Χρ. Χαλαζιάς: Πώς οι αγορές ελέγχουν τους πολιτικούς

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Η. ΧΑΛΑΖΙΑ

Όλο και περισσότερο μεταβάλλονται οι κανόνες που ρυθμίζουν τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο από το τέλος της δεκαετίας του 1980. Το ίδιο και ο συσχετισμός ανάμεσα στους παράγοντες. Η πολιτική εξουσία περνά σταδιακά στα χέρια των πιστωτών και όχι των λαών ή, καλύτερα, των παγκόσμιων οργανισμών «προστασίας», που ενεργούν για λογαριασμό τους. Αυτοί ουσιαστικά είναι οι πρωταγωνιστές της παγκοσμιοποίησης και κατάργησης των εθνών και των συνόρων.

Τα κεφάλαια μειώνονται όλο και περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν, γι’ αυτό και όλοι μπήκαν σ’ έναν αθέμιτο ανταγωνισμό για να αποκτήσουν μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Αυτή η αντιστροφή των όρων προκαλεί αλλαγές. Οι συνέπειες των οποίων είναι προς το παρόν ανυπολόγιστες. Το άνοιγμα και η απορρύθμιση των εθνικών χρηματοπιστωτικών αγορών προκάλεσε εντονότερο ανταγωνισμό ανάμεσα στις εναλλακτικές τοποθετήσεις με σκοπό το μεγαλύτερο κέρδος των πιστωτών, οι οποίοι είδαν να πολλαπλασιάζονται οι ευκαιρίες αποδοτικών επενδύσεων.

Πριν από μερικά χρόνια ακόμα οι οικονομίες της Δύσης ήταν σε θέση να κατανέμουν τις επικερδείς τοποθετήσεις σε επενδύσεις παραγωγής. Με δεδομένους τους περιορισμούς για τις επιλογές χαρτοφυλακίου οι πιστωτές, καταδικασμένοι να επενδύουν σε εγχώριους τίτλους, δημιούργησαν υπερπροσφορές στην αγορά διαθέσεων πιστώσεων. Σήμερα, αντίθετα, υπερισχύει ο ανταγωνιστικός προσδιορισμός του ποσοστού απόδοσης. Οι πιστωτές, για λόγους ευρύτατα γνωστούς –κυρίως λόγω της μείωσης του κατά κεφαλήν αποθεματικού παραγωγικού κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα–, δρουν σήμερα προς όφελος των λίγων στη δανειοδοτική αγορά, η οποία είναι πανίσχυρη.

Φυσικά θα χρησιμοποιήσουν αυτήν τη δύναμη προς όφελός τους. Σε μια πολύ ρευστή παγκόσμια χρηματοπιστωτική αγορά, την οποία εξουσιάζουν οι πιστωτές, όχι μόνο τα ύψη των πραγματικών αποδόσεων των τοποθετήσεων είναι κατά μέσο όρο υψηλά, αλλά δεν υπάρχει πιθανότητα να εκδηλωθούν οι χαρακτηριστικοί φόβοι των πιστωτών και κυρίως ο φόβος του μελλοντικού πληθωρισμού. Οι μηχανισμοί των πιστωτών δείχνουν πόσο ο πληθωρισμός διαβρώνει τα χρηματοπιστωτικά εισοδήματα. Ύστερα απ’ όλα αυτά μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί, πα­ντού σχεδόν, η μάχη του πληθωρισμού έγινε η απόλυτη προτεραιότητα της συνεργασίας εξάρτησης με τους πολιτικούς.

Αυτό απαιτούν σήμερα οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Καταλαβαίνουμε καλύτερα γιατί η μανία της «αξιοπιστίας» –χωρίς σαφή προσδιορισμό, υποκειμενική και κυμαινόμενη, όμως με άξονα γενικώς στη σταθερότητα– επιβλήθηκε τόσο στην οικονομική ανάλυση, όσο και στη ρητορική αυτών που την εκλαμβάνουν και την εκφράζουν. Εκ των υστέρων μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί οι προηγούμενες δεκαετίες, που διακινούνται απ’ αυτά που σήμερα αποκαλούμε «χρηματοπιστωτική καταστολή» και επομένως από καλύτερες συνθήκες για τους οφειλέτες, χαρακτηρίζονταν αντιθέτως από μια πληθωριστική τάση στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες.

Οι πιστωτές δεν φοβούνται τίποτα περισσότερο από τον πληθωρισμό. Ο «νόμος των πιστωτών» κυριαρχεί στην πολιτική, όπως και στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Σε κάποια σημεία θυμίζει την κυριαρχία των κερδοσκόπων, τους οποίους ο Κέινς στιγματίζει στη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929, εκφράζοντας ότι αυτοί είναι ο προάγγελος μιας μελλοντικής δυναμικής του οικονομικού κατεστημένου και, απαξιώνοντας το πολιτικό προσωπικό, θα επιβληθούν αρχικά στις αδύναμες οικονομικά χώρες. Με τον τρόπο αυτό αναγκάζουν τα κράτη σε υπακοή, κρατώντας τις αποδόσεις στα επίπεδα που αυτοί θέλουν. Προκαλώντας την άνοδο του απαιτούμενου ύψους των αποδόσεων, υποχρεώνει στην ουσία τις κυβερνήσεις να προσανατολίζονται σε πολιτικές επιλογές που θα αναχαιτίσουν τον μελλοντικό πληθωρισμό.

Η δικτατορία των πιστωτών θα διαρκέσει πολύ και θα την πληρώνουν οι συνταξιούχοι, οι μισθωτοί και οι οφειλέτες. Είναι δύσκολο να θεωρήσουμε ότι οι συνθήκες που δημιούργησαν τα Μνημόνια θα αντιστραφούν ξαφνικά. Παρ’ όλα αυτά, οι συνέπειες της παντοδυναμίας των πιστωτών στη μακροοικονομία και την κοινωνία είναι τέτοιες που σιγά σιγά το σύστημα αυτό θα ανατραπεί από τους λαούς, πριν προλάβει να καταρρεύσει.