Ν. Γ. Χαριτάκης: Το «Νέο Παράδειγμα»: Robust ή Comme il Faut

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Ήταν στις 20 Μαρτίου 2019 όταν σε συνέδριο του ΙΟΒΕ και παρουσία 100 οικονομολόγων –επαγγελματιών και ακαδημαϊκών– ρώτησα τον κ. Ντ. Κοστέλο –επικεφαλής της «τρόικας» για οκτώ συναπτά έτη– για το κατά πόσο ήταν δυνατόν, σύμφωνα με την οδηγία περί ενισχυμένης εποπτείας της ΕΕ, να διαφέρουν μεταξύ τους τόσο πολύ τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού με βάση τις δύο πηγές, ΤτΕ και υπουργείου Οικονομικών (καθώς πρέπει υπόδειξη δημιουργικής λογιστικής).

Τον ρώτησα αν ανησυχεί με τα ανύπαρκτα πλεονάσματα, όπως φαίνονταν από τα στοιχεία της ΤτΕ, και αν η μεγάλη απόκλιση των στοιχείων εκτέλεσης του προϋπολογισμού τού δημιουργεί κάποιες σκέψεις για το μέλλον σε σχέση με το γεγονός ότι η χώρα είναι σε προεκλογική περίοδο.

Μου απάντησε ότι «γνωρίζει τις υποχρεώσεις του και θεωρεί ότι η εκτέλεση του προϋπολογισμού είναι εύρωστη (robust)». Το να χαρακτηρίσει ένας σοβαρός οικονομολόγος κάποια οικονομικά αποτελέσματα ως εύρωστα είναι μια υπερβολικά αυστηρή τοποθέτηση. Είναι σαν να διαβάζει ένας γιατρός πρόχειρα τις κατ’ άλλους ανησυχητικές εξετάσεις του πελάτη του και να τον πληροφορεί ότι είναι περδίκι.

Η «καθώς πρέπει» (comme il faut) συμπεριφορά μου δεν μου επέτρεψε να συνεχίσω τη συζήτηση. Στη ζωή μου έμαθα να περιμένω.

Την ίδια περίπου περίοδο η χώρα αποφάσιζε να βγει στις αγορές για 2,5 δισ. Με δεδομένα τα πλεονάσματα δεν υπήρχε κανένας λόγος το υπουργείο Οικονομικών να δανειστεί το ποσό πληρώνοντας σωρευτικά σε μία δεκαετία άλλα 2,5 δισ. ευρώ σε τόκους. Γράφαμε τότε ότι όλοι οι διαχειριστές κεφαλαίων θα προσέτρεχαν να μας δανείσουν, γιατί πολύ απλά θα προεξοφλούσαν την εκλογή της ΝΔ, στη χειρότερη περίπτωση τον Οκτώβριο του 2019, όπου τα επιτόκια θα έπεφταν από 3,9% σε περίπου 1,5%. Μας πρόλαβε η επιλογή του κ. πρωθυπουργού για εκλογές τον Ιούνιο. Το αποτέλεσμα το ζούμε ήδη. Δανειστήκαμε και χαρίσαμε περίπου 1,2 δισ. στους δανειστές μας. Καθαρό κέρδος 40% του κεφαλαίου μέσα σε τρεις μήνες. Ούτε το ομόλογο της Βενεζουέλας δεν δίνει αυτήν την απόδοση.

Και πάλι η «καθώς πρέπει» παιδεία δεν μας επιτρέπει ακόμη να κρίνουμε τα λάθη πολιτικής της κυβέρνησης. Είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε γιατί προσέφυγαν στις αγορές με τόσο μεγάλο κόστος.
Η έκθεση της ενισχυμένης εποπτείας κυκλοφόρησε πλέον και είναι και αυτή «καθώς πρέπει». Τα λέει όλα, αλλά και δεν τα λέει. Πρέπει να διαβάσεις πίσω από τις γραμμές, πρέπει να γνωρίζεις τον γαλλικό τρόπο γραφής για να αντιληφθείς τι συνεπάγεται η κάθε παρατήρηση.

