Π. Αδαμίδης: Η Ευρώπη σε δράση
Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, LL.M (Harvard’ 95), ΔΝ, αν. Καθηγητή
Κοινοτικού Δικαίου, Προμηθειών και Διεθνών Σχέσεων
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Πέρα και πάνω από σχεδιασμούς, καλές προθέσεις, υψηλούς στόχους και ιδανικά, στο τέλος της ημέρας τα πρόσωπα είναι οι πρωταγωνιστές για κάθε προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν μπορεί να είναι η εξαίρεση. Οι γεννήτορες της ευρωπαϊκής ιδέας αναμφισβήτητα βρήκαν πρόσφορο έδαφος για τη σπορά του ευρωπαϊκού οράματος.
Ήταν όμως ο δυναμισμός, το μεράκι, το όραμα και η σκληρή δουλειά του Ρομπέρ Σουμάν, του Ζαν Μονέ και του Αλτιέρο Σπινέλι, που δώσανε υπόσταση στην ευρωπαϊκή ιδέα, καθώς με τα γερά θεμέλια που δημιούργησαν όχι μόνο δεν απετέλεσε μια απλή παρένθεση σχολιασμού στην πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας, αλλά μετεξελίχθηκε στον σπουδαιότερο διεθνώς εμπορικό εταίρο και σε ένα περιβάλλον ανάπτυξης, ειρήνης και ευημερίας που όμοιό του ποτέ μέχρι σήμερα δεν βίωσε η Ευρώπη και οι πολίτες της.
Λογικό είναι η επιλογή της ηγεσίας των ευρωπαϊκών οργάνων να αποτελεί κορυφαία στιγμή στα ευρωπαϊκά πολιτικά πράγματα. Ως προς το θεσμικό υπόβαθρο της διαδικασίας, υπάρχουν οι προβλέψεις των ιδρυτικών συνθηκών. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο –το όργανο, δηλαδή, που αποτελείται από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, που με τη σειρά τους εκπροσωπούνται στην καθημερινή λειτουργία του από τους πρεσβευτές τους στις Μόνιμες Αντιπροσωπείες τους στις Βρυξέλλες, παρεκτός των τακτικών και εκτάκτων συσκέψεων, στις οποίες συμμετέχουν αυτοπροσώπως– και εκλέγεται με απλή πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η επιλογή του προέδρου που θα προταθεί δεν χρειάζεται να γίνεται ομόφωνα, αλλά με ενισχυμένη πλειοψηφία εκ των κρατών-μελών και βάσει του πληθυσμού που αυτά εκπροσωπούν. Απαιτείται η πρόταση να υποστηρίζεται από 21 εκ των 28 κρατών, που με τη σειρά τους πρέπει να αντιπροσωπεύουν το 65% τουλάχιστον του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι αυτό που με απλή πλειοψηφία επιλέγει τον πρόεδρό του, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επιλέγεται από τα μέλη του, χωρίς να απαιτείται ούτε ομοφωνία ούτε η προηγούμενη έγκριση ή επικύρωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το λεγόμενο σύστημα επιλογής του κορυφαίου υποψηφίου δεν προβλέπεται ρητά από τις συνθήκες, ανταποκρίνεται όμως στον στόχο που αυτές διακηρύσσουν και προβλέπει τη διαρκή ενίσχυση και αναβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου. Εμπεδώνει επίσης τον ρόλο και τη συμμετοχή των ευρωπαίων εκλογέων και την αντιπροσωπευτικότητα των επικεφαλής των οργάνων, ενάντια στις αιτιάσεις για δημοκρατικό έλλειμμα.
Η διαδικασία του κορυφαίου υποψηφίου, σύμφωνα με την οποία ο κορυφαίος υποψήφιος της πλειοψηφούσας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πολιτικής ομάδας έχει τον πρώτο λόγο προκειμένου να προταθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εφαρμόστηκε στην επιλογή Γιούνκερ.
Απέναντι στο θεσμικό αυτό παζλ οι ευρωπαίοι ηγέτες κλήθηκαν να επιλέξουν. Στην όλη διαδικασία τον ρόλο τους έπαιξαν ή επιχείρησαν να παίξουν μερικές άλλες παράμετροι. Ο γαλλογερμανικός άξονας, που ενισχύεται εκ των πραγμάτων, ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Βρετανών, ο αναβαθμισμένος ρόλος των Ισπανών, που είναι η κραταιά πλέον δύναμη και «σημαία» των Σοσιαλιστών, οι χώρες του Visegrad και ο ρόλος που διεκδικούν, η ανάγκη να ανασκευαστούν οι ισχυρισμοί για χάσμα μεταξύ παλαιών και νέων κρατών και κατ’ επέκταση δυτικών και κεντρικοανατολικών κρατών, η αναντιστοιχία του αριθμού των φιλελεύθερων ηγετών κρατών και του αριθμού της Κοινοβουλευτικής τους Ομάδας, η δέσμευση για αποφυγή συμπράξεων των πολιτικών ομάδων που τάσσονται αναφανδόν υπέρ της ευρωπαϊκής ιδέας –Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Σοσιαλιστές, Μακρονιστές και Φιλελεύθεροι, Πράσινοι– με πολιτικές ομάδες των λεγόμενων Ευρωσκεπτικιστών, τα δεδομένα της ιταλικής πολιτικής σκηνής και η ανάγκη, εκ των πραγμάτων, για ευρύτερες συμμαχίες και καταμερισμό θέσεων και αξιωμάτων.
Το τελικό αποτέλεσμα, ύστερα από άκαρπες προσπάθειες, ατελέσφορες προτάσεις και σχοινοτενείς διαπραγματεύσεις, είναι το δίχως άλλο ελπιδοφόρο. Καταρχήν δείχνει ότι η Ευρώπη και οι ηγέτες της ξέρουν να συμβιβάζονται. Μια επιμέρους ενδεχομένως διαπίστωση, που αποτελεί ωστόσο εξαιρετικά σημαντικό προηγούμενο, σε μια περίοδο που πολλοί προδίκαζαν το τέλος της ευρωπαϊκής ιστορίας και κατέγραφαν «ανυπέρβλητες» διαφορές. Οι αμοιβαίες παραχωρήσεις εξάλλου είναι το πρόπλασμα αλλά και ο συνεκτικός αρμός με τον οποίο οικοδομήθηκε η Ένωση. Και έχει κατά τούτο όλες τις προοπτικές για να συνεχίσει να πορεύεται.
Η Ευρώπη δείχνει ότι γνωρίζει να βρίσκει «θέσεις» για όλους. Και να εξασφαλίζει λειτουργικές ισορροπίες. Η Ευρώπη δείχνει ότι ξέρει να κάνει πράξη τις εξαγγελίες για ανάθεση πρωταγωνιστικών ρόλων σε γυναίκες με λαμπρή διεθνή παρουσία και πορεία. Η Ευρώπη δείχνει ότι ξέρει να προβάλλει αντιρρήσεις μέσα από τα όργανα και τους θεσμούς της. Και να μην αποδέχεται άνευ ετέρου τις προτάσεις ακόμα και του πυρήνα των ισχυρότερων μελών της. Η Ευρώπη δείχνει ότι διαθέτει δυναμικό προσωπικοτήτων που ενσαρκώνουν τη μέχρι σήμερα πορεία της και διαθέτουν τα εχέγγυα να προωθήσουν και να υλοποιήσουν τις προτεραιότητές της.
Η προτεινόμενη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει μεγαλώσει μέσα στην κουλτούρα της ευρωπαϊκής όσμωσης και διαθέτει την ευρυμάθεια και τον κοσμοπολιτισμό για να επιδιώξει σε συνθήκες πραγματισμού την περαιτέρω πολιτική ενοποίηση. Με σεβασμό στις εθνικές ευαισθησίες, που από πρώτο χέρι βίωσε ως κυβερνητικό στέλεχος της ισχυρότερης οικονομικά ευρωπαϊκής χώρας.
Συγχρόνως είναι εξοικειωμένη με το περιβάλλον της Άμυνας, προκειμένου με ρεαλισμό και με απόλυτη συναίσθηση του ρόλου του ΝΑΤΟ να προωθήσει μέτρα και πολιτικές που θα συνδράμουν στις οικονομίες κλίμακας και αποτελέσματος για τις ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες και την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών.
Ένας τοκετός και μια επένδυση σε νέα πρόσωπα. Μια επιτυχία αφ’ εαυτής, καθώς δηλώνει ότι η πορεία συνεχίζεται. Ένα σκηνικό εντάσεων και σύνθεσης, που έχει μέχρι σήμερα δικαιώσει τις προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών. Και αποδεικνύει ότι έχει όλα τα ποιοτικά στοιχεία για να συνεχίσει να το κάνει.