομικού
Συμβούλου Πανεπιστημίου Αθηνών

24 Ιουλίου 1974. Ύστερα από 11 χρόνια αυτοεξορίας στο Παρίσι, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφει στην Ελλάδα και γίνεται δεκτός σε πανηγυρικό κλίμα από τους χιλιάδες συγκεντρωμένους στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Μόλις λίγες ώρες μετά, το ίδιο βράδυ, μπαίνει και επισήμως ταφόπλακα στο επτάχρονο δικτατορικό καθεστώς, το οποίο κατέρρευσε υπό το βάρος της κυπριακής τραγωδίας, με τον Καραμανλή να ορκίζεται πρωθυπουργός, σημαίνοντας την αρχή της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας και την έναρξη της περιόδου της Μεταπολίτευσης.

Όπως είναι γνωστό, η χώρα μας, η Ελλάδα μας, και ο ελληνικός λαός από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι τη Μεταπολίτευση (1900 – 1974) πέρασαν δύσκολες περιόδους, με πολέμους, επαναστάσεις, κινήματα, εθνικούς διχασμούς, δικτατορίες και εμφυλίους σπαραγμούς. Εάν εξαιρέσει κανείς ορισμένες μικρές αναλαμπές, ο ελληνικός λαός τα περισσότερα χρόνια τα πέρασε με πολέμους και εθνικές συμφορές.

Η Μεταπολίτευση υπήρξε μια τεράστια τομή σε σχέση με το παρελθόν. Κατά τη διάρκειά της καταβλήθηκαν συντονισμένες προσπάθειες για να ενισχυθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί και να καλλιεργηθούν οι διεθνείς σχέσεις του κράτους. Παρά τις επιμέρους διαφορές τους, όλες οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης εργάστηκαν για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ελλήνων πολιτών.

Έτσι, το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων βελτιώθηκε εντυπωσιακά. Σε κάθε περίπτωση, από το 1974 ως σήμερα πρόκειται για το πρώτο εδραιωμένο δημοκρατικό καθεστώς στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, από το 1827.

Παράλληλα με την υλική ευημερία, η πνευματική ζωή της Ελλάδας γνώρισε μεγάλη άνθηση, με κορυφαίες στιγμές την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στους ποιητές Γιώργο Σεφέρη (1963) και Οδυσσέα Ελύτη (1979).

Τα χρόνια που πέρασαν ήταν χρόνια ειρήνης, ευημερίας, πολιτικής σταθερότητας. Οι θεσμοί λειτούργησαν, όπως και η ομαλή εναλλαγή των κυβερνήσεων στην εξουσία. Στις 18 Νοεμβρίου του 1974 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εκλογές και λίγο αργότερα το δημοψήφισμα που θα έκρινε το μέλλον και τον χαρακτήρα του πολιτεύματος. Όλα έγιναν σε κλίμα ήπιο, σχεδόν υποδειγματικά. Εξαιρετικά σημαντική και ιστορικός σταθμός για την ομαλή εξέλιξη του εθνικού μας βίου υπήρξε η απόφαση του ελληνικού λαού για το πολιτειακό σύστημα και την απομάκρυνση της βασιλείας.

Στις 8 Δεκεμβρίου του 1974 διεξήχθη δημοψήφισμα στην Ελλάδα για τη μορφή του πολιτεύματος, μεταξύ Βασιλευόμενης και Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν 69,2% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Η Μεταπολίτευση παραπέμπει στις τέσσερις περίπου δεκαετίες από την πτώση της δικτατορίας το 1974 μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης και τις εκλογές του 2009. Στην περίοδο αυτή άλλαξαν τα πάντα στη χώρα. Εγένετο δημοκρατία. Η είσοδος στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1981 υπήρξε ιστορικός σταθμός. Η τελετή υπογραφής της Συμφωνίας Ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), στο Ζάππειο Μέγαρο, πραγματοποιήθηκε στις 28 Μαΐου του 1979.

