Τάσος Λέρτας: Ποια «Κεντροαριστερά»;

Του
ΤΑΣΟΥ ΛΕΡΤΑ*

Παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τον τελευταίο καιρό τις προσπάθειες των μικρών κομμάτων της αντιπολίτευσης, εν όψει των επικείμενων, μέχρι το 2019, εκλογών, να βρουν τη συγκολλητική εκείνη ουσία, να συνευρεθούν για να μπορούν μετεκλογικά να υπάρξουν, καθώς νιώθουν ότι όλο και περισσότερο συμπιέζονται από τα δύο κόμματα εξουσίας αυτήν τη στιγμή, τον ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση και τη ΝΔ ως αξιωματική αντιπολίτευση και επίδοξη για την ανάληψη της εξουσίας.

Μάλιστα, για να ξεγελάσουν τη μνήμη των πολιτών και να την αποτρέψουν από το να σκέφτεται και να θυμάται τις μεταξύ τους αλληλοκατηγορίες, προσπαθούν να βρουν ένα ιδεολογικό περιτύλιγμα στο οποίο να χωρούν και φυσικά το καλύπτουν με τον πολιτικό όρο «Κε­ντροαριστερά», που βέβαια δεν είναι καινούργιος. Έχει ραφτεί αυτό το «κουστούμι» πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά δεν φορέθηκε ποτέ, διότι δεν βρέθηκε ένας μετρ να καταφέρει τόσα πολλά και διαφορετικού μεγέθους και πάχους σώματα να χωρέσουν σε ένα.

Το ερώτημα που μπαίνει είναι γιατί έχασαν τόσο καιρό να μας πείσουν ότι είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους και γι’ αυτό παρέμεναν χώρια, ενώ ούτε μία φορά δεν μας έδωσαν και κάποια στοιχεία που να πείθουν, έστω και λίγο, ότι τους ενώνουν.

Έτσι, όλα τα μικρά κόμματα της αντιπολίτευσης παρέμειναν αυτοτελή και εχθρικά (ας μου επιτραπεί ο όρος) απέναντι στην κυβερνητική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, που εξέφραζε και ένα ιδεολογικό στίγμα, δηλαδή την Αριστερά, που οι ίδιοι αναγνώριζαν το χρώμα του έστω και ως «αριστερή παρένθεση», αλλά ταυτόχρονα δεν έδειχναν, έστω και περιστασιακά, κάποια επιλεκτική μεταξύ τους συγγένεια, ώστε κάποια δεδομένη στιγμή να αναζητήσουν εκείνα που τα ενώνουν για να τα προβάλουν.

Τα κόμματα αυτά επέλεξαν το κομματικό φαινόμενο, όπως λέγεται, της αστικής, κοινοβουλευτικής, αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, που εκφράζεται με τους ιδεολογικοπολιτικούς όρους «άκρα Δεξιά», «Δεξιά» «Κεντροδεξιά» από τη μια πλευρά και από την άλλη «άκρα Αριστερά», «Αριστερά» και «Κεντροαριστερά», όπως τα έχει αναλύσει διεξοδικά ο Μπόμπιο και άλλοι. Τα κόμματα λοιπόν αυτά βρήκαν την κεντροαριστερά ως κενό χώρο ανάμεσα στην Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ και τη Δεξιά της ΝΔ (μιας και μέχρι στιγμής δεν έχει εμφανιστεί κάποια κεντροδεξιά παράταξη).

Φαντάζομαι είναι γνωστό ότι στο κομματικό φαινόμενο, όπως το παρουσίασα, δεν υπάρχει ο όρος «Κέντρο», γιατί δεν εμπεριέχει κάποιο ιδεολογικό περιεχόμενο. Και αυτό γιατί ο βασικός κορμός της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς είναι η Δεξιά από τη μία και η Αριστερά από την άλλη. Ωστόσο θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι σκέτος ο όρος «Κέντρο» είναι ελληνικό φαινόμενο, που έχει ιστορική, αλλά όχι πολιτική σημασία. Εφευρέθηκε και συντελέσθηκε από πολιτικές προσωπικότητες, οι οποίες στην πολιτική τους διαδρομή ή παρήκμασαν ή προσπεράστηκαν από άλλους (η πολιτική είναι δυναμική υπόθεση).

Ωστόσο, θέλοντας να υπάρξουν στο πολιτικό στερέωμα, συνασπίζονταν αξιοποιώντας την παλιά τους φήμη, μπαίνοντας σφήνα ανάμεσα στο διπολικό σύστημα, δηλαδή ανάμεσα στη για πολλά χρόνια κυβερνώσα Δεξιά και στην απειλούσα να αναλάβει την εξουσία επαναστατική Αριστερά. Αξιοποιώντας τις αδυναμίες της «αμαρτωλής» κυβερνώσας Δεξιάς από τη μία και προβάλλοντας τον «κίνδυνο» της δικτατορίας της Αριστεράς, άφηναν να φανεί στους πολίτες ψηφοφόρους ότι αυτοί δεν ήταν ούτε με το ένα ούτε με το άλλο και γι’ αυτό οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να τους εμπιστευτούν στα σίγουρα, λες κι οι ίδιοι δεν είχαν παρελθόν.

Η Κεντροαριστερά, μέσα στο σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας (κοινοβουλευτισμός), εμπεριέχει στον ιδεολογικό πυρήνα της μια σειρά από δοκιμασμένες και αποδεκτές από την πλειοψηφία της κοινωνίας ως ορθές και χρήσιμες διαχρονικά αξίες, ενώ από την άλλη, την αριστερή της πλευρά, ένα νέο όραμα για το σύνολο της κοινωνίας, χωρίς παραχωρήσεις σε κάποιες ομάδες ή κοινωνικά στρώματα, δηλαδή, μια πιο δίκαιη κοινωνία στην αστική δημοκρατία. Αυτό το μείγμα πολιτικής είναι η Κεντροαριστερά.
Διευκρινίζω ότι εδώ αφήνω απέξω το ΚΚΕ και όποιες άλλες εξωκοινοβουλευτικές αριστερές ομάδες γιατί δεν διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην υπό σύσταση Κεντροαριστερά.

Οι αρχηγοί των μικρών κομμάτων, που προσπαθούν να στήσουν τη δική τους Κεντροαριστερά, έχουν κατά νου δύο πράγματα: Συνασπίζονται γιατί ξέρουν ότι πολιτικά δεν μπορούν να επιβιώσουν χώρια και ιδεολογικά επειδή βλέπουν τον σοσιαλισμό ως μία πτυχή του καπιταλισμού ή έναν ήπιο καπιταλισμό.
Ένας τέτοιος σχηματισμός με ετερόκλητες πολιτικές και ιδεολογικές απόψεις δεν χρειάζεται έναν εκλεγμένο αρχηγό, αλλά έναν ηγέτη. Γιατί ο ηγέτης έχει μιαν αναγνώριση από διάφορα κοινωνικά στρώματα πρώτα και μετά έρχεται η αναγνώριση των στελεχών, που μαζί του επιδιώκουν να σχηματίσουν κομματική οργάνωση. Γιατί ο ηγέτης έχει τη δύναμη να επιβληθεί σε περίπτωση εσωτερικών κρίσεων λόγω του κύρους της έξωθεν καλής μαρτυρίας και της αναγνώρισης από τους άλλους αρχηγούς ότι διαθέτει τα προσόντα του ηγέτη.

Η εκλογή ενός αρχηγού από άλλους αρχηγούς ως προέδρου προκύπτει από αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς. Ενώ του ηγέτη ξεκινάει από το κύρος του και τη δυνατότητά του να επιβληθεί σε περίπτωση εμφάνισης εγωιστικών τάσεων. Στην περίπτωση που ο αρχηγός δεν είναι και ηγέτης, πολύ σύντομα θα αρχίσουν οι αποσκιρτήσεις με όποια δικαιολογία, είτε προεκλογικά είτε μετεκλογικά. Υπάρχει ανάμεσά τους ένας ηγέτης;

Η Κεντροαριστερά που επιχειρούν να στήσουν αυτά τα μικρά κόμματα της αντιπολίτευσης αποτελεί κάδρο, ψηφιδωτό με πολλά χρώματα, χωρίς εικόνα, εικόνα που να περιέχει ένα εμφανές ιδεολογικό και πολιτικό στίγμα αποδεκτό από το εκλογικό σώμα, έστω και με αμφιβολίες. Επομένως, από τη σύστασή του ο οργανισμός αυτός είναι θνησιγενής, εμπεριέχει τον κίνδυνο να καταλήξει στα εξ ων συνετέθη. Πολύ δε περισσότερο όταν ξεκινάει την παρουσία του με εκλογή πρώτα αρχηγού, χωρίς την προβολή ενός ελάχιστου ιδεολογικού περιεχομένου, δηλαδή, ένα όραμα με συμβατές με αυτό πολιτικές που να στοχεύουν στο περιεχόμενό του. Εδώ εμπεριέχεται το λάθος της δημιουργίας του και όχι στην ανόητη διαφορά, αν όσοι τους συμπαθούν θα ψηφίσουν διά ζώσης ή ηλεκτρονικά.

Στους συνασπισμούς η συγκολλητική ουσία του ηγέτη είναι ο παράγοντας μακροβιότητας του οργανισμού, ενώ δεν μπορεί να παίξει τον ίδιο ρόλο η συγκολλητική ουσία των συμβιβασμών και των υποχωρήσεων για την ανάδειξη αρχηγού.

Αν οι αρχηγοί της υπό σύσταση Κεντροαριστεράς δεν αποσύρουν τις υποψηφιότητές τους, αναγνωρίζοντας μεταξύ τους κάποιον που να έχει το προβάδισμα για ηγέτης και αρχηγός του συνασπισμού, επιμένοντας σε εκλογική διαδικασία ανάδειξης αρχηγού πια και όχι ηγέτη, το αποτέλεσμα θα είναι αυτό που επαρκώς αναλύθηκε πιο πάνω.

Ο Κ. Καβάφης καταφέρνει με λιγότερα λόγια, με λίγους μόνο στίχους να εκφράσει αυτό το σχήμα των πολλών αρχηγών της υπό σύσταση Κεντροαριστεράς, απ’ όσο εγώ με τόσα λόγια ανέπτυξα.
…………………………………………………..
Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα
ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,
…………………………………………………
αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.
Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,
κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,
θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.
Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,
πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.
Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.
Κ’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη
για το αψήφιστο της εκλογής.
Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

* Ο Τάσος Λέρτας είναι διδάκτωρ του Πάντειου Πανεπιστήμιου, σκηνοθέτης, ηθοποιός, συγγραφέας, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών