Η τέχνη του Kαλλιεργείν

Βιοκαλλιέργειες ελιάς, αμπελιού, εσπεριδοειδών, μηλιάς και αχλαδιάς 

Συγγραφέας
Θεόδωρος Β. Κουτσός

Η τέχνη της γεωργίας (τέχνη του καλλιεργείν) με την ευρεία έννοιά της αφορά την καλλιέργεια όλων των ειδών και όλων των κατηγοριών των φυτών, ετήσιων, πολυετών, δενδρωδών, σιτηρών, οσπρίων, λαχανικών, καλλωπιστικών κ.ά. Ειδικότερα, η καλλιέργεια των λαχανικών ονομάζεται κηπουρική, των δενδρωδών δενδροκομία και των καλλωπιστικών κηποτεχνία. Η κηποτεχνία εκτός της τέχνης του καλλιεργείν περιλαμβάνει και την αρχιτεκτονική τοπίου.
Προϋπόθεση για να εξασκήσει κάποιος την τέχνη του καλλιεργείν είναι η καλή γνώση των «αντικειμένων» που διαχειρίζεται η γεωργία. Τα «αντικείμενα» αυτά είναι τα φυτά και το περιβάλλον (βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες).
Ο πολύς κόσμος την τέχνη της γεωργίας τη θεωρεί ως την πιο εύκολη τέχνη ή την τέχνη που την μαθαίνει κανείς εύκολα, χωρίς να έχει καθόλου θεωρητικές γνώσεις σε ό,τι την αφορά.

Όμως, η λαϊκή σοφία λέει:

Δε χρειάζεται ο ήλιος μοναχά
σοδειά η γη να δώσει
Χρειάζονται και άλλα πολλά
και προπαντός η γνώση

Τα γνωστικά πεδία που αφορούν την τέχνη της γεωργίας και γενικά την καλλιέργεια των φυτών είναι πάρα πολλά και προέρχονται κυρίως από τις επιστήμες της βοτανικής, της βιολογίας, της εδαφολογίας, της φυτοπαθολογίας, της εντομολογίας, της οικολογίας, της μηχανολογίας ακόμη και της οικονομίας. Οι θεωρητικές γνώσεις της τέχνης της γεωργίας περιέχονται σε επιστημονικά βιβλία με τίτλους «γεωργία» (γενική ή ειδική) ή, όπως λέγεται στις τεχνολογικές σχολές, «φυτοτεχνολογία». Όπως όλες οι τέχνες, έτσι και η τέχνη της γεωργίας για να μαθευτεί σωστά, εκτός από διάβασμα βιβλίων ή παρακολούθηση μαθημάτων, χρειάζεται και πρακτική άσκηση. Όταν ο κάτοχος των γνωστικών πεδίων της γεωργίας δε συνδυάζει τις γνώσεις αυτές με τις τεχνικές εφαρμογής τους στο χωράφι, ίσως να μπορεί να λύνει επιμέρους εξειδικευμένα προβλήματα, μερικές φορές και σοβαρά, όπως ασθένειες, τροφοπενίες, μεταποίηση κ.ά., αλλά να μην μπορεί να ασκεί την τέχνη της γεωργίας. Π.χ. να μη γνωρίζει πότε και πώς θα καλλιεργήσει ένα χωράφι, αφού του λείπει η εμπειρία της κατεργασίας του εδάφους και να μην μπορεί να ξεχωρίσει ένα βαρύ από ένα ελαφρύ έδαφος, αν δεν το πάει στο εργαστήριο.
Η άποψη πάλι πως η τέχνη της γεωργίας μαθαίνεται μόνο εμπειρικά δεν είναι απόλυτα σωστή, καθώς πράγματι μαθαίνεται και έτσι, αλλά μόνο από πολύ λίγους και ίσως ποτέ ολοκληρωμένα και σε βάθος. Οι ελάχιστοι που τη μαθαίνουν αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα. είναι αυτοί που έχουν αυξημένη την ικανότητα να παρατηρούν την επί σειρά ετών καλλιέργεια ορισμένων φυτών και να μαθαίνουν από τις επιτυχίες και τα λάθη τους. Πολλές φορές όμως τα λάθη, ιδίως στην αρχή, είναι περισσότερα από τις επιτυχίες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να απογοητεύονται, να εγκαταλείπουν την προσπάθεια και να συνεχίζουν μόνο λίγοι. Αυτοί, που συνεχίζουν την εκμάθηση της γεωργικής τέχνης σε ικανοποιητικό επίπεδο μόνο από την εμπειρία, χρειάζονται πολλά χρόνια άσκησης και πολλά χρήματα λόγω των περιττών εξόδων από τα λάθη. Έτσι, η απόκτηση από τον υποψήφιο γεωργό, κηπουρό ή δενδροκόμο κάποιων θεωρητικών ή βασικών αρχών της γεωργικής τέχνης, πριν αρχίσει να την εξασκεί, είναι «εκ των ων ουκ άνευ». Οι γνώσεις αυτές περιέχονται στο ανά χείρας βιβλίο.

