Στρ. Ψαρράς: Γιατί 10 ν.μ. και όχι 6 ν.μ. ο ελληνικός εναέριος χώρος
Του
ΣΤΡΑΤΗ (ΤΑΚΗ) ΨΑΡΡΑ
Αρχιπλοιάρχου Δικ. Π.Ν. ε.α.
και συνταξιούχου Δικηγόρου
Γιατί τα 10 αυτά ν.μ. νομοθετήθηκαν ρητά από το 1913 για τη θάλασσα, ρητά από το 1931 για τον εναέριο χώρο, εφαρμόστηκαν στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, επί δεκαετίες, άρα ουδείς αντέδρασε, ισχύουν δε και σήμερα, όπως θα δούμε παρακάτω. Επιπλέον είναι συμβατά και κατά την εφαρμογή των διατάξεων του Δεύτερου Μέρους περί χωρικής θαλάσσης και συνορευούσης ζώνης της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, του Montego Bay (1982/1986), ιδιαίτερα στο Αιγαίο Πέλαγος.
Παρά ταύτα, το συμβατό αυτό καθεστώς με το διεθνές δίκαιο, που αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε παράκτιου κράτους να συστήνει αμυντικές ζώνες μέσα στη χωρική του θάλασσα (ΧΘ) και αμφισβητείται και προπαγανδίστηκε ως «ελληνικό παράδοξο». Ακόμα και από ποιους; Από αυτούς –ονόματα δεν λέμε– που ίσως ακόμα έχουν 3 ν.μ. ΧΘ και 300 ν.μ. εναέριου χώρου! Που οι ίδιοι πριν από 62 χρόνια μας πίεζαν να αυξήσουμε από 6 ν.μ. σε 12 ν.μ. τη ΧΘ μας και οι ανευθυνοϋπεύθυνοι μας μιλούσαν και φιλολογούσαν επικαλούμενοι την Αρχή της Ελευθερίας των Θαλασσών.
Αναλυτικότερα: Βαλκανικοί Πόλεμοι και Φεβρουάριος 1913. Τα νησιά μας είχαν καταληφθεί και ελευθερωθεί και ο ελληνικός στόλος ήταν κυρίαρχος στο Αιγαίο, αφού κατενίκησε τον Τουρκικό κατά τις Ναυμαχίες της «Έλλης» και της Λήμνου. Οι πολεμικές όμως επιχειρήσεις συνεχίζονταν σε Ήπειρο, Μακεδονία και Θράκη. Έπρεπε λοιπόν ο μεν ανεφοδιασμός των ελληνικών και συμμαχικών στρατευμάτων να γίνεται απρόσκοπτα, των δε εχθρικών να παρεμποδίζεται, με νόμιμα βέβαια μέτρα και μέσα, κατά τη διεθνή πρακτική.
Δηλαδή με τη σύσταση αμυντικών ζωνών μέσα στη ΧΘ των 3 ν.μ. για τον έλεγχο του διάπλου των ελληνικών και ξένων εμπορικών πλοίων και του κατάπλου τους σε λιμάνια, όρμους κ.λπ. Οι θαλάσσιες όμως εκτάσεις του πλάτους των 3 ν.μ. για τους σκοπούς αυτούς δεν ήταν μεγάλες, ούτε και αρκούσαν. Ανάγκη επομένως ήταν να συσταθεί ένα άλλο ελληνικό δικαιικό καθεστώς ΧΘ, προς αντιμετώπιση των πολεμικών αναγκών.
Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είναι γνώστης των συμφερόντων, των θέσεων και των επιδιώξεων, μαζί και χωριστά και έναντι αλλήλων ακόμα «δι’ ιδίον εκάστης όφελος» καθεμιάς ευρωπαϊκής δύναμης και της Αμερικανικής, απέναντι στον «Μεγάλον Ασθενήν», την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και στα εμπόλεμα βαλκανικά κράτη. Τις ήξερε και τον ήξεραν λόγω του κρητικού προβλήματος. Εξάλλου ήταν βαθύς γνώστης των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων και ιδιαίτερα του Θουκυδίδη (που δεν πρέπει να μαθαίνουν οι Ελληνόπαιδες, όπως και την ιστορία μας). Γι’ αυτό και πολιτευόταν ανάλογα έναντι όλων τους και έναντι της πολιτικής της περί τον βασιλιά αντιπολίτευσης, που αργότερα ως κυβέρνηση έδωσε στη Σμύρνη… τον συνωστισμό.
Για τον σκοπό αυτό υποβλήθηκε στη Βουλή νομοσχέδιο που η αιτιολογική του (εισηγητική) έκθεση αρχίζει ως εξής: «Εκ της πείρας κατεδείχθη, ότι προς το συμφέρον της εθνικής αμύνης προσήκει να νομοθετηθή, ότι δύναται ν’ απαγορευθεί…». Το νομοσχέδιο αυτό ψηφίστηκε και είναι ο και σήμερα ισχύον ν. ΔΡΜΑ’ (υπ’ αριθμ. 4141), περί διάπλου και διαμονής εμπορικών πλοίων παρά τας ελληνικάς ακτάς και περί αστυνομίας των λιμένων και όρμων εν καιρώ πολέμου. (ΦΕΚ Α’ 68 της 26 Μαρτίου / 11 Απριλίου 1913). Περιληπτικά: Νομοθετήθηκε, δηλαδή, ότι μπορεί να απαγορευθεί οποτεδήποτε και σ’ οποιανδήποτε έκταση των ελληνικών θαλασσών ο διάπλους και η διαμονή εμπορικών πλοίων, ελληνικών ή ξένων, όταν τα συμφέροντα της εθνικής αμύνης το απαιτούν. Στα δέκα άρθρα του ορίζονται οι λεπτομέρειες εφαρμογής της ως άνω δυνατότητας.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε, κατά λέξη, στη σημαντικότερη διάταξη του νόμου αυτού. Ορίζεται στην παρ. 2 του άρθρου 1: «Ειδικώς διά την εφαρμογήν του παρόντος νόμου, ως ελληνική θάλασσα εννοείται η από της ακτής μέχρις αποστάσεως δέκα ναυτικών μιλλίων περιλαβανομένη θαλασσία ζώνη. Προκειμένου περί κόλπων και όρμων η ζώνη των δέκα ναυτικών μιλίων μετρείται απ’ ευθείας γραμμής, συρομένης κατά πλάτος της εισοχής και εις το μάλλον εξωτερικόν μέρος αυτής, όπου το άνοιγμα δεν έχει πλάτος μείζον των είκοσι μιλίων».
Με την εν λόγω διάταξη, ως φαίνεται κατ’ ουσίαν, συνιστάται αιγιαλίτιδα ζώνη (ΑΖ) 10 ν.μ., αφού αυτά μετρούνται από της ακτής. Και αντί του όρου ΑΖ η θαλασσία ζώνη των 10 ν.μ. ονοματοδοτείται «…ως ελληνική θάλασσα…». Σημαντικότατη ρύθμιση και λόγω του χρόνου που άρχισε να ισχύει και λόγω κυρίως της διπλωματικότητας νομοτεχνικής της διατύπωσης, ακόμα και ως προς τη γραμμή από της οποίας μετρούνται τα 10 ν.μ. «…προκειμένου περί κόλπων και όρμων…».
Είναι άξιο θαυμασμού το γεγονός ότι και στο άρθρο 10 της Σύμβασης του Montego Bay (1982/1986) περί κόλπων τα οριζόμενα περί χάραξης της γραμμής αυτής είναι κατά βάση τα ίδια με τα του ως άνω άρθρου 1 παρ. 2 του ν. ΔΡΜΑ’/1913.
Ερχόμαστε στο τέλος της δεκαετίας του 1920. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με την κυβέρνησή του από τη μια έχουν την Τουρκία, που παραβιάζει τις Συνθήκες Ειρήνης και Στενών των Δαρδανελίων της Λωζάννης του 1923, και από την άλλη προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση του 1929 και όσα προμηνύονταν στη διεθνή σκηνή με την άνοδο της φασιστοναζιστικής υστερίας, γεγονότα που και στις μέρες μας συμβαίνουν, τώρα με το ευρώ, ενώ τότε με το μάρκο.
Το αεροπλάνο ήταν ήδη εξάρτημα της πολεμικής μηχανής. Ρητή ρύθμιση για τον εναέριο χώρο δεν υπήρχε. Δεν αρκέστηκαν στα αυτονόητα του ν. ΔΡΜΑ’/1913. Θωράκισαν την Ελλάδα μας με τον ν. 5017 της 11/13-6-1931 «Περί Πολιτικής Αεροπορίας» (ΦΕΚ Α’ 158/13.6.1931), που έχει και αντίστοιχες διατάξεις του ν. ΔΡΜΑ’/1913 και με το προεδρικό διάταγμα (ΠΔ) της 6/18-9-1931, σύμφωνα με το οποίο «έχοντες υπόψη τα άρθρα 1 και 9 του νόμου 5017 ορίζομεν το πλάτος της ζώνης των χωρικών υδάτων της αναφερομένης εν τω άρθρω 2 του νόμου 5017 εις 10 ναυτικά μίλια από των ακτών της επικρατείας». Είναι άξια λόγου τα άρθρα αυτά και τα παραθέτουμε.
«Άρθρον 1. Επιτρέπεται εις την κυβέρνησιν, εισηγήσει του Υπουργού Αεροπορίας, να εξασφαλιζει διά Προεδρικών Διαταγμάτων τον κανονισμόν και την Αστυνομίαν της Αεροπορίας». «Άρθρον 2. Το κράτος εξασκεί πλήρη και απόλυτον κυριαρχίαν επί του ατμοσφαιρικού χώρου, όστις υπέρκειται του εδάφους του. Εν τη εννοία του εν τω παρόντι νόμω ή τοις κανονισμοίς απαντωμένου ‘‘Ελληνικόν έδαφος’’ περιλαμβάνονται τα χωρικά ύδατα και ο υπερκείμενος κατά τα ανωτέρω ατμοσφαιρικός χώρος». Ήτοι 10 ν.μ. ελληνική θάλασσα, δηλαδή ΑΖ ή χωρικά ύδατα και 10 ν.μ. στον υπερκείμενο ατμοσφαιρικό χώρο, άλλως εναέριο χώρο, εν καιρώ πολέμου ή επιστράτευσης, καθεστώς που είχε η Ελλάδα. Μετά πενταετίαν (1936), επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά, εκδόθηκε ο α.ν. 230 της 17-9/13-10-1936, που και σήμερα ευτυχώς ισχύει και δεν πρέπει να αγνοηθεί η διάταξη που ορίζει «…μη θιγμένων…», όπως έπραξαν εδώ και δεκαετίες οι μαλιστάνθρωποί μας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτόν τον α.ν., «Η έκτασις της αιγιαλίτιδος ζώνης καθορίζεται εις εξ ναυτικά μίλια από της ακτής, μη θιγομένων των εν ισχύι διατάξεων των αφορουσών εις ειδικάς περιπτώσεις καθ’ ας η αιγιαλίτις ζώνη ορίζεται μείζων ή ελάσσων των εξ ναυτικών μιλίων».
Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι η νομοτεχνική διατύπωση της διάταξης του α.ν., που ορίζει «…μη θιγομένων των εν ισχύει», ρητά παραπέμπει και αναφέρεται στους ν. ΔΡΜΑ’/1913, 5017/1931 και στο ΠΔ του 1931, ήτοι στα 10 ν.μ. σε θάλασσα και αέρα. Δηλαδή, ο Μεταξάς, που ζούσε, γνώριζε και διέβλεπε τις εξελίξεις της πολιτικής των Μουσολίνι και Χίτλερ, νομοθέτησε τα 6 ν.μ. για ΑΖ και διατήρησε σε ισχύ τα νομοθετικά μέτρα του Βενιζέλου, τα οποία εφαρμόστηκαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα από το 1912 μέχρι τα τέλη περίπου του 20ού αιώνα ήταν ή σε εμπόλεμη κατάσταση ή σε επιστράτευση, γενική ή μερική. Επομένως ίσχυαν και ισχύουν οι εν λόγω νόμοι, άσχετα αν οι Νατοϊκοί τους διαστρέβλωσαν, εμφανίζοντάς τους ότι σύστησαν πολεμική ζώνη και όχι ΑΖ, καθεστώς που δέχθηκαν, επαναλαμβάνω, οι μαλιστάνθρωποί μας, όπως και τόσα άλλα μέχρι και σήμερα. Επομένως η διαχρονικότητά τους είναι δεδομένη (ζωή σχεδόν 100 χρόνων).
Άρα συνηγορούν και συντρέχουν «Ιστορικοί Λόγοι και Τίτλοι» υπέρ της Ελλάδας ως προς τις θάλασσές της και ιδία στο Αιγαίο, στο οποίο τώρα ρητά πρέπει να επεκταθεί η ΑΖ μας στα 10 ν.μ. και όχι στα 12 ν.μ. Έτσι, ούτε ελληνική λίμνη γίνεται το Αιγαίο ούτε άλλα προβλήματα προκύπτουν στη ναυσιπλοΐα και την αεροπλοΐα. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα θα ενεργήσει και με τα διεθνώς ισχύοντα της Σύμβασης του Montego Bay και το από του 1913 καθεστώς των 10 ν.μ. του ν. ΔΡΜΑ’ εν πολέμω θα συνεχίσει να ισχύει και εν ειρήνη. Ασφαλώς όμως 12 ν.μ. ΑΖ μπορεί και πρέπει να συσταθεί στις άλλες ακτές μας.