Έκθεση Κομισιόν – Φεβρουάριος 2019: Επίλογος του τρίτου Μνημονίου (Τσίπρα) ή πρόλογος του τέταρτου Μνημονίου (Μητσοτάκη);
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η έκθεση της ενισχυμένης εποπτείας που βγήκε στη δημοσιότητα την εβδομάδα που μας πέρασε (27/2/2019) απέδειξε αυτό που υποπτευόταν ο περισσότερος κόσμος. Ότι, δηλαδή, το καθεστώς της μεταμνημονιακής επιτροπείας, που περιγράφηκε στην έκθεση της Κομισιόν το καλοκαίρι του 2018 (22/6/2018), είναι στην πραγματικότητα ένα διαρκές Μνημόνιο. Οι σελίδες 20 – 22 της έκθεσης είναι μια λίστα με 16 τομείς δημοσιονομικού, οικονομικού και διοικητικού ενδιαφέροντος, που παρακολουθούνται σταθερά και συνδέονται με μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν στο διάστημα μέχρι την επόμενη έκθεση.
Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι τα μέτρα αυτά δεν είναι εφάπαξ, με την έννοια ότι τα κάνεις και ξεμπλέκεις, αλλά ενδέχεται να προστεθούν νέα μέτρα, όπως συμβαίνει στην παρούσα έκθεση. Μάλιστα η υλοποίηση των μέτρων συνδέεται ευθέως με την άμεση εκταμίευση 1 δισ. ευρώ, που περιλαμβάνουν 750 εκατ. κέρδη του λεγόμενου «επίσημου τομέα» (κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες) από τα ελληνικά ομόλογα και 250 εκατ. υποτιθέμενη ελάφρυνση χρέους.
Η αμηχανία που ακολούθησε τη δημοσιοποίηση της έκθεσης είναι έκδηλη. Τόσο έκδηλη που μπερδεύτηκε και ο κ. Μοσκοβισί, ο οποίος, αφού δήλωσε στον κήπο του Μαξίμου ότι δεν βρισκόμαστε σε «οιονεί Μνημόνιο», λίγη ώρα αργότερα, στη Βουλή, επιβεβαίωσε ότι η εκταμίευση της δόσης συνδέεται με την εφαρμογή των προαπαιτούμενων μέτρων.
Ας δούμε όμως τα μέτρα αναλυτικά. Τα σοβαρότερα, πέραν πάσης αμφιβολίας, είναι: 1) Τα «κόκκινα» δάνεια, με έμφαση στην κατάργηση του «νόμου Κατσέλη» και στη θέσπιση νέων κριτηρίων ρύθμισης της όποιας προστασίας της πρώτης κατοικίας. 2) Η ιδιωτικοποίηση των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ.
Αναφορικά με την προστασία της πρώτης κατοικίας η έκθεση αναφέρει ότι το σχέδιο που έχει υποβάλει η κυβέρνηση περιλαμβάνει πολλά ανοικτά κρίσιμα θέματα που βρίσκονται στο μικροσκόπιο των «θεσμών», όπως επιβεβαιώθηκε και από τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (28/2/2019). Συνεχίζει δε ζητώντας την άμεση επίσπευση των πλειστηριασμών κατοικίας γενικώς. Με δύο λόγια, ενδέχεται η προστασία της πρώτης κατοικίας να περιοριστεί ακόμη και κάτω από τα κριτήρια της φερόμενης ως συμφωνίας κυβέρνησης και τραπεζών (21.000 ευρώ εισόδημα για ζευγάρι, 130.000 ευρώ υπόλοιπο δανείου, το «κούρεμα» να μη μειώνει το δάνειο κάτω από το 120% της αξίας του ακινήτου).
Για τις λιγνιτικές μονάδες η έκθεση εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για την καθυστέρηση στην «αποεπένδυση» της ΔΕΗ και την ανησυχία για το γεγονός ότι οι πλειστηριασμοί που διενεργήθηκαν ήταν άγονοι. Αυτό που ζητούν οι «θεσμοί» –και η κυβέρνηση τους το προσφέρει– είναι η επανάληψη των πλειστηριασμών χωρίς κατώτερη τιμή, δηλαδή, το απροκάλυπτο ξεπούλημα των μονάδων.
Όμως τα παραπάνω μέτρα δεν είναι τα μόνα.
Η έκθεση, αφού εκφράζει την ανησυχία/δυσαρέσκεια της Κομισιόν για την αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 11% (ούτε ένα 50άρι μεικτά) ζητά από τις αρχές «να ξεκαθαρίσουν πώς προτίθενται να εξασφαλίσουν τη μισθολογική ανταγωνιστικότητα μεσοπρόθεσμα».
Με άλλα λόγια, απαιτεί ένα πλαίσιο που θα περιστέλλει τις όποιες μισθολογικές διεκδικήσεις/αυξήσεις. Επιπλέον, απαιτεί επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων για το 2019, με έμφαση στην Εγνατία Οδό, όπου ζητά να προχωρήσουν οι νομοθετικές παρεμβάσεις, ενώ εκφράζει την κατανόησή της για την καθυστέρηση της ένταξης του ΟΑΚΑ στο Υπερταμείο.
Χαιρετίζει την οριστικοποίηση επιπλέον ζημιών του Δημοσίου από τις τράπεζες με την πώληση των όποιων πακέτων τραπεζικών μετοχών κατέχει το Δημόσιο από το ΤΧΣ, ενώ βάζει πάγο στην κυβέρνηση για τις όποιες επιδιώξεις προεκλογικών προσλήψεων μπορεί να πραγματοποίησε ή να σκέφτεται να πραγματοποιήσει. Η έκθεση καταλήγει με μια σειρά μέτρων και νομοθετικών παρεμβάσεων στη δημόσια διοίκηση, όπου παρεμβαίνει και παρακολουθεί κυριολεκτικά και τον τελευταίο διορισμό, ξεκαθαρίζοντας ποιος είναι το αφεντικό.
Το συμπέρασμα που προκύπτει αβίαστα είναι ότι η κυβέρνηση έχει αποδεχτεί ένα σκληρό, νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα μνημονιακής εποπτείας, το οποίο, όπως επισημαίνει και η ίδια η έκθεση, βασίζεται στην επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων, την καθήλωση των μισθών και την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας (σελ. 18 – 19 της έκθεσης). Πρόκειται για μια λιτότητα χωρίς τέλος, που η μεν κυβέρνηση νομίζει ότι μπορεί να διαχειρισθεί με επιδόματα/αντίδωρα, η δε αξιωματική αντιπολίτευση και επίδοξη κυβέρνηση με κάποιες περιορισμένες φοροαπαλλαγές στα μεσαία στρώματα. Αμφότερες οι πολιτικές είναι αδιέξοδες γιατί το μόνο που επιδιώκουν είναι η μεγέθυνση μέσω κάποιας περιορισμένης ενίσχυσης της κατανάλωσης.
Σε μια χώρα με δομικά ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου, όπως η Ελλάδα, αυτή η πολιτική είναι αδιέξοδη, όπως ψελλίζει πλέον και η Κομισιόν στην έκθεσή της. Παρά την καταβαράθρωση μισθών και συντάξεων στα χρόνια των Μνημονίων, η ανταγωνιστική θέση της χώρας δεν έχει μεταβληθεί, κοινώς, τα Μνημόνια απέτυχαν. Κάθε ενίσχυση της κατανάλωσης χωρίς παράλληλη ενίσχυση της παραγωγής και των επενδύσεων πολύ σύντομα θα οδηγήσει σε αυξανόμενα ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου και συνακόλουθα δημοσιονομικές ανισορροπίες.
Σε αυτό το περιβάλλον μόνο μια ριζικά διαφορετική πολιτική, βασισμένη σε άμεσες κρατικές επενδύσεις, μπορεί να αποτελέσει διέξοδο, διαφορετικά η λιτότητα θα συνεχιστεί για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, τα μέτρα της έκθεσης θα είναι ο επίλογος του Μνημονίου Τσίπρα και ο πρόλογος του Μνημονίου Μητσοτάκη.