100 χρόνια από τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού: Η συλλογική μνήμη και το χρέος της Ελλάδας

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Όπως είναι γνωστό, φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την τραγωδία του Ποντιακού Ελληνισμού. Μια τραγωδία, που αποτελεί μία από τις πιο μελανές σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας του περασμένου αιώνα.

Εκατό χρόνια μετά, η Γενοκτονία των Ποντίων της Μικράς Ασίας θα πρέπει να διεθνοποιηθεί εκ νέου, καθώς είναι επίσημα αναγνωρισμένη μόνο από την Ελλάδα (1994), την Σουηδία (2010), την Αρμενία (2015) και την Ολλανδία (2015).

Οι Πόντιοι του σήμερα εξακολουθούν να νιώθουν πικρία από τη στάση της διεθνούς κοινότητας, που είχε δύο μέτρα και δύο σταθμά για τις ανθρωπιστικές συμφορές στην πρόσφατη παγκόσμια ιστορία.

«Τον Δεκέμβριο του 2007, η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών, με ψήφισμά της, αναγνώρισε επίσημα την Γενοκτονία των Ποντίων και ζήτησε από την Τουρκία να πράξει το ίδιο. Ωστόσο μέχρι και σήμερα, η Τουρκία υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε γενοκτονία και αποδίδει τους θανάτους σε απώλειες πολέμου, σε λοιμό και σε ασθένειες», επισημαίνει η ποντιακής καταγωγής Δρ. Ανατολή Παταρίδου, MD, χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής – τραχήλου, παιδο-ΩΡΛ, επιστημονική συνεργάτης του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ-ΜΗΤΕΡΑ (www.pataridou.gr).

Θα πρέπει να ανατρέξουμε πολλά χρόνια πίσω, για την ακρίβεια στο 800 π.Χ., για να μπορέσουμε να πιάσουμε την αρχή του νήματος της τεράστιας ιστορίας του Ποντιακού πολιτισμού. Τότε ιδρύθηκε η Σινώπη στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας και μερικά χρόνια αργότερα, το 783 π.Χ., η Τραπεζούντα.

Δυστυχώς οι περισσότεροι θυμούνται την Γενοκτονία μόνο την ημέρα της θλιβερής επετείου.

Στις 19 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στην Σαμψούντα και με το σύνθημα «Η Τουρκία στους Τούρκους», αποφασίζει να δώσει το τελειωτικό χτύπημα. Με μια σειρά ενεργειών, με σφαγές, με εκτοπίσεις και με λεηλασίες χωριών, αναγκάζει τους Έλληνες του Πόντου, που έμεναν στην Σαμψούντα και σε περίπου 400 χωριά της περιοχής, να εγκαταλείψουν άρον – άρον τις περιουσίες τους για να σωθούν.

Όμως οι απώλειες δεν ξεκίνησαν εκεί. Το 1915, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά την ήττα των Τούρκων από τους Ρώσους στην Μικρά Ασία, οι Έλληνες που υπηρετούσαν τον οθωμανικό στρατό θεωρήθηκαν υπαίτιοι για την έκβαση του πολέμου και στρατολογήθηκαν σε τάγματα εργασίας.

«Η αξιοπρέπεια και η πυγμή τους, όμως, δεν τους επέτρεπαν να δεχθούν αυτή την κατάσταση και λιποτάκτησαν, καταφεύγοντας στα βουνά. Ως αντίποινα, οι Τούρκοι έκαψαν 88 χωριά στην επαρχία της Κερασούντας μέσα σε τρεις μήνες, αναγκάζοντας τον πληθυσμό που ζούσε εκεί να απομακρυνθεί και, μάλιστα, στην διάρκεια του χειμώνα. Αποτέλεσμα αυτής της απομάκρυνσης ήταν να χαθούν περίπου 7.500 ψυχές στην πορεία τους προς την Άγκυρα», λέει η κυρία Παταρίδου.

Εξορίες, κακουχίες, ασιτία κυνηγούσαν του Πόντιους και μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 έχασαν τη ζωή τους πάνω από 200.000 άνθρωποι. Αρκετοί ιστορικοί αναφέρουν ότι αυτός ο αριθμός μπορεί να είχε ξεπεράσει μέχρι και τις 350.000. Όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν, κατέφυγαν στην Ρωσία και 400.000 ήρθαν στην Ελλάδα.

Τότε η ιστορία της Ελλάδας άλλαξε ριζικά. Πέρα από 400.000 ταλαιπωρημένα κορμιά, τα ελληνικά σύνορα πέρασαν αξίες, κουλτούρα, τρόπος ζωής. Δεν ζητιάνεψαν, δεν απαίτησαν τίποτα.

«Μην έχοντας τίποτα άλλο πέρα από τα χέρια τους, το μόνο που ζήτησαν ήταν μια νέα πατρίδα. Η εργατικότητα και η δύναμη ψυχής, που τους χαρακτηρίζει, ήταν τα κύρια εργαλεία τους για να ξανακερδίσουν τη ζωή. Καλλιέργησαν τη γη τους, μεγάλωσαν τα παιδιά τους και ενέπνευσαν τους πάντες.

Η αρχαιότερη αλλά και η νεότερη ιστορία των Ποντίων αποτελεί παράδειγμα δυναμισμού και πίστης. Κατατρεγμένοι για ολόκληρες γενιές κατάφεραν να επηρεάσουν, με την κουλτούρα και με τον πολιτισμό τους,  ολόκληρο τον Ελληνισμό», υπογραμμίζει η χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής – τραχήλου, παιδο-ΩΡΛ.

Και συνεχίζει: «Διδάχτηκα βιωματικά από παιδί, λόγω της ποντιακής μου καταγωγής, ότι αυτό που δίνει ιδιαίτερο νόημα στη σύντομη διαδρομή μας σε αυτόν τον κόσμο είναι η πίστη στον Θεό, που σε οδηγεί στην αγάπη και στον σεβασμό για τη ζωή και για την ανθρωπότητα.

Οι Πόντιοι το αποδεικνύουν έμπρακτα, όταν, παρά το χτύπημα της μοίρας, αυτό που τους χαρακτηρίζει χρόνια τώρα, είναι η ακούραστη διάθεση για συνεχή πρόοδο και η αγάπη για το κοινωνικό σύνολο. Στην Ελλάδα της κρίσης αυτό που, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να σκεφτούμε, είναι ότι πρόκειται για κρίση αξιών και είναι ιδανική ευκαιρία να ξαναβρούμε σαν χώρα το στίγμα μας».

Χάρη στην δραστήρια κοινωνία των Ποντίων, ο πολιτισμός τους και τα χαρακτηριστικά του μεταφέρονται αναλλοίωτα στον χρόνο. Η λεβεντιά, η ντομπροσύνη, ο δυναμισμός, η φιλοξενία, είναι μόνο μερικά από αυτά, που τους καθιστούν από τους πιο αγαπητούς λαούς, γνωστούς σε ολόκληρο τον πλανήτη και αποτελούν παράδειγμα θάρρους και μαχητικότητας για τις επόμενες γενιές.

Άλλωστε ποιος άνθρωπος, Έλληνας ή ξένος, δεν έχει νιώσει δέος, ακούγοντας το επιβλητικό χτύπημα των ποδιών των Ποντίων χορευτών, που με τόση λεβεντιά μεταφέρουν διαχρονικά το μήνυμα της ιστορίας τους…

Εκατό χρόνια μετά, η ευθύνη της ελληνικής Πολιτείας είναι να «ακονίσει» την εθνική, όσο και την παγκόσμια συλλογική μνήμη. Και αυτό μπορεί να γίνει με την ανάληψη πρωτοβουλιών, που θα αναδείξουν στην παγκόσμια κοινότητα την Γενοκτονία, ως ένα αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός και θα ευαισθητοποιήσουν την ευρωπαϊκή, ακόμη και την τουρκική κοινή γνώμη.

«Μια τέτοια προσπάθεια θα έχει ευεργετικές συνέπειες, τόσο για την αποκατάσταση της αλήθειας και για τη διαφύλαξη της ιστορικής εθνικής μνήμης, όσο και για την διαμόρφωση ενός νέου διεθνούς περιβάλλοντος, απαλλαγμένου από εθνικισμούς και εθνικούς εγωισμούς, που γέννησαν πολέμους και συμφορές, στην σύγχρονη ιστορία», καταλήγει η Δρ. Παταρίδου.

Φωτό: makthes.gr