Ν. Γ. Χαριτάκης: Όλα έχουν την τιμή τους

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Παρακολουθώντας ή και συμμετέχοντας σε συζητήσεις με σκεπτόμενους ανθρώπους, μου προξενεί μεγάλη εντύπωση η διαμετρικά αντίθετη αποδοχή που εκφράζουν όταν τους ζητήσεις να τοποθετηθούν σε δύο βασικές έννοιες. Η πρώτη είναι σε σχέση με τις θετικές επιστήμες και η δεύτερη σε σχέση με τις κοινωνικές.

Αν, για παράδειγμα, θέσουμε στους εαυτούς μας το ερώτημα «θεωρείτε ότι ισχύει υπό προϋποθέσεις ο νόμος της βαρύτητας;», η απάντηση θα είναι ανεπιφύλακτα θετική. Αν όμως στη συνέχεια θέσουμε το ερώτημα «νομίζετε ότι όλα έχουν την τιμή τους;», η απάντηση που θα πάρουμε είναι συνήθως από «όχι βέβαια» μέχρι «μπορεί» και «ίσως».

Ενώ λοιπόν χωρίς δυσκολία δεχόμαστε ότι στις θετικές επιστήμες το βάρος, ως μονάδα μέτρησης, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τα φυσικά φαινόμενα, η τιμή δεν μας βοηθά να κατανοήσουμε τις κοινωνικές σχέσεις. Συζητάμε λοιπόν ποια ήταν η τιμή των πολιτικών μας επιλογών το 2015, αν ήταν, δηλαδή, 10 ή 200 δισ., αν ήταν συγκριτικά μικρή ή μεγάλη, αν η μέτρηση ήταν μαρξιστική ή φιλελεύθερη, αν οδήγησε σε εγχώρια ή εξωχώρια αναδιανομή πλούτου, κ.ά., και δεν αποδεχόμαστε ότι ταυτόχρονα μιλάμε για μια μονάδα μέτρησης –την τιμή– που, έστω με τις αδυναμίες της, μας επιτρέπει να αξιολογήσουμε τις αποφάσεις μας. Με άλλα λόγια, αρνούμεθα να δεχτούμε μεταφορικά την ύπαρξη νόμου της βαρύτητας στις κοινωνικές σχέσεις. Η απλή λογική, που θέλει τίποτα να μην είναι δωρεάν, χαρακτηρίζεται οικονομίστικη και απορρίπτεται μετά βδελυγμίας.

Γιατί όμως δεν αποδεχόμαστε –είτε θέλουμε να το λάβουμε υπόψη είτε όχι– ότι τελικά και ως άτομα και ως κοινωνία θα πληρώσουμε το τίμημα που μας αναλογεί; Γιατί είναι δύσκολο να αποδεχθούμε ότι τελικά όλα εδώ πληρώνονται και μάλιστα στην πραγματική τους και όχι στην εικονική τους τιμή; Ζούμε με ψευδαισθήσεις ή δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας;

Τίποτα από τα δύο. Κάνουμε λάθη, τα αναγνωρίζουμε και τα διορθώνουμε στον χρόνο. Πάντοτε έχοντας πλήρη γνώση της τιμής που πληρώσαμε και δεν θέλουμε να την ξαναπληρώσουμε, αν αυτή ήταν μεγαλύτερη από αυτό που ελπίζαμε ότι αντιστοιχούσε όταν την πληρώσαμε. Η τιμή όλων των επιλογών μας παραμένει πάντοτε ένας σταθμικός μέσος τεσσάρων στοιχείων: Της αξίας των πόρων που διαθέσαμε για να πραγματοποιήσουμε την επιλογή μας, της σημασίας που έχει η επιλογή μας στη ζωή μας, της διαπραγματευτικής μας ισχύος, όπως τη μετρήσαμε όταν εκφράσαμε τη βούλησή μας και της ευθύνης μας ως προς τους κινδύνους που αναλάβαμε με την απόφασή μας. Όλα μαζί, αθροιζόμενα, κάνουν την τιμή.

Ο κ. Τσακαλώτος οφείλει ως πανεπιστημιακός δάσκαλος να τα γνωρίζει όλα αυτά. Όταν λοιπόν αποφασίζει να εξηγήσει στους φοιτητές της Science Po στο Παρίσι τα μαθήματα από την κρίση, υποχρεούται να αναλάβει και την ευθύνη να εξηγήσει πώς θα επηρεαστεί η επιλογή των ελλήνων πολιτών στις κοινωνικές τους επιλογές, έχοντας πληρώσει την τιμή των πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης. Θα την ψηφίσουν, μετά τα λάθη που η ίδια αναγνωρίζει, ή όχι;

Θέλοντας να απαλλαγεί από την επιστημονική ερμηνεία των επιλογών της κυβέρνησης, μέσα σε πανεπιστημιακό χώρο και παρουσία φοιτητών, μίλησε μόνο για τα λάθη της κυβέρνησης κατά την εκτέλεση του κυβερνητικού της έργου. Αναφέρθηκε στο ότι ήταν λανθασμένη η πεποίθηση της κυβέρνησης να θεωρήσει ότι το ύψος του χρέους θα ήταν διαπραγματευτικό όπλο, που θα την οδηγούσε σε συμβιβασμό.

Αναφέρθηκε στην πεποίθηση της κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία θα μπορούσε να μειώσει τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή, αλλά δεν το πέτυχε. Αναφέρθηκε στο γεγονός ότι προσπάθησε να ισορροπήσει φορολογικές επιβαρύνσεις με κοινωνικές παροχές με στόχο να καταπολεμήσει την ανισότητα.

Και με αισιοδοξία προέβλεψε ότι οι νέοι, επειδή θα ζήσουν σε πιο δύσκολες συνθήκες, θα πρέπει να ψηφίζουν αριστερά για να μπορέσουν να έχουν καλύτερη αίσθηση της συμμετοχής τους σε μία κοινότητα. Ουσιαστικά μας είπε για τα λάθη της κυβέρνησής του καθώς και γιατί πρέπει να συνεχίσουμε να την ψηφίζουμε, ώστε να μην καταντήσουμε μοναχικά και αντικοινωνικά άτομα.

Ας μπούμε στην ουσία, παρακά­μπτοντας την ηθική υποχρέωση κάθε ακαδημαϊκού να μη μιλάει σε ένα πανεπιστημιακό περιβάλλον περιορίζοντας τον λόγο του στα λάθη-προβλήματα, χωρίς να εξηγεί το γιατί. Η πανεπιστημιακή κοινότητα, κύριε καθηγητά, υπάρχει για να ερμηνεύει και όχι για να διατυπώνει τα προβλήματα.

Η κυβέρνηση έκανε λάθη και είχε ψευδαισθήσεις. Το γνωρίζουμε, όπως γνωρίζουμε ότι το κόστος ή, διαφορετικά, την τιμή των συγκεκριμένων λαθών την πλήρωσε ο ελληνικός λαός, αφού «τίποτα δεν χαρίζεται και τα πάντα κατακτώνται». Την τιμή των επιλογών του 2015 –μεγάλη ή μικρή– την πληρώσαμε όλοι μας. Όχι μόνο σε ατομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Στις επόμενες εκλογές λοιπόν οι πολίτες θα επιλέξουν, αφού αποτιμήσουν δύο στοιχεία: Την προσωπική τους ευθύνη στη ζημία που αναλάβαμε ως κοινωνία και την αλληλεγγύη που οφείλουμε να επιδείξουμε έναντι όλων, πλην του εαυτού μας.

Ο κ. Τσακαλώτος μας εξήγησε ότι η κυβέρνηση έκανε λάθος όσον αφορά τη διαπραγματευτική ισχύ της. Άρα, όπως εξηγήσαμε προηγουμένως, λόγω ακριβώς αυτού του λάθους, πληρώσαμε ακριβότερα τη συμφωνία. Δεν γνωρίζουμε τι θα συνέβαινε αν διαπραγματεύονταν άλλοι και όχι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο μέσος ψηφοφόρος, όπως μας πληροφορεί ο κ. Τσακαλώτος, πρέπει να αποδεχθεί ότι θα πληρώσει τα λάθη της κυβέρνησης ως δική του υποχρέωση, τοποθετούμενος αλληλέγγυα προς αυτή. Ανεξαρτήτως τι λένε τα γκάλοπ, o μέσος ψηφοφόρος και πλήρωσε και οφείλει με την επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης του στην κυβέρνηση να ταχθεί αλληλέγγυος προς τα λάθη της. Εξ όσων γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, οι πολίτες δεν συμπεριφέρονται ως ιησουίτες μοναχοί, που αυτομαστιγώνονται για τη σωτηρία της ψυχής των πολιτικών.

Ο κ. Τσακαλώτος μας είπε ότι οι πλούσιοι έχουν καλούς συμβούλους και γι’ αυτό δεν μπόρεσε να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, σακατεύοντας στη συνέχεια με τη φορολογία τους υπόλοιπους. Τι τον εμπόδισε όμως να προσλάβει εκείνος τους συμβούλους των πλουσίων ως δικούς του συμβούλους; Η «τρόικα», το ύψος της αμοιβής των συμβούλων ή μήπως οι κοινωνικές σχέσεις κυβέρνησης και πλουσίων; Και γιατί μπορούμε ως ψηφοφόροι να αισιοδοξούμε ότι δεν θα συνεχίσουμε να πληρώνουμε αυτό το κυβερνητικό λάθος και στο μέλλον; Είχαμε την εντύπωση ότι ο κ. καθηγητής αναγνωρίζει ότι τα άτομα είναι στη βάση τους ορθολογικά και ότι μαθαίνουν από τα λάθη τους, αφού σε τελική ανάλυση θα κληθούν να τα πληρώσουν. Αν ένα προϊόν είναι χαλασμένο, είτε το επιστρέφουμε και ζητάμε τα λεπτά μας πίσω είτε δεν το ξαναγοράζουμε.

Ο κ. Τσακαλώτος, τέλος, εξήγησε στους φοιτητές ότι γενικά και εν όψει των ευρωπαϊκών εκλογών πρέπει να στρατευτούν υπέρ μιας συμμετοχικής Ευρώπης με αριστερά πρόσημα, γιατί η κρίση δεν τελείωσε και οι νέοι θα υποχρεωθούν να πληρώσουν την τιμή. Είχαμε την εντύπωση ότι αυτό θα λυθεί με τον θάνατο των συνταξιούχων. Τώρα μαθαίνουμε ότι μπορεί και να λυθεί με τον συνασπισμό των αριστερών δυνάμεων.

Φαίνεται ότι ο κ. καθηγητής ζει ακόμη με το σύνδρομο Αριστερά – Δεξιά, που δεκαετίες τώρα του επιτρέπει να ξεχνάει να πληρώσει το μερίδιό του στην τιμή του γεύματος που απήλαυσε για μία τετραετία.

Το λάθος δικό του. Διότι τελικά όλα, όπως και η εξουσία, έχουν την τιμή τους.