Προστασία α’ κατοικίας: Στον αέρα οι οφειλέτες

Του
ΦΩΤΙΟΥ ΑΝΤ. ΚΩΤΣΗ
Δικηγόρου, LL.Μ, MDE
Συμβούλου Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών

Έχουν ήδη παρέλθει 15 ημέρες από την 28η Φεβρουαρίου 2019, ημερομηνία παύσης ισχύος του γνωστού ως «νόμου Κατσέλη» (ν. 3869/2010, όπως τροποποιήθηκε και ίσχυε μέχρι εκείνη την ημερομηνία). Παρά τις υποσχέσεις της κυβέρνησης περί άμεσης μετάβασης σε ένα νέο νομοθετικό καθεστώς προστασίας της α’ κατοικίας, με ταυτόχρονη αντιμετώπιση του φαινομένου υπαγωγής σε όμοια προστασία των λεγόμενων «στρατηγικών κακοπληρωτών», μέχρι και σήμερα ο «διάδοχος» νόμος δεν φαίνεται να έχει οριστικοποιηθεί και, συνακόλουθα, διαφαίνεται περαιτέρω καθυστέρηση στη νομοθέτησή του.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάθε οφειλέτης που δεν υπήχθη στον «νόμο Κατσέλη» παραμένει εδώ και δεκαπέντε ημέρες κυριολεκτικά στον αέρα, απροστάτευτος και νομικά αδύναμος να υπερασπιστεί την α’ κατοικία του. Και ναι μεν στην αγορά ψιθυρίζεται ότι τα πιστωτικά ιδρύματα μέχρι την οριστικοποίηση και την ψήφιση του νέου νόμου δεν θα προχωρήσουν ή δεν θα συνεχίσουν τα καταδιωκτικά μέτρα που τους παρέχει το δικαίωμα ο νόμος, ωστόσο δεν είναι δυνατόν σε μια συντεταγμένη Πολιτεία, όπως η δική μας, να τίθεται η προστασία ή η «προσωρινή ασυλία» του πραγματικά αδύναμου και άτυχου οφειλέτη στη διακριτική ευχέρεια του δανειστή του και όχι στη ρυθμιστική ισχύ του νομοθέτη.

Σειρά ερωτημάτων προκύπτουν από αυτή την εξέλιξη, που τίθενται αβίαστα και εύλογα: Εφόσον δεν ήταν έτοιμο το νέο πλαίσιο, γιατί έσπευσε η Πολιτεία να ορίσει την παύση ισχύος του «νόμου Κατσέλη»; Εφόσον το σχέδιο του νέου νόμου –με τις όποιες αδυναμίες του– είχε συμφωνηθεί μεταξύ της κυβέρνησης και των τραπεζιτών (οι οποίοι, προφανώς, γνωρίζουν «τα του οίκου τους» και τους δείκτες τους καλύτερα από τον καθένα), για ποιον λόγο αυτό δεν οριστικοποιήθηκε; Γιατί δεν νομοθετεί η Πολιτεία;

Η απάντηση φαίνεται να έρχεται από τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μέχρι και σήμερα, δεν φαίνεται το σχέδιο του νέου νόμου να βρίσκει σύμφωνους τους «θεσμούς» και κανείς δεν είναι ακόμα σε θέση να γνωρίζει εάν μέχρι το EuroWorking Group (EWG) της 25ης Μαρτίου θα υπάρξει σύγκλιση απόψεων. Ήδη η σχετική συζήτηση τοποθετείται στο Eurogroup του Απριλίου, σε συνδυασμό με το ότι από αρχές Απριλίου αναμένεται η τακτική επίσκεψη των «θεσμών» στην Αθήνα. Με δυο λόγια, καλό… Απρίλη!

Συνοπτικά, το σχέδιο που τέθηκε υπόψη των «θεσμών» φαίνεται να προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι ανώτατο όριο αντικειμενικής αξίας μέχρι το οποίο προστατεύεται η πρώτη κατοικία είναι το ποσό των 250.000 ευρώ. Βεβαίως τίθενται, μεταξύ άλλων, εισοδηματικά κριτήρια (ατομικό εισόδημα 12.500 ευρώ, οικογενειακό 21.000 ευρώ, προσαυξανόμενο για κάθε τέκνο), ενώ και το ύψος του δανεισμού φαίνεται να προσδιορίζεται στα 130.000 ευρώ (χωρίς να είναι σαφές εάν αφορά το συνολικό ύψος οφειλής προς τράπεζες ή το ανώτατο όριο ανά τράπεζα – οπότε εδώ έχει ενδιαφέρον να δούμε τι συμβαίνει στην περίπτωση που περισσότερες προγενέστερες οφειλές προς τράπεζες οφείλονται σήμερα προς μία λόγω συγχώνευσης, μετά τις πολυάριθμες συγχωνεύσεις που έλαβαν χώρα κατά τη «μνημονιακή περίοδο»).

Αξιοσημείωτο είναι το ότι στο σχέδιο του νέου πλαισίου προβλέπεται «κούρεμα» του δανείου υπό προϋποθέσεις (ανεξόφλητο υπόλοιπο που δεν υπερβαίνει το 120% της αξίας της πρώτης κατοικίας), καθώς και υπαγωγή στην προστασία α’ κατοικίας εγγυητών επιχειρηματικών δανείων, περίπτωση που δεν καλυπτόταν από τον «νόμο Κατσέλη».

Είναι προφανές ότι αντικείμενο διαφωνίας με τους «θεσμούς» είναι και οι ανωτέρω προϋποθέσεις που θέτει το σχέδιο του νέου νόμου, ζητώ­ντας περαιτέρω περιορισμούς των περιουσιακών κριτηρίων. Επιπλέον, οι «θεσμοί» θέτουν ζήτημα υπαγωγής στο νέο πλαίσιο δανείων που βρίσκονταν σε καθυστέρηση προ του Νοεμβρίου του 2018, καθώς εν όψει της δημόσιας συζήτησης για τη μεταβολή του νομικού πλαισίου κάποιοι έσπευσαν να παύσουν τις πληρωμές τους.

Εντύπωση, πά­ντως, προκαλεί το ότι οι «θεσμοί» φαίνεται να αγνοούν τις εκτιμήσεις των ίδιων των τραπεζιτών, σύμφωνα με τις οποίες δεν πρόκειται να αυξηθεί το συνολικό ύψος των δανείων που βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα προστασίας και τούτο διότι η προστασία πλέον θα χορηγείται σε αυτούς που τη δικαιούνται. Ιδίως όσον αφορά τη νέα ρύθμιση που φιλοδοξεί να εισαγάγει ο νέος νόμος για την προστασία επιχειρηματικών δανείων που είναι συνδεδεμένα με α’ κατοικία (χαρτοφυλάκιο εκτιμώμενο σε αξία περίπου 2 δισ. ευρώ), η ίδια η Τράπεζα της Ελλάδος απέστειλε μελέτη επιπτώσεων στους «θεσμούς», σύμφωνα με την οποία οι επιπτώσεις σε κεφάλαια είναι μηδενικές. Παρ’ όλα αυτά, τα θέματα παραμένουν ανοικτά.

Είναι προφανές, πάντως, ότι μεταβαίνουμε σε ένα, ούτως ή άλλως, αυστηρότερο πλαίσιο προστασίας α’ κατοικίας. Η περαιτέρω αυστηροποίησή του (η οποία είναι μάλλον αλυσιτελής, αφού δεν φαίνεται εν πρώτοις να ωφελεί το τραπεζικό σύστημα) θα οδηγήσει σε μόνο κατ’ όνομα «προστασία» της α’ κατοικίας, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την κοινωνική συνοχή και ειρήνη – παράγοντες που μάλλον δεν υπεισέρχονται στις συζητήσεις των «τεχνικών κλιμακίων». Μένει ακόμα να δούμε αν το νέο πλαίσιο θα είναι εξίσου αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση φαινομένων ασυλίας των «στρατηγικών κακοπληρωτών» ή θα πρόκειται για μία ακόμα ανεκπλήρωτη ευχή.

Στο μεταξύ, η προστασία των οφειλετών μέχρι και τα μέσα Απριλίου φαίνεται να παραμένει στον αέρα.

Ίδωμεν…