Π. Νεάρχου: Αττίλας 3 στην Κυπριακή ΑΟΖ
Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.
Ο Τούρκος Πρόεδρος διέβη τελικά τον Ρουβίκωνα και έστειλε γεωτρύπανο στην Κυπριακή ΑΟΖ, συνοδευόμενο από πολεμικά. Πρόκειται για μια νέα κανονική εισβολή στον θαλάσσιο τώρα χώρο της Κύπρου. Για να αποφύγει περιπλοκές με μεγάλες ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται ήδη στην Κυπριακή ΑΟΖ, επέλεξε μη αδειοδοτημένο βυθοτεμάχιο δυτικά της Κύπρου, στην κρίσιμη περιοχή όπου συναντώνται οι ΑΟΖ Κύπρου, Ελλάδος και Αιγύπτου.
Η Τουρκία θέλει να μπει σφήνα στην περιοχή για να εμποδίσει την επαφή μεταξύ της ΑΟΖ της Ελλάδος και Κύπρου και να υποστηρίξει τον ισχυρισμό της ότι η δική της υφαλοκρηπίδα φτάνει μέχρι τα όρια της Αιγυπτιακής ΑΟΖ.
Η κίνηση Ερντογάν είναι ταυτόχρονα στρατηγική και αρπακτική. Θέλει να εξασφαλίσει ρόλο-κλειδί στην Τουρκία στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου και στη μεταφορά του αερίου της στην Ευρώπη (ο East Med σχεδιάζεται να περάσει από την περιοχή αυτή). Ταυτόχρονα θέλει να αρπάξει το φυσικό αέριο της Κύπρου, ισχυριζόμενη ότι η Κύπρος ως νησί δεν έχει δήθεν δική της υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, εκτός των χωρικών της υδάτων, αλλά και ότι σε όποια κοιτάσματα έχει η Κύπρος οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να έχουν 50% συμμετοχή.
Οι διεθνείς αντιδράσεις υπήρξαν μέχρι τώρα θετικές για την Κύπρο. Αντέδρασε έντονα η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ αλλά και η σύμμαχος τώρα της Άγκυρας, λόγω S-400 και Συρίας, Ρωσία. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ αναμένεται να επισκεφθεί προσεχώς τη Λευκωσία. Την Πέμπτη 9 Μαΐου συνήλθε στη Ρουμανία άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συζητήθηκε το θέμα της Τουρκικής εισβολής στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η στάση που τήρησε είναι πολύ θετική, αν και οι αποφάσεις για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων και κυρώσεων παραπέμφθηκαν στην άτυπη Σύνοδο της 28ης Μαΐου και στην τακτική Σύνοδο της 20ής Ιουνίου.
Ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Χριστοδουλίδης πραγματοποίησε προηγουμένως επίσκεψη στο Παρίσι και είχε συζητήσεις με τον υπουργό Εξωτερικών αλλά και τον υπουργό Αμύνης. Η Κύπρος συνδέεται με τη Γαλλία με διμερή αμυντική συμφωνία, που προβλέπει στρατιωτικές διευκολύνσεις στη Γαλλία. Προβλέπει επίσης την κατασκευή, με Γαλλική βοήθεια, ναυτικής βάσεως, η οποία θα εξυπηρετεί Γαλλικές αμυντικές ανάγκες στην περιοχή αλλά επίσης Ευρωπαϊκές, στο πλαίσιο της κοινής Ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής (PESCO).
Είναι η στιγμή της αλήθειας για τα σχέδια αυτά. Η Γαλλία, πάντως, η οποία εμπλέκεται με την εταιρεία Total στην Κυπριακή ΑΟΖ, δεν άφησε, στο πρόσφατο παρελθόν, καμιά αμφιβολία ότι δεν θα ανεχόταν οποιαδήποτε Τουρκική παρενόχληση στα βυθοτεμάχια που έχουν παραχωρηθεί στη Γαλλική εταιρεία Total. Υπάρχουν πληροφορίες μάλιστα ότι σ’ αυτήν θα παραχωρηθεί και το μη αδειδοτημένο ακόμη Οικόπεδο 7.
Εφόσον η Γαλλία είναι η χώρα που πρωτοστατεί στην προώθηση της αμυντικής διαστάσεως της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και αναγνωρίζεται σ’ αυτήν ένα άτυπο προβάδισμα και από τη Γερμανία, είναι ενδιαφέρον να δούμε μέχρι πού τελικά θα φτάσει η αντίδραση και η αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως στην απειλή εναντίον ενός μέλους της, όταν μάλιστα τα ενεργειακά αποθέματα της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου συνδέονται με τον εναλλακτικό ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Όταν επίσης η Συνθήκη της Λισαβόνας, με Γαλλική πρωτίστως επιμονή, περιλαμβάνει ειδικό άρθρο αλληλεγγύης σε περίπτωση απειλής εναντίον χώρας-μέλους.
Στο επίπεδο της τακτικής ο Ταγίπ Ερντογάν δεν περιορίσθηκε να στείλει το γεωτρύπανο σε μη αδειοδοτημένο, αλλά κρίσιμο από στρατηγική άποψη οικόπεδο. Επέλεξε επίσης μια χρονική στιγμή την οποία θεώρησε κατάλληλη για το τόλμημά του. Πρώτον, όταν βρισκόταν στη Λευκωσία για συζητήσεις και λήψη αποφάσεων εκπρόσωποι μεγάλων ξένων εταιρειών, όπως Noble, Delek, ExxonMobil, Total. Η Άγκυρα παρενεβλήθη με αυτόν τον τρόπο για να στείλει μήνυμα ότι η Κύπρος δεν έχει δήθεν «αρμοδιότητα» και δεν μπορεί να προστατεύσει τις επενδύσεις και τις γεωτρήσεις των ξένων εταιρειών. Το γεγονός όμως ότι η Άγκυρα δεν έστειλε το γεωτρύπανό της στα ήδη αδειοδοτημένα και αποδεδειγμένα πλούσια σε κοιτάσματα οικόπεδα δείχνει ότι προχωρεί με προσεκτικά βήματα, καταγράφοντας τις αντιδράσεις.
Η δεύτερη συγκυρία, την οποία θεωρεί κατάλληλη για το εγχείρημά της η Άγκυρα, είναι η εμπλοκή του Ισραήλ στη Γάζα και σε νέα κρίση με το Ιράν. Η Τουρκία του Ερντογάν έχει στενές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς. Το Ισραήλ υποψιάζεται ότι η Άγκυρα είναι πίσω από την πρόσφατη ανάφλεξη, που εκδηλώθηκε με μια θεαματική εκτόξευση 600 αυτοσχεδίων ρουκετών κατά του Ισραήλ από τη Χαμάς. Προφανώς, η εμπλοκή του Ισραήλ σε νέα κρίση στη Μέση Ανατολή είναι ένας πολύ ευνοϊκός για την Άγκυρα αντιπερισπασμός. Η Άγκυρα υπολογίζει ότι αυτό θέτει για το Ισραήλ σε δεύτερη προτεραιότητα την Τουρκική εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Η εκτίμηση αυτή είναι λογική, αλλά καθόλου βέβαιη για το Ισραήλ. Η Τουρκική παρεμβολή συνδέεται με δύο πολύ μεγάλα θέματα, που έχουν γεωστρατηγικές διαστάσεις και πολύ υψηλή προτεραιότητα για το Ισραήλ. Το πρώτο είναι η διασφάλιση από το Ισραήλ των αναγκαίων στρατηγικών όρων για την ανεξάρτητη και ασφαλή διαχείριση των ενεργειακών του αποθεμάτων. Βασικός άξονας σ’ αυτό είναι η μεταφορά τους στην Ευρώπη, για την οποία προκρίνεται ο αγωγός East Med, παρά τα προβλήματα που δημιουργεί εσχάτως η Ιταλία (δεν έχει δώσει ακόμη άδεια για τη διέλευση του αγωγού από το έδαφός της).
Η Τουρκική επέμβαση στην Κυπριακή ΑΟΖ δημιουργεί πρόβλημα. Το δεύτερο συνδέεται με την υπάρχουσα κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας και Τουρκίας – Ισραήλ. Με το καθεστώς Ερντογάν και την πολιτική του δεν υπάρχει τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για το Ισραήλ καμιά αξιοπιστία της Τουρκίας ως συμμάχου. Ο άξονας Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα υπολαμβάνεται από το Ισραήλ ως μια άλλη, εναλλακτική γεωπολιτική γραμμή και συμμαχία. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της Άγκυρας για την Ανατολική Μεσόγειο δεν ανησυχούν και δεν ενοχλούν μόνο την Ελλάδα και την Κύπρο. Ενοχλούν επίσης το Ισραήλ, όπως και την Αίγυπτο.
Οι συμμαχίες επομένως της Ελλάδος και της Κύπρου με τις δύο αυτές χώρες έχουν αντικειμενική βάση κοινών ανησυχιών και κοινών συμφερόντων. Δεν διαφεύγει κανενός η σημασία της Αμερικανικής στάσεως απέναντι στην πειρατική Τουρκική εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η δήλωση πάντως του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι σαφώς καταδικαστική και επαναλαμβάνει τις γνωστές Αμερικανικές θέσεις. Ένας νέος παράγων είναι η εκρηκτική κατάσταση που δημιουργείται στην περιοχή με το σχέδιο Τραμπ για λύση του Μεσανατολικού και οι αναμενόμενες αντιδράσεις. Σ’ αυτό προστίθεται η νέα κρίση και ο κίνδυνος πολέμου με το Ιράν.
Τι θέση θα πάρει η Τουρκία απέναντι σ’ αυτές τις εξελίξεις; Ασφαλώς είναι γνωστές οι Τουρκικές μέθοδοι:
Πρόκληση κρίσεως και προσφυγή σε μεγάλο παζάρι. Το αδύνατο σημείο της Ελληνικής πλευράς, Ελλάδος και Κύπρου, είναι η γνωστή ολιγωρία στην αμυντική προπαρασκευή και ετοιμότητα. Η ισορροπία δυνάμεων είναι απαραίτητος συντελεστής της εθνικής ασφάλειας. Η δημαγωγική μείωση της θητείας για να ικανοποιηθούν οι κομματικές νεολαίες, η καθήλωση επί δώδεκα χρόνια των αμυντικών εξοπλισμών, τη στιγμή που η άλλη πλευρά επιδίδεται σε φρενήρεις εξοπλισμούς και δεν κρύβει τα επεκτατικά-αρπακτικά της σχέδια, είναι πολιτική χωρίς όραμα και ευθύνη που θέτει τη χώρα σε κίνδυνο στρατηγικού εκβιασμού.
Μια μόνιμη επωδός της Τουρκικής πολιτικής είναι οι απειλές της Άγκυρας να στείλει στην Ευρώπη, σε περίπτωση κυρώσεων, εκατομμύρια λαθρομετανάστες. Πώς γίνεται δυνατή η αποστολή τους; Ασφαλώς, μέσα από την πολιτική των ανοικτών συνόρων. Θα συνεχίσει η Ελλάδα, όταν βρίσκεται μπροστά σε κίνδυνο πολέμου με την Τουρκία, την ανεύθυνη πολιτική των ανοικτών συνόρων;
Ελλάδα και Κύπρος βρίσκονται σήμερα μπροστά σε μια πρόκληση που αφορά μέγιστα στρατηγικά τους συμφέροντα και την ίδια την ακεραιότητα και ασφάλεια του εθνικού τους χώρου. Δεν μπορούν να συνεχίσουν ούτε την πολιτική του κατευνασμού ούτε την πολιτική της αδράνειας ή της ήσσονος προσπάθειας στα θέματα αμυντικής ετοιμότητας και ισορροπίας. Δεν μπορεί επίσης η Ελλάδα να παραμένει αδρανής στο θέμα της ανακηρύξεως της ΑΟΖ, όταν η Τουρκία σπεύδει να την προκαταλάβει, καταθέτοντας συντεταγμένες στον ΟΗΕ για τη δική της διεκδικούμενη ΑΟΖ, που φτάνει μέχρι ΝΑ της Κρήτης.