Μια μικρή απορία. Αλήθεια, γιατί γράφουν τις εκθέσεις, αφού γνωρίζουν ότι οι υπεύθυνοι δεν θα τις εφαρμόσουν; Αφού ούτε οι κ. Τσακαλώτος και Χουλιαράκης θα κάνουν την τιμή να εξηγήσουν στους συναδέλφους τους τι πρέπει να γίνει για την οικονομία, ώστε να μην έχουμε προβλήματα. Και μαζί τους ούτε και οι κ. Μοσκοβισί και Κοστέλο θα είναι παρόντες τον Σεπτέμβριο για να απολογηθούν στο νέο Eurogroup, με τον νέο έλληνα υπουργό, για τη δική τους συγγραφή των μέχρι σήμερα ανεφάρμοστων εκθέσεων ενισχυμένης εποπτείας.

Η οικονομία, και μαζί της η χώρα, για να βγει από την κρίση, πρέπει να ακολουθήσει ένα «νέο παράδειγμα» σε σχέση με αυτό που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα. Πρέπει να βασιστεί στην καταδίκη του ανεπάγγελτου ωχαδερφισμού σε όλα τα επίπεδα. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί, δυσφημίζοντας όσο ταχύτερα μπορεί την επικρατούσα αντίληψη, που θέλει το κράτος να υπαγορεύει τους στόχους της βιομηχανικής πολιτικής, υποδεικνύοντας ποιες θα είναι στο μέλλον οι στρατηγικής σημασίας αγορές και τεχνολογίες. Και τέλος να απαγκιστρωθεί από εξωτερικούς και εσωτερικούς επιτηρητές και υπευθύνους τύπου Κοστέλο. Άτομα που θυμίζουν τη γνωστή αγγλική τηλεοπτική σειρά «Yes, Prime Minister».

Αν αρχίσουμε να απαριθμούμε τι χάσαμε ως πολίτες όλα αυτά τα χρόνια, προσπαθώντας να αποπληρώσουμε ευθύνες που δεν μας αναλογούσαν στο σύνολο, θα χρειαστούμε σελίδες εφημερίδας. Ο όρος «νέο παράδειγμα» στην επιλογή της εθνικής πολιτικής έχει να κάνει με την επικρατούσα άκριτη καταδίκη ή απόρριψη συγκεκριμένων επιλογών οικονομικής πολιτικής, που στο σύνολο της μεταπολιτευτικής περιόδου αποτέλεσαν –πλην μιας μικρής περιόδου– την κυρίαρχη άποψη. Όσο οι προτάσεις ήταν επιστημονικά εύρωστες τόσο οι συνθήκες και ο καθωσπρεπισμός των αστικών καταβολών δεν επέτρεπε μια ειλικρινή αξιολόγηση των επιχειρημάτων που στήριζαν οι αντίθετες απόψεις, που δυστυχώς επικρατούσαν στο τέλος. Αντί να αντιπαραθέτουμε επιχειρήματα, καυτηριάζαμε απόψεις.

Κλασικό παράδειγμα οι συντεχνίες. Από την εθνική διάσταση των ελλήνων επιχειρηματιών μέχρι την ευρωπαϊκή, απέναντι στους εκτός ευρωπαϊκών συνόρων επιχειρηματίες. Για κάποιον ανεξήγητο λόγο, οι συντεχνίες διεκδικούσαν την προστασία γιατί εξασφάλιζαν ποιότητα και απασχόληση. Η προστασία όμως αυτή εμπόδιζε τον ανταγωνισμό, στρέβλωνε τις αγορές σε βάρος των καταναλωτών και εμπόδιζε την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας και της προόδου. Εμπόδιζε το συμφέρον των πολλών, που θα έλεγε και ο κ. πρωθυπουργός.

Δεν αναρωτηθήκαμε ποτέ αν τα οφέλη από την προστασία των συντεχνιών και τον εθνικισμό στην παραγωγική ζωή του τόπου ξεπερνούσαν τα κόστη. Δεν μας απασχόλησε όταν, ακολουθώντας τις προτάσεις των συντεχνιών, αντί να διορθώνουμε την αποτυχία των αγορών ή να υπηρετούμε το συμφέρον των πολλών, διαμορφώναμε συνθήκες που εξασφάλιζαν οφέλη στις συντεχνίες και τα μέλη των πολιτικά ισχυρών επιχειρηματικών «πρωταθλητών».

Η ευκαιρία που μας δίνεται σήμερα, να καβαλήσουμε το άρμα του νέου παραδείγματος ώστε να πετύχουμε μια ταχύρρυθμη ανάπτυξη, είναι μοναδική. Εκ των πραγμάτων πρέπει να αναδιαρθρώσουμε μέσα σε δύο χρόνια τον παραγωγικό ιστό της χώρας. Η προβληματική του δομή είναι τόσο διάτρητη, όσο αναγκαίο είναι να τελειώνουμε με τα «κόκκινα» δάνεια και το τραπεζικό σύστημα. Με την ίδια προτεραιότητα θα τεθεί στο τραπέζι των αποφάσεων η αναχρονιστική σχέση μεταξύ ποινικού κώδικα και εταιρικής διακυβέρνησης.

Το «νέο παράδειγμα» απαιτεί οι κανόνες λειτουργίας που θα προσδιορίζουν την επομένη των εκλογών τον αναδιαρθρωμένο παραγωγικό ιστό της χώρας να έχουν κόψει τον ομφάλιο λώρο που συνδέει τις διοικήσεις των επιχειρήσεων με τον εισαγγελέα. Γιατί μόνο τρελό θα είναι ένα στέλεχος που θα τολμήσει να αναλάβει την εταιρική ευθύνη, γνωρίζοντας ότι την επομένη θα λογοδοτεί στον εισαγγελέα και όχι στη γενική συνέλευση των μετόχων. Εκτός κι αν φιλοδοξούμε να σώσουμε την ελληνική οικονομία μετατρέποντας το σύνολο της επιχειρηματικής δομής της σε κρατική, έτσι ώστε να μπορούν τα διορισμένα κομματικά στελέχη να απαλλάσσονται από τις ευθύνες και του εισαγγελέα, αρκεί να εκτελούν εντολές των υπουργών.

Η κυβέρνηση, στις λίγες ημέρες που της μένουν, αντιπαλεύεται με δύο τρόπους το «νέο παράδειγμα». Δεν αναλαμβάνει ευθύνες ως προς την έκθεση της ενισχυμένης εποπτείας, λες και δεν την αφορά, ιδιαίτερα επειδή θέλει να πιστεύει ότι ασκεί την πολιτική της τους τελευταίους εννιά μήνες, και επιδιώκει να επιβάλει τη δική της επιλογή για τον νέο ποινικό κώδικα και τον κώδικα ποινικής δικονομίας. Ευτυχώς που δεν αλλάζει και το Σύνταγμα.

Στόχος είναι να κλείσει η Βουλή και τον Σεπτέμβριο, με το καλό, να έχουν ξεπλυθεί, με τα μπάνια του λαού, όλα τα δεινά που μας κληρονόμησε. Στόχος της όμως είναι και να δεσμεύσει την απαλλαγή των διορισμένων στελεχών της από τα σφάλματα των διοικητικών τους ευθυνών. Το παράδειγμα των ΕΛΠΕ και του επιβλέποντος υπουργού κ. Σταθάκη είναι ενδεικτικό της επιθυμίας της. Μαζί με τον βασιλικό μάλιστα θα ποτιστεί και η γλάστρα ορισμένων στελεχών του ιδιωτικού τομέα.

Δεν νομίζω ότι θα τους περάσει. Η Νέμεσις, όπως την ονειρεύεται η κυβέρνηση, ο κ. Κοστέλο και οι πολιτικοοικονομικές συντεχνίες, δεν εκφράζει το «νέο παράδειγμα».