Το βιβλίο γράφτηκε από γνώσεις που προήλθαν:

Από τις 12ετείς γεωπονικές σπουδές (βασικό πτυχίο, μεταπτυχιακή εξειδίκευση και διδακτορικό), από τα διάφορα βοηθήματα που χρησιμοποιούσα ως δάσκαλος της γεωργίας σε Πανεπιστήμιο, Τ.Ε.Ι., Ι.Ε.Κ. και Κ.Ε.Κ., από γνώσεις πειραματισμού και παρατηρήσεων ως ερευνητής του Κ.Γ.Ε.Β.Ε., από την κριτική μελέτη -που έγινε ειδικά για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου- άρθρων και ερευνητικών εργασιών της σχετικής βιβλιογραφίας και τέλος από γνώσεις βιωματικής εμπειρίας. Η απόκτηση της βιωματικής εμπειρίας ξεκίνησε από το «θα γίνω γεωπόνος» της παιδικής ηλικίας, λόγω της επαφής και της γνωριμίας μου με τις καλλιέργειες και τους γεωργούς. Η εμπειρία μου σμιλεύτηκε και εμπλουτίστηκε από τη 12ετή εργασία μου ως εφαρμοστής γεωπόνος (6 χρόνια στον ιδιωτικό και 6 χρόνια στο δημόσιο τομέα) και συμπληρώθηκε από τη μετέπειτα 25ετή εργασία μου, ως ερευνητής γεωπόνος.
Οι δραστηριότητές μου ως γεωπόνος εφαρμοστής, δάσκαλος και ερευνητής, που έγιναν με αγάπη για τους γεωργούς, τους μαθητές μου, τους συναδέλφους μου, αλλά και τη φύση, χωρίς φειδώ κόπου και χρόνου, με μεράκι που έκανε την προσπάθεια ευχαρίστηση και όχι κούραση, μου έδωσαν τη δυνατότητα να μεταφέρω στο βιβλίο αυτό όσα πρέπει να γνωρίζει όποιος θέλει να ασκήσει με επιτυχία τη γεωργία ή να διδάξει σε άλλους γεωργία – με την ευρεία της έννοια.

Η ύλη του βιβλίου χωρίζεται σε 4 ενότητες:

• Η 1^η αναφέρεται σε θεωρητικά θέματα καλλιέργειας (θρέψη, οικολογία-περιβάλλον των φυτών).
• Η 2^η πραγματεύεται πρακτικά θέματα (ετοιμασία πολλαπλασιαστικού υλικού, προετοιμασία του εδάφους για την εγκατάσταση καλλιέργειας, εγκατάσταση μιας καλλιέργειας, καλλιεργητικές επεμβάσεις, συγκομιδή και αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων, προβλήματα από την εφαρμογή της συμβατικής γεωργίας, κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής)
• Η 3^η αναφέρεται σε βιώσιμα συστήματα παραγωγής (βιολογική, βιοδυναμική & ολοκληρωμένη καλλιέργεια, πρωτόκολλο ολοκληρωμένης καλλιέργειας βιομηχανικής ντομάτας με μαθηματικούς τύπους λίπανσης).
• Η 4^η είναι το παράρτημα, στο οποίο παρουσιάζονται συνοπτικά οι βιολογικές καλλιέργειες της ελιάς, του αμπελιού, των εσπεριδοειδών, της μηλιάς και της αχλαδιάς.

Με την παραπάνω ύλη, παρέχονται όλες οι απαιτούμενες γνώσεις, βασικές θεωρητικές και πρακτικές, για την άσκηση όλων των μορφών της γεωργίας, ενώ γίνεται και ιδιαίτερη αναφορά στη βιολογική, τη βιοδυναμική και την ολοκληρωμένη γεωργία, με παράδειγμα δημιουργίας πρωτοκόλλου μιας καλλιέργειας.
Οι γνώσεις αυτές είναι απαραίτητες στους ασκούντες ή σ’ αυτούς που πρόκειται να ασκήσουν γεωργία, κηπουρική και δενδροκομία. Επιπλέον είναι χρήσιμες στους μαθητές τεχνικών λυκείων, καθώς και γνωστικό βοήθημα στους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εφόσον το αντικείμενο διδασκαλίας τους έχει σχέση με τις καλλιέργειες. Επίσης, ευελπιστώ πως μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματικό βοήθημα σε σπουδαστές και φοιτητές της ανώτατης εκπαίδευσης, καθώς και σε όποιον θέλει να μάθει την τέχνη «του καλλιεργείν» των φυτών και της γης, καθόσον η καλλιέργεια αναφέρεται και στα φυτά και στη γη (έδαφος), γιατί όταν καλλιεργούμε τα φυτά, καλλιεργούμε και τη γη.

Διαβάστε ένα απόσπασμα ΕΔΩ

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Θεόδωρος Β. Κουτσός γεννήθηκε το 1946 στην κοινότητα Βαπτιστής (σήμερα Δ.Δ. Κιλκίς) του Νομού Κιλκίς.
Σπούδασε με υποτροφία Γεωπόνος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, από το οποίο έλαβε αργότερα Μεταπτυχιακό και διδακτορικό στη Γενετική Βελτίωση Φυτών και Γεωργία.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), παρήγαγε με κλασσική γενετική βελτίωση (ενδοειδικές διασταυρώσεις) την ποικ. λάχανου ‘Κιλκίς’ και συμμετείχε σε πολλά επιστημονικά προγράμματα που χρηματοδοτούνταν από την ΕΕ και τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ). Δίδαξε επίσης, ως επισκέπτης καθηγητής στο Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης (Α.Τ.Ε.Ι.Θ.), το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων.
Τα τελευταία 6 χρόνια πριν τη συνταξιοδότησή του, ήταν προϊστάμενος του τμ. Αρωματικών και Φαρμακευτικών φυτών του ΕΘΙΑΓΕ. Συνταξιοδοτήθηκε το 2009, μετά από 37 χρόνια ενεργού υπηρεσίας.
Εκτός από 2 επιστημονικές μονογραφίες, δημοσίευσε περισσότερες από 80 επιστημονικές εργασίες σε πρακτικά εθνικών και διεθνών συνεδρίων και σε εθνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έγραψε επίσης ένα κεφάλαιο με τίτλο «Greek Okra cultivars-Sustainable production systems» στο βιβλίο “Okra HANDBOOK.-Global Production, Processing and Crop Improvement”.
Ήταν επί 15 χρόνια μέλος της συντακτικής επιτροπής του Αμερικανικού επιστημονικού περιοδικού «Journal of Vegetable Science».
Εκτός αυτού είναι συγγραφέας των εξής βιβλίων: «Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά», «Φυτολογία», «Η τέχνη του καλλιεργείν», «Λαχανικά από τον κήπο του Θεού», «Greens from God’s Garden» και ένα προς έκδοση το 2018 «List and Classification (APG IV) of the Greek Flora. Labelling and phytogeography of the endemic plants (3,000 photos)».
Είναι παντρεμένος με την Παρασκευή Γκουραμάνη και απέκτησαν 6 παιδιά.

Ιστοσελίδα του συγγραφέα: Η Ελληνική Χλωρίδα

Εργα του:
Βοτανική
Η Τέχνη του Καλλιεργείν
Φυτολογία – Γενική Βοτανική των Σπερματοφύτων
Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ 

Κατηγορία: Γεωργία, Κηπουρική, Δενδροκομία
ISBN 978-960-456-189-6