Η ένταξη στην ΕΟΚ ουσιαστικά βοήθησε πάρα πολύ στην εδραίωση της Δημοκρατίας και λειτούργησε σε αρκετά μεγάλο βαθμό, ενώ απετέλεσε σταθεροποιητικό παράγοντα στην ειρήνη της περιοχής μέχρι σήμερα. Το 1992 ήταν ένας ακόμη σταθμός στην πορεία προς την ένωση της Ευρώπης. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ αποφασίστηκε η χρήση κοινού νομίσματος και η δημιουργία ενιαίας αγοράς. Η υπογραφή της συνθήκης οδήγησε επίσης στη μετεξέλιξη της ΕΟΚ σε ΕΕ (Ευρωπαϊκή Ένωση) έναν χρόνο αργότερα, το 1993.

Το ευρώ μπήκε στη ζωή πολλών ευρωπαίων πολιτών, διευκολύνοντας τις μεταξύ τους οικονομικές συναλλαγές. Η Ελλάδα υιοθέτησε το κοινό νόμισμα το 2001. Είναι αναμφισβήτητο ότι η έναρξη της μεγάλης οικονομικής κρίσης το 2010 έφερε τεράστιους κλυδωνισμούς στο ελληνικό σκάφος και o κίνδυνος του Grexit υπήρξε πραγματικό γεγονός. Η κρίση δεν ήταν μόνο οικονομική, αλλά συνολικά πολιτική. Η Ελλάδα μπήκε σε μια μακρά περίοδο οικονομικής ύφεσης και εφάρμοσε επώδυνα προγράμματα- Μνημόνια, ύστερα από συμφωνία με τους εταίρους-δανειστές της και το ΔΝΤ. Εκ παραλλήλου, η ΕΕ και το ευρώ δοκιμάσθηκαν από μια πολυεπίπεδη κρίση.

Η χώρα εξέρχεται σταδιακά από αυτήν τη δύσκολη περίοδο, με το τέλος των προγραμμάτων-Μνημονίων και την επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη. Οκτώ χρόνια ο ελληνικός λαός πέρασε το «μαρτύριο της σταγόνας» για την πληρωμή της επόμενης δόσης δανείου, τους εξευτελισμούς, την ανώμαλη πολιτική παρακαταθήκη και κυρίως το αίσθημα της συνολικής εθνικής ανασφάλειας και ντροπής.

Η κρίση έφερε τεράστια καθημερινά προβλήματα, με διόγκωση της ανεργίας και της φτώχειας και της αναγκαστικής μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και της νεολαίας για την ανεύρεση εργασίας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η περίοδος 2010 – 2018 διεξήχθη εν μέσω της χειρότερης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης της ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήδη όμως η χώρα ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Είναι γεγονός ότι η Μεταπολίτευση πολλές φορές έχει βρεθεί στο επίκεντρο συζητήσεων, αναμετρήσεων και διαφωνιών.

Στη μακρά περίοδο που διανύθηκε το Σύνταγμα άντεξε, αφού η Ελλάδα είχε ανέκαθεν πολύ καλούς θεσμούς, αλλά φτωχή θεσμική συνείδηση. Το Σύνταγμα του 1975 ήταν πραγματικά πρωτοποριακό Σύνταγμα για την εποχή του. Δυστυχώς, όμως, υπήρξε μη συνετή εφαρμογή του σε πολλές περιπτώσεις, οφειλομένη κυρίως σε εκείνους που είχαν ταχθεί να το τηρούν.

Η καθολική ψηφοφορία, το Σύνταγμα, η ανεξαρτησία των δικαστών, το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι μερικοί από τους θεσμούς αυτούς, τους οποίους αρκετοί κάνουν ό,τι μπορούν για να τους υπονομεύσουν, αλλά ευτυχώς αποτυγχάνουν αφού έχει αναπτυχθεί ένα ισχυρό αμυντικό σύστημα από εκείνους που τους υπερασπίζονται και ιδίως τη Δικαιοσύνη. Μόνο με συναινετικά μέτρα μπορεί να αλλάξει η χώρα. Διότι, όπως έχει γίνει σαφές και στον πλέον αδαή, το ζητούμενο δεν ήταν, ούτε είναι, η θεραπεία της οικονομίας, αλλά η αλλαγή της χώρας ολόκληρης.

Ή αλλάζουμε με συναίνεση ή χανόμαστε.