Χρ. Μπότζιος: Η οικονομική διαμάχη ΗΠΑ – Κίνας: Πόσο επηρεάζει τις ελληνοκινεζικές σχέσεις
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Από την ανάληψη ακόμα των καθηκόντων του ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μας έχει συνηθίσει στις συχνές διενέξεις του πότε με τη Ρωσία πότε με τις γειτονικές και όμορες χώρες Μεξικό και Καναδά, με την ΕΕ ή με χώρες-μέλη χωριστά, το Ιράν και σε μόνιμη σχεδόν βάση με τη Βόρεια Κορέα. Εσχάτως, στο στόχαστρό του έχει μπει και η Κίνα, η οποία έχει το πλέον παράδοξο πολιτικοοικονομικό σύστημα στον κόσμο.
Με εξαίρεση τη Βόρεια Κορέα, που η διένεξη αφορά κυρίως την ανάπτυξη του πυρηνικού της προγράμματος και τις πυρηνικές δοκιμές που προκαλούν ανησυχία σε ολόκληρο τον κόσμο, ο αμερικανός Πρόεδρος ελάχιστης συμπαράστασης έχει τύχει από άλλες χώρες, σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις ούτε από την ίδια την πατρίδα του. Εύλογο το ερώτημα για το αν η συμπεριφορά του κ. Τραμπ αποσκοπεί σε έντεχνη προβολή της προσωπικότητάς του ή στον τονισμό και την υπενθύμιση του ρόλου των ΗΠΑ ως της μοναδικής υπερδύναμης στον κόσμο.
Οι προεκλογικές θέσεις για συνεργασία με τη Ρωσία ξεχάστηκαν πολύ γρήγορα και ακολούθησε η σφοδρή αντιπαράθεση με αφορμή ή πρόφαση το Κριμαϊκό, με φόντο όμως τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και την αποτροπή της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Με το Μεξικό οι διαμάχες είχαν και εξακολουθούν να έχουν ως αντικείμενο την παράνομη μετανάστευση μεξικανών πολιτών ή άλλων Νοτιοαμερικανών. Η απόφαση του Τραμπ να εγείρει τείχος εκατοντάδων χιλιομέτρων κατά μήκος των αμερικανομεξικανικών συνόρων προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις και εντός των ΗΠΑ, με την πρόεδρο της Γερουσίας κ. Νάνσι Πελόζι να εκφράζει με έντονο τρόπο την αντίθεσή της.
Το υψηλό κόστος κατασκευής του τείχους και περισσότερο, πιστεύω, οι νέες προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν (2020) φαίνεται να έχουν βάλει στο συρτάρι το μεγαλεπήβολο σχέδιο, που λίγο – πολύ θυμίζει το πρόγραμμα της διαστημικής ασπίδας του Ρόναλντ Ρίγκαν. Με την ΕΕ ή με ορισμένες χώρες-μέλη χωριστά οι διενέξεις και διαφορές εστιάζουν κυρίως στον εμπορικό τομέα, με την Ουάσινγκτον να πιέζει για σύναψη νέας συμφωνίας, αλλά και σε θέματα γενικότερου ή παγκόσμιου ενδιαφέροντος, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία των Παρισίων για την προστασία του περιβάλλοντος καθώς και από τη συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Στις διενέξεις του Τραμπ, ουσιαστικές ή προκατασκευασμένες, θα πρέπει να συμπεριληφθούν και εκείνες με την Τουρκία του Ερντογάν. Βέβαια, αυτές οφείλονται περισσότερο στις επαμφοτερίζουσες θέσεις του τούρκου Προέδρου στο Συριακό και γενικότερα στη Μέση Ανατολή, αλλά επιβαρύνθηκαν από την προσέγγιση της Άγκυρας με τη Μόσχα και ιδιαίτερα τη συμφωνία για την προμήθεια του αντιπυραυλικού συστήματος S-400, αφού εκτός του ότι αντίκειται στο οπλικό σύστημα του ΝΑΤΟ, βλάπτει και τα συμφέροντα της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας.
Οι σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας έχουν προσλάβει, τελευταίως, χαρακτήρα εμπορικού πολέμου, με ευκρινή τα όρια και του γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες ότι η εφαρμογή του καπιταλιστικού συστήματος στην οικονομία θα διάβρωνε το πολιτικό καθεστώς κομμουνιστικού τύπου που εξακολουθεί να διέπει τη μεγάλη ασιατική χώρα.
Βασικοί λόγοι της παρούσας αμερικανοκινεζικής εμπορικής διένεξης είναι οι αμερικανικές αιτιάσεις για παραβίαση των αρχών του ελεύθερου εμπορίου από την Κίνα, γεγονός που επιτρέπει την εισαγωγή στις ΗΠΑ φτηνών κινεζικών προϊόντων, πάσης φύσεως, που παράγονται όχι στη βάση του ελεύθερου ανταγωνισμού, αλλά με γενναίες κρατικές επιχορηγήσεις. Η Ουάσινγκτον κατηγορεί επίσης την Κίνα για υποκλοπή επώνυμων αμερικανικών προϊόντων, που τα επανεισάγει στις ΗΠΑ ή τα προωθεί σε τρίτες χώρες, ενώ αντίθετα το Πεκίνο θέτει σοβαρά εμπόδια στην εισαγωγή αμερικανικών προϊόντων.
Πρόσθετο στοιχείο τριβής οι αιτιάσεις των Αμερικανών για αθέμιτο συναγωνισμό στις επενδύσεις και ανάληψη και εκτέλεση τεχνικών έργων σε τρίτες χώρες, που οδηγεί και σε πολιτική επιρροή. Ο Πρόεδρος Τραμπ, με το γνωστό του στυλ, υπόσχεται ότι θα βάλει την Κίνα στη θέση της. Αντίθετα, στο Πεκίνο, ως συνήθως, διατηρούν την ψυχραιμία τους και κρατούν ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με τον αμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος, ως γνωστόν, προτιμάει τις απευθείας προσωπικές επαφές, παρά σε υπηρεσιακό ή άλλα επίπεδα.
Η αμερικανοκινεζική εμπορική διαμάχη δεν αφήνει ανεπηρέαστες τις άλλες χώρες. Όσοι μελετούν τη συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων γνωρίζουν καλά ότι αρέσκονται να επεμβαίνουν στα εσωτερικά άλλων χωρών όταν θίγονται τα συμφέροντά τους ή έτσι νομίζουν. Η Ελλάδα συνήψε διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα το 1972 και τον ίδιο χρόνο λειτούργησαν αμοιβαίως οι πρεσβείες σε Αθήνα και Πεκίνο. Έκτοτε οι διμερείς σχέσεις αναπτύχθηκαν ομαλώς και σήμερα το επίπεδό τους χαρακτηρίζεται άριστο. Εξαίρετη απόδειξη αποτελούν οι επενδύσεις της μεγάλης εταιρείας Cosco στην Ελλάδα, με τις εγκαταστάσεις στο λιμάνι του Πειραιά, που αποτελεί την πύλη για την προώθηση των κινεζικών προϊόντων προς την Ευρώπη.
Η σημασία του για τις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις μπορεί να επαυξηθεί όταν συνδεθεί σιδηροδρομικώς με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης και εκείθεν προς τις άλλες βαλκανικές χώρες. Είναι πολύ πιθανό ΗΠΑ και ΕΕ να απαιτούν από την Ελλάδα πιστή τήρηση των διεθνών και κοινοτικών κανόνων περί ελεύθερου εμπορίου και επενδύσεων ή και να ασκούν πιέσεις σε ό,τι αφορά την ελληνοκινεζική συνεργασία. Γεγονός παραμένει ότι η Ελλάδα τηρεί στο έπακρο τις διεθνείς της υποχρεώσεις και αυτό εφαρμόζεται και στις ελληνοκινεζικές σχέσεις, οι οποίες όπως ήδη σημειώθηκε χαρακτηρίζονται άριστες.
Αυτό επιβεβαιώθηκε και από τις πρόσφατες επισκέψεις που πραγματοποίησαν στην Κίνα ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας, ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Γ. Κατρούγκαλος και προ ημερών ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Πρ. Παυλόπουλος, ο οποίος έτυχε θερμής υποδοχής. Το επίπεδο των διμερών σχέσεων και τη σημασία τους εξέφρασε εύγλωττα ο πρωθυπουργός της Κίνας κ. Λι Κετσιάνγκ κατά τη συνάντηση με τον έλληνα ομόλογό του, τονίζοντας ότι «Ελλάδα και Κίνα είναι δύο αρχαίοι πολιτισμοί που έχουν αποδοτική συνεργασία σε πνεύμα αμοιβαίου σεβασμού.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας μπορεί να λειτουργήσει σαν γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης». Αντίθετα από ό,τι γράφτηκε, η Ελλάδα υπήρξε από τις πρώτες χώρες που υποστήριξαν την κινεζική πρωτοβουλία «One belt, one road» –ουσιαστικά έναν νέο «Δρόμο του Μεταξιού»–, η οποία για πρώτη φορά καταγράφηκε επισήμως σε διεθνές κείμενο στη Διακήρυξη των Αθηνών, με την οποία ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2018 το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών (Forum of Ancient Civilizations). Η Κίνα θα φιλοξενήσει το τρέχον έτος την Τρίτη Σύνοδο του Φόρουμ, σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, γεγονός που προσδίδει ακόμη μεγαλύτερο πολιτικό χαρακτήρα.