8 Απριλίου – Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά
Με την ευκαιρία της 8ης Απριλίου, που είναι αφιερωμένη στους ανά τον κόσμο Ρομά, Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά, ίσως θα έπρεπε να σκεφτούμε ξανά μέσα σε ποια κοινωνία ζούμε. Οι κοινωνίες αλλάζουν καθημερινά. Η τεχνολογία εξελίσσει τον άνθρωπο αλλά “γεννά” και νέες ανάγκες. Κάποιο συνάνθρωποι μας μετακινούνται ή μεταναστεύουν και κάποιοι άλλοι μένουν σε έναν τόπο για όλη τους την ζωή.
Αρκετοί, λοιπόν, από τους «γείτονες» μας δεν κατάγονται από το ίδιο μέρος με μας. Ίσως να μην μιλάνε την ίδια γλώσσα με εμάς. Ίσως και να μην έχουν την ίδια θρησκεία με εμάς και πιθανόν να έχουν και διαφορετικά έθιμα και συνήθειες από εμάς. Είναι «διαφορετικοί» αλλά ταυτόχρονα μπορεί να είναι και πολύ «ίδιοι» με μας.
Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να καταφέρνουμε όλοι μαζί να ζούμε ειρηνικά και αρμονικά.
Η 8η Απριλίου αποτελεί μέρα γιορτής για τους τσιγγάνους όλου του κόσμου. Όπως μας πληροφορεί η ιστοσελίδα sansimea.gr, γιορτάζουν με παρελάσεις, πορείες και συγκεντρώσεις, σε τουλάχιστον 150 πόλεις του κόσμου, εις ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου τους, που έγινε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου 1971 και έθεσε τις βάσεις για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους από τη διεθνή κοινότητα. Οι Τσιγγάνοι (Ρομά, όπως αυτοαποκαλούνται) είναι ένα έθνος 15.000.000 ψυχών, χωρίς κρατική υπόσταση, με βαρύ φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ρατσιστική αντιμετώπιση στα μέρη όπου ζουν.
Οι Ρομά, λοιπόν, αποτελούν μια ευρωπαϊκή εθνότητα με Ινδικές ρίζες. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα ogdoo.gr, η Ινδική τους καταγωγή αποδεικνύεται κυρίως μέσα από τη γλώσσα τους, τη Ρομανί, την οποία ακόμη μιλούν τα περισσότερα μέλη αυτής της εθνότητας. Με τον όρο Ρομά σήμερα γίνεται αναφορά:
> Στις διάφορες εθνοτικές ομάδες που αποτελούν τους Ρομά και που μιλούν παραλλαγές της γλώσσας Ρομανί.
> Κάθε άτομο που αποκαλείται ως «Τσιγγάνος» στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και στην Τουρκία, καθώς και όσοι δεν κατάγονται από την Ανατολική Ευρώπη.
> Τους Ρομά (Τσιγγάνους) με την γενική έννοια του όρου.
Ο όρος Τσιγγάνος χρησιμοποιείται για να δηλώσει εθνοτικές ομάδες, οι οποίες σχηματίστηκαν από τη διασπορά εμπόρων, νομάδων και άλλων από τα βάθη της Ινδίας, από τον 10° αιώνα και μετά, και την ανάμιξη τους με ευρωπαϊκές και άλλες ομάδες κατά τη διάρκεια της διασποράς τους.
Οι Ρομά (Τσιγγάνοι) της Ελλάδας, εγκαταστημένοι ή μετακινούμενοι, αποτελούν ένα μέρος των Ρομά που ζουν σε όλη σχεδόν την υφήλιο. Άρχισαν να πρωτοεμφανίζονται σε περιοχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας γύρω στον 11° αι. και στο σημερινό ελληνικό χώρο γύρω στο 14° με 15° αι. μ.Χ.. Έκτοτε ζουν σε διάφορα μέρη του ελληνικού χώρου, από τη Θράκη έως την Κρήτη, οργανωμένοι σε προσωρινούς ή μόνιμους οικισμούς, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες αντιλήψεις τους και την ιδιαίτερη κοινωνική τους δομή, και εξαριούν τις οικονομικές τους δραστηριότητες από τις ανάγκες της αγοράς που παρουσιάζονται στην περιβάλλουσα αυτούς μη τσιγγάνικη κοινωνία. Όπως φαίνεται, μετά από μια έξαρση των μετακινήσεων του πρώτου μεταναστευτικού ρεύματος προς τον ελληνικό χώρο και από εδώ προς τη βόρεια και δυτική Ευρώπη, που συνέβη μεταξύ 15ου & 16ου αι., οι ομάδες των Ρομ μείωσαν τις μετακινήσεις τους και άρχισαν να δημιουργούν μόνιμες εγκαταστάσεις. Στον ελληνικό χώρο εγκαταστάθηκαν κυρίως σε αγροτικές περιοχές της Πελοποννήσου, της Κέρκυρας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ιδίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εμφανίζεται ένα δεύτερο μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα Ρομά στην Ελλάδα που προέρχεται από την περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Ορισμένες ομάδες Ρομά χρησιμοποιούν πολλά στοιχεία από τη ρουμανική γλώσσα ή την αλβανική· πρόκειται προφανώς για ομάδες που μετακινήθηκαν από τη Ρουμανία και την Αλβανία τόσο στις αρχές του 20ου αι. όσο και πρόσφατα. Σήμερα ο αριθμός των Ρομά που ζουν στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 160 -200 χιλιάδες άτομα, ενώ σύμφωνα με άλλους δεν ξεπερνά τα 100-120 χιλιάδες άτομα.
Σύμφωνα με έρευνες, στην Ελλάδα οι Τσιγγάνοι είναι οργανωμένοι σε εννέα φυλές:
1. Μπατσόρια
2. Μαπαμανέ-Ρομά
3. Ρομά
4. Σουβαλιώτες
5. Τσιγγάνος
6. Χωραχάγια (οι περισσότεροι μουσουλμάνοι)
7. Μεσκάρηδες (Αρκουδιάρηδες)
8. Δερμετζήδες
9. Χαντούρια
Οι περιοχές στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι ή εγκαθίστανται περιοδικά είναι πολλές· αναφέρουμε παρακάτω μερικές, στις οποίες υπάρχει συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού: Αθήνα (Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Ζεφύρι, Ασπρόπυργος), Θεσσαλονίκη (Δενδροπόταμος, Ελευθέριο – Κορδελιό, Εύοσμος, Μενεμένη), Αγρίνιο, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Διδυμότειχο, Εξαμίλι Κορινθίας, Θήβα, Κάτω Αχαΐα, Μεσολόγγι, Νέα Αλικαρνασσός, Νέα Ιωνία Μαγνησίας, Ξάνθη (Ιούρναλικ, Γκαζχανέ, Δροσερό), Γενισέα, Κομοτηνή (Ήφαιστος), Σάπες, Αλεξανδρούπολη, Ορχομενός, Σέρρες, Σοφάδες, Φλώρινα, Νυμφόπετρα.
Το σύνολο των Ρομά της Ελλάδας δεν αποτελεί μια ενιαία εθνικοπολιτιστική και γλωσσική οντότητα. Οι μεταξύ τους διαφοροποιήσεις είναι πολλές και αφορούν τις χώρες προέλευσης (Ρουμανία, Αλβανία, Τουρκία κ.ά.), το βαθμό αφομοίωσής τους από την ελληνική κοινωνία, τη θρησκεία (Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι), τη μορφή της γλώσσας που μιλούν, το βαθμό εγκατάστασης (εγκαταστημένοι ή μετακινούμενοι) κ.ά.
‘Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι Ρομά απέκτησαν σχετικά αργά την ελληνική ιθαγένεια (1955).
Η γλώσσα των Ρομά – Η ρομανές
Η γλώσσα των Ρομά, η ρομανές (ή ρομανί), αντικατοπτρίζει κάποια χαρακτηριστικά του πολιτισμού τους, κυρίαρχο από τα οποία είναι η έντονη ποικιλία. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι Ρομά της Ελλάδας παρουσιάζει μια τεράστια ποικιλία που εντοπίζεται κυρίως στο λεξιλόγιο και δευτερευόντως στη φωνητική, τη μορφολογία και τη σύνταξη. Η ρομανές των Ρομά της Ελλάδας είναι μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με τις άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Περιέχει στοιχεία των αρχικών γλωσσών των Ρομ (σανσκριτικά, χίντι, παντάμπι κ.ά.), καθώς και πολλά στοιχεία από την περσική, την τουρκική, τη ρουμανική, τη αρμενική, τη βουλγαρική και φυσικά, την ελληνική.
Είναι γεγονός ότι ακόμη και σήμερα τα 15 περίπου εκατομμύρια Ρομά σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή διακρίσεις, απόρριψη, αποκλεισμό και παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους σε σημαντικούς τομείς της ζωής τους. Και η πραγματικότητα αυτή αποτελεί καθημερινότητα και πολλών άλλων ομάδων συνανθρώπων μας, εκτός των Ρομά.
Mε πληροφορίρες από το ogdoo.gr και sansimera.gr
Φωτος: iefimerida.gr
