Ν. Στραβελάκης: Συμφωνία κυβέρνησης – τραπεζών
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
-Προστασία τραπεζιτών και μετόχων και όχι πρώτης κατοικίας
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει διαρρεύσει από την κυβέρνηση ένα σχέδιο συμφωνίας με τις τράπεζες για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Σύμφωνα πάντα με τις κυβερνητικές διαρροές, η πρώτη κατοικία θα προστατεύεται εάν πληρούνται και τα τρία από τα ακόλουθα κριτήρια:
1) Το οικογενειακό εισόδημα του οφειλέτη δεν υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ (για ζευγάρι με ένα παιδί).
2) Η οφειλή δεν υπερβαίνει τα 130.000 ευρώ.
3) Η αντικειμενική αξία του ακινήτου δεν υπερβαίνει τα 250.000 ευρώ. Η πρώτη παρατήρηση, που προκύπτει αβίαστα, είναι ότι ομάδες μισθωτών και συνταξιούχων, αλλά και ευπαθείς ομάδες, όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες (το εισοδηματικό κριτήριο μειώνεται γι’ αυτές, είναι στις 20.000 ευρώ περίπου), δεν προστατεύονται με τη χαμηλή εισοδηματική οροφή. Παραδείγματος χάρη, ζευγάρι μισθωτών, που βγάζει 1.500 ευρώ έκαστος, χάνει την υπαγωγή στην προστασία για λίγες χιλιάδες ευρώ ετησίως.
Επιπλέον, αυτό που δεν τόνισαν επαρκώς οι συγγραφείς των non paper του Μαξίμου είναι ότι η συγκεκριμένη συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί από τον SSM, δηλαδή τον ευρωενωσιακό εποπτικό μηχανισμό του τραπεζικού συστήματος. Με ποια κριτήρια θα γίνει αυτή η αξιολόγηση; Για να απαντήσουμε στην ερώτηση, πρέπει να καταλάβουμε τα κίνητρα των τραπεζιτών σε συνάρτηση με το κανονιστικό πλαίσιο.
Η συμφωνία κυβέρνησης – τραπεζών φέρεται να προβλέπει πολύ περιορισμένο «κούρεμα» δανείων πρώτης κατοικίας. Συγκεκριμένα, αυτό που λένε οι κυβερνητικές πηγές είναι ότι το «κούρεμα» θα φτάσει μέχρι το 120% της (εμπορικής) αξίας του ακινήτου. Ο λόγος είναι προφανής, επειδή οι τράπεζες δεν έχουν πάρει επαρκείς προβλέψεις, επιδιώκουν να κρατήσουν το «κούρεμα» χαμηλά για να μη γράψουν επιπλέον ζημίες.
Όμως το κανονιστικό πλαίσιο του SSM προβλέπει επιπλέον ότι ενέχυρο (εν προκειμένω το ακίνητο) που δεν ρευστοποιείται (δηλαδή δεν μπορεί να βγει σε πλειστηριασμό) έχει μηδενική αξία. Αυτό σημαίνει, με δεδομένα τα εισοδηματικά κριτήρια, ότι θα χρειασθούν περί τα 6 δισ. κρατικές εγγυήσεις, εάν πρόκειται να προστατευτούν τα 10 από 15 δισ. δανείων πρώτης κατοικίας που είναι «κόκκινα». Διαφορετικά, οι τράπεζες θα γράψουν επιπλέον ζημιές, κάτι που θα συνεπάγεται την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησής τους.
Εάν το ιταλικό μοντέλο, δηλαδή η κρατική εγγυοδοσία των τραπεζών, θα αποτελέσει τη βάση της διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων, όπως ακούγεται έντονα, τότε είναι σαφές ότι η παρούσα συμφωνία είναι εξαιρετική για τις τράπεζες και καταστροφική για τους δανειολήπτες και την κοινωνία. Οι τράπεζες θα πάρουν την εγγύηση του κράτους για να μη βγάλουν τα ακίνητα στο σφυρί και δεν θα χρειασθεί να αναζητήσουν επιπλέον κεφάλαια. Οι δανειολήπτες θα συνεχίσουν να χρωστάνε μέχρι και το 120% της εμπορικής αξίας του ακινήτου και η κοινωνία θα επιβαρυνθεί με την επιπλέον εγγυοδοσία των τραπεζών, για την οποία μάλιστα δεν θα πάρει ούτε μία τραπεζική μετοχή.
Είναι προφανές ότι η οποιαδήποτε εγγυοδοσία προς τις τράπεζες οδηγεί σε καταλήστευση τόσο του δανειολήπτη όσο και της κοινωνίας, ενώ αφήνει τις ευπαθείς ομάδες απροστάτευτες. Τους μόνους που ευνοεί είναι τις διοικήσεις και τους μετόχους των τραπεζών. Ο καθαρός τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης θα ήταν η κρατικοποίηση των τραπεζών και η σημαντική ελάφρυνση των δανειοληπτών, με έμφαση στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Για να μη μου λένε όμως ότι ζητάω πολλά, θα περιορίσω το αίτημα. Όπως έγραψα και την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν μια ανάλογης έκτασης κρίση «κόκκινων» στεγαστικών δανείων τα χρόνια της μεγάλης ύφεσης. Τότε ο Ρούσβελτ, στα πλαίσια του New Deal, ίδρυσε δύο κρατικούς οργανισμούς εγγυοδοσίας και χρηματοδότησης της αγοράς κατοικίας. Τις τράπεζες Fannie Mae και Freddie Mac.
Ανάλογοι οργανισμοί μπορούν να ιδρυθούν και εδώ, να αγοράσουν τα «κόκκινα» δάνεια ή/και να εγγυηθούν μέρος αυτών. Να μην εγγυηθούν όμως τις τράπεζες αλλά απευθείας τον δανειολήπτη. Με αυτόν τον τρόπο θα καλυφθούν οι δανειολήπτες, που το έχουν πραγματικά ανάγκη, αλλά και θα χρηματοδοτηθούν νέοι άνθρωποι, ώστε να αποκτήσουν κατοικία. Θα χάσουν βέβαια οι τραπεζίτες και οι μέτοχοι των τραπεζών, που θα αποχωρισθούν τα δάνεια σε αξίες ίσες ή χαμηλότερες του 100% της αξίας των ακινήτων και θα χρειασθεί να βάλουν το χέρι στη τσέπη, αν δεν θέλουν να χάσουν τον μετοχικό/διοικητικό έλεγχο των τραπεζών, που αγόρασαν τον Νοέμβριο του 2015, μπιρ παρά.
Την περασμένη εβδομάδα οι ίδιοι κύκλοι του Μαξίμου, που μας ενημερώνουν τώρα για τη συμφωνία, διέρρεαν ότι ο Τσίπρας είναι με τον δανειολήπτη και ο Δραγασάκης με τις τράπεζες. Τα τελευταία non paper πάντως το μόνο που επιβεβαιώνουν είναι ότι και οι δύο είναι με τις τράπεζες.