Ν. Γ. Χαριτάκης: «Κόκκινα» δάνεια: Υπάρχει λύση!

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Είναι ένα πρόβλημα που θα έπρεπε να είχε λυθεί εδώ και χρόνια. Λιμνάζει. Είναι ένα πρόβλημα που κατατρώγει τα σωθικά της οικονομίας και εμείς το αφήνουμε να εξελίσσεται, αποσβολωμένοι. Καταστρέφει φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, στρεβλώνει τον ανταγωνισμό και μειώνει την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.

Το αντιμετωπίζουμε ως πικρό ποτήρι. Και όμως η αξία του είναι τεράστια. Αν δεν ρυθμιστεί, ας ξεχάσουμε ένα υγιές τραπεζικό σύστημα, ικανό να ξεπαγώσει τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Αφορά τους πάντες, αλλά κανένας δεν τολμά να το αντιμετωπίσει κατά πρόσωπο. Και όμως η λύση είναι απλή και τα οφέλη για την ανάπτυξη και την οικονομία τεράστια. Ας αναλογιστούμε μόνο πώς θα ζούσε η Ελλάδα σήμερα αν, για παράδειγμα, μια άλλη ρύθμιση, του δημοσίου χρέους, δεν ήταν με το PSI Παπαδήμου – Βενιζέλου στιγμιαία. Αν, όπως με τα «κόκκινα» δάνεια, γινόταν αντικείμενο, αέναης διαπραγμάτευσης και πολιτικών συζητήσεων.

Στόχος του σημερινού άρθρου είναι να ανοίξει ένας διάλογος, ώστε αξιοποιώ­ντας την εμπειρία, ελληνική και ξένη, να οδηγηθούμε άμεσα σε μια κοινά αποδεκτή και θεμελιωμένη πρακτική λύση. Η λύση οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να προκύπτει από απλές παραδοχές και να οδηγεί σε εφικτό αποτέλεσμα. Τα «κόκκινα» δάνεια και οι «κόκκινες» απαιτήσεις, ανεξαρτήτως οφειλέτη (άτομα, μέλη ΔΣ, επιχείρηση, ΔΕΚΟ) και πιστωτή (τράπεζες, Δημόσιο, εργαζόμενοι, ασφαλιστικά, και λοιποί πιστωτές), αποτελούν μακροχρόνιες υποχρεώσεις και όχι χρηματοδότηση για κεφάλαια κίνησης.

Και σε γενικές γραμμές είναι σκόπιμο να εφαρμοστεί η μεθοδολογία που προτάθηκε από το Συμβούλιο Οικονομικής Ανάλυσης της Γαλλίας: G. Plantin, D. Thesmar και J. Tirole (Νόμπελ Οικονομίας) (Reforming French Bankruptcy Law, 7 Ιουνίου 2013).

Τελικός στόχος, τα «κόκκινα» δάνεια να μετασχηματιστούν σε σύνθετα εμπορεύσιμα ομόλογα, διαπραγματεύσιμα σε επίσημες αγορές και δυνάμενα να προεξοφληθούν από την ΕΚΤ. Άρα να έχουν ενσωματωμένες εξασφαλίσεις, όπως, για παράδειγμα, η τιμή της μετοχής μιας εταιρείας που διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο.

Μεθοδολογικά η λύση είναι μία, κοινή για όλες τις πτωχεύσεις και όχι διαφορετική, με έξι πτωχευτικές διαδικασίες, όπως ισχύει σήμερα. Απαιτεί να γνωρίζουν τα μέρη την προτεραιότητα και την ποσόστωση ενός εκάστου των πιστωτών. Ο νόμος ορίζει άλλωστε την κατανομή: 65% ενέγγυοι, 25% Δημόσιο και 10% ανέγγυοι επί του αποτελέσματος της πτώχευσης.

Οι οικονομικές οντότητες οφείλουν: στις τράπεζες το κεφάλαιο συν καθυστερημένους τόκους έξι μηνών, στο Δημόσιο το σύνολο τις αρχικής απαίτησης, χωρίς προσαυξήσεις, κεφαλαιοποιήσεις πρόστιμα (και ό,τι άλλο ήθελε προκύψει), στους εργαζόμενους τους μισθούς και στους ιδιώτες το ποσό της συμβατικής απαίτησης από νόμιμες συναλλαγές.

Σε περίπτωση ακινήτων εξασφάλισης, στεγαστικών δανείων ή αποποιήσεων σε περίπτωση κληρονομιών, η οφειλή προσδιορίζεται με την τιμή του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.

Με τον ίδιο τρόπο αποτιμάται σε τιμή αγοράς (αν είναι διατεθειμένοι να την αγοράσουν οι πιστωτές ή/και το Δημόσιο) το σύνολο της κινητής και ακίνητης περιουσίας των οφειλετών. Και για να ξεκαθαρίσουμε, ακίνητα και κινητά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το θέμα έχει ήδη λυθεί με την εξωδικαστική διαδικασία, έστω και αν δεν έχει λειτουργήσει στην πράξη. Δεν μιλάμε για δήμευση. Αναφερόμαστε στον προσδιορισμό του ύψους της αξίας των εγγυήσεων.

Η συγκεκριμένη αποτίμηση της οφειλής αποτελεί τη βάση πριν από κάθε διακανονισμό ή εξωδικαστική συμφωνία πιστωτών. Άρα η εξωδικαστική διαδικασία χρησιμοποιεί ως βάση τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό και λειτουργεί ως δεύτερη ευκαιρία. Ο πλειοδότης του ηλεκτρονικού διαγωνισμού γνωρίζει ότι θα πάρει το ακίνητο αν ο ιδιοκτήτης δεν δεχτεί να εξυπηρετήσει την οφειλή στην τιμή του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.

Αφού τα μέρη συμφωνήσουν, χωρίς επιφυλάξεις, τα δύο ποσά (απαίτηση και εγγυήσεις), καταλήγουν σε συμφωνία. Η συμφωνία επιβάλλεται από τους ενέγγυους πιστωτές, οι οποίοι και αναλαμβάνουν την ευθύνη σε περίπτωση λαθών, είτε στην αποτίμηση είτε στην κατάληξη. Το Δημόσιο ήδη έχει δεσμευτεί με τον πρόσφατο νόμο των 120 δόσεων για την απαίτησή του.

Άρα το μόνο που χρειάζεται είναι για όλες τις περιπτώσεις η οφειλή προς το Δημόσιο να υπολογίζεται εφάπαξ και το Δημόσιο να αποδέχεται εγγύηση του ιδιωτικού τομέα για τμηματική καταβολή. Έρχεται η τράπεζα, π.χ., και παρέχει εξασφάλιση για καλή εκτέλεση της αποπληρωμής, όπως και στην περίπτωση ενός δημοσίου έργου. Εγγυητική επιστολή καλής αποπληρωμής της οφειλής προς το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία.

Η διαδικασία τελειώνει με την ενεργό συμμετοχή της Γραμματείας Ιδιωτικού Χρέους. Στον βαθμό που υπάρχει μια εξωδικαστική συμφωνία, η Γραμματεία καταγράφει σε μηνιαία βάση την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας, τις παρατηρήσεις της και ενημερώνει ΤτΕ και την ΑΑΔΕ ως προς τα εμπόδια που οδήγησαν στην καθυστέρηση ή στην αποτυχία των διαδικασιών. Είναι γεγονός ότι η μέχρι στιγμής αναποτελεσματική μεθοδολογία έχει δημιουργήσει μια προϊστορία, που είναι σκόπιμο να διορθωθεί. Δεν είναι δυνατόν η γραμματεία να υπάρχει μόνο για να επιβλέπει την ηλεκτρονική πλατφόρμα. Η γραμματεία οφείλει να παίζει τον ρόλο του ορκωτού ελεγκτή. Κάτι αντίστοιχο με το fund που έκλεισε τη Folli Follie.

Άλλο ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας και άλλο η απόφαση. Τι θα κάνουν οι πιστωτές είναι δική τους υπόθεση. Η πρόταση αποτελεί στοιχειώδη μεθοδολογική παρέμβαση σε κανόνες διευθέτησης διαφορών (conflict resolution). Η συγκεκριμένη πρόταση θα ενισχυθεί, ιδιαίτερα μάλιστα, σε θέματα εργασιακών σχέσεων, όταν παράλληλα με τη συμφωνία πιστωτών αξιολογηθεί από τη γραμματεία και η συμμετοχή των εργαζομένων στην επίτευξη της συμφωνίας εργασιακής ειρήνης, αποδεχόμενοι ειδική επιχειρησιακή σύμβαση δεύτερης ευκαιρίας.

Η συνέχεια είναι απλή. Οι τράπεζες αναθέτουν σε εξειδικευμένα χρηματοπιστωτικά γραφεία να εντάξουν, δομημένα ή και ανεξάρτητα, τα χρεόγραφα που θα μετασχηματίζουν τις απαιτήσεις τους σε οργανωμένες αγορές και θα εισπράττουν το αποτέλεσμα της διάθεσης. Πολλά από αυτά, κυρίως τα σοβαρά, θα αναλάβουν ακόμη και την πλήρη κάλυψη της προεγγραφής.

Είναι προφανές ότι οι οργανωμένες αγορές θα συμβάλουν ταχύτατα στην εξομάλυνση του προβλήματος, έτσι ώστε αν σε κάποια τράπεζα απαιτηθούν αυξήσεις κεφαλαίου, αυτή να πραγματοποιηθεί σε τιμή κοντά στην τιμή της προηγούμενης αύξησης κεφαλαίων (Νοέμβριος 2015). Ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών θα προκύψει άλλωστε και αν οι τράπεζες προχωρήσουν στη μετατροπή και των εξυπηρετούμενων δανείων σε εμπορεύσιμα ομόλογα ή σε μόχλευση των ρυθμίσεων.

Έχουμε την εντύπωση ότι θεωρούμε, για ένα πλήθος οικονομικών προβλημάτων, είτε ότι τα αντιμετωπίζουμε πρώτοι εμείς είτε ότι στην Ελλάδα δεν μπορεί να εφαρμοστεί η κοινή μεθοδολογία. Αντί όμως να επιχειρηματολογούμε με συνθήματα του τύπου «κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη», που μόνο τον τραπεζίτη εξυπηρετεί, ας επικεντρωθούμε στο να αντιπαρατεθούμε με λογικά επιχειρήματα στη λύση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων.

Ο ανοικτός διάλογος δεν κατέστρεψε ποτέ κανέναν. Αντίθετα, η συντήρηση και η αναποφασιστικότητα λιμνάζει την παραγωγική μηχανή της οικονομίας, δημιουργώντας αναίτιες κοινωνικές συγκρούσεις.