Το 2018 φεύγει, τα σύννεφα της κρίσης πυκνώνουν, το «βαλκανικό αφήγημα» καταρρέει – και τώρα τι;
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Το 2018 θα μείνει στην Ιστορία ως η χρονιά που απέδειξε την αποτυχία της διαχείρισης της τρέχουσας μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης. Αυτός είναι ο λόγος που οδήγησε στην πολιτική συνταξιοδότηση τους δύο βασικούς διαχειριστές της. Την καγκελάριο και επικεφαλής του γερμανικού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος κ. Μέρκελ, που αποχώρησε από την ηγεσία του κόμματος, και τον υπουργό της των Οικονομικών κ. Σόιμπλε, που περιορίσθηκε στον ρόλο του προέδρου της Βουλής.
Η πολιτική της λιτότητας που επέβαλαν και η οποία οδήγησε στην καταστροφή το σύνολο των σοσιαλδημοκρατών και συντηρητικών ηγετών στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία μοιάζει να τελείωσε και τους ίδιους. Οι εκτιμήσεις του συνόλου των επενδυτικών οίκων για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης. Όλοι μιλούν για σημαντική διόρθωση των χρηματιστηρίων παγκοσμίως, κάτι που ήδη επιβεβαιώνεται, και παράλληλα άνοδο των επιτοκιών και του κόστους εξυπηρέτησης του τεράστιου δημόσιου χρέους που έχουν συσσωρεύσει όλες σχεδόν οι χώρες.
Τέλος, δεν είναι λίγοι και εκείνοι που προβλέπουν την επανάληψη ενός επεισοδίου τύπου 2007 – 2008, που αυτήν τη φορά θα πυροδοτήσουν τα χρηματοοικονομικά παράγωγα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας Διεθνών Διευθετήσεων με ημερομηνία 30 Ιουνίου 2018 αυτά ανέρχονται σε περίπου 600 τρισ. δολάρια, κοντά δέκα φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ. Τα παράγωγα θεωρούνται από πολλούς ως ωρολογιακή βόμβα στην καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στην Ελλάδα η συνέχιση της οικονομικής κρίσης επιβεβαιώνεται από την πανθομολογούμενη πλέον ανάγκη νέας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών για τα «κόκκινα» δάνεια, τη διατήρηση του επιτοκίου του δεκαετούς ομολόγου σε απαγορευτικά επίπεδα για την αναχρηματοδότηση του δημοσίου χρέους μέσω των αγορών και την παραμονή του χρηματιστηρίου στο ιστορικό χαμηλό των 600 μονάδων για κοντά δέκα χρόνια. Απέναντι σε αυτό κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση προσπαθούν εις μάτην να πείσουν την κοινωνία ότι θα κατορθώσουν σταδιακά να περιορίσουν τη λιτότητα.
Η μεν κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι θα κατορθώσει να ενισχύσει τους οικονομικά ασθενέστερους κυρίως μέσω επιδοματικής πολιτικής και η αντιπολίτευση τη μεσαία τάξη μέσω φοροαπαλλαγών. Αμφότεροι θεωρούν ότι η αύξηση της κατανάλωσης, που θα προέλθει από αυτές τις πολιτικές, θα επαναφέρει την οικονομία σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Κάνουν λάθος και οι δύο, διότι η καταβαράθρωση της παραγωγικής βάσης της χώρας συνεχίζεται. Ιστορικές επιχειρήσεις, όπως η Χαλυβουργική, έκλεισαν και success stories όπως τα Follie Follie βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, υπό το βάρος σκανδάλων κακοδιαχείρισης. Άρα οποιαδήποτε μεγέθυνση της κατανάλωσης θα φέρει ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και νέες πιέσεις στα δημοσιονομικά. Κοντολογίς, το επιχείρημα ότι μέσα από τη λιτότητα θα δημιουργηθούν οι όροι για το ξεπέρασμά της δεν στέκει.
Γι’ αυτόν τον λόγο από την κυβερνητική πλευρά πλασαρίστηκε με ένταση το 2018 το λεγόμενο «βαλκανικό αφήγημα». Ένα story για επενδυτικές ευκαιρίες στο εξωτερικό που θα επιτρέψουν τη δημοσιονομική χαλάρωση στο εσωτερικό. Η κυβέρνηση, ως ο πιστότερος σύμμαχος των ΗΠΑ και της ΕΕ στην περιοχή, διεμήνυε προς όλους ότι η ελληνική αστική τάξη θα ήταν η βασική δύναμη που θα ολοκλήρωνε τα Δυτικά Βαλκάνια στο ευρωπαϊκό πείραμα. Αυτόν τον στόχο φέρεται να εξυπηρετούσε η Συμφωνία των Πρεσπών, που θα καταστούσε την Ελλάδα κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή σε βάρος της Τουρκίας. Αυτό θα έφερνε επενδυτικές ευκαιρίες και σημαντικά οικονομικά οφέλη.
Όμως και αυτό το αφήγημα δεν επιβεβαιώνεται. ΗΠΑ και Ρωσία φαίνεται να έχουν σχεδόν συμμαχήσει για την αντιμετώπιση της Κίνας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι Αμερικανοί μοιάζουν αποφασισμένοι να αποχωρήσουν από τη Συρία, κάτι που αναβαθμίζει σημαντικά τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, αφού είναι μέλος του ΝΑΤΟ και με καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Αντίστοιχα οι Ρώσοι μοιάζει να αφήνουν τα Βαλκάνια στους Αμερικάνους, που δεν έχουν πλέον ανάγκη την ελληνική πλευρά, μιας και η ΠΓΔΜ έχει λάβει ήδη ενταξιακό πρωτόκολλο για το ΝΑΤΟ. Η πολιτική του καλού παιδιού που ακολούθησε ο κ. Τσίπρας στην προσπάθειά του να παραμείνει στην εξουσία μοιάζει λοιπόν να φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που περίμενε.
Αρκετοί πλέον στο κυβερνητικό στρατόπεδο εισηγούνται τη σύντομη προσφυγή στις κάλπες χωρίς την ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών για την εκλογική κεφαλαιοποίηση των ενισχύσεων και επιδομάτων του προϋπολογισμού. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εντάσσεται η δίμηνη αναβολή της κατάργησης του «νόμου Κατσέλη», που φέρεται να συμφώνησε ο κ. Τσίπρας με τους τραπεζίτες την Παρασκευή 28 Δεκεμβρίου. Αυτό θα συζητήσει μάλλον ο κ. Τσίπρας και με την κ. Μέρκελ, που εκτός συγκλονιστικού απροόπτου θα του κάνει ποδαρικό για το 2019. Είναι ένα σκηνικό που κυοφορεί πολιτικές εξελίξεις, που γίνονται όμως εν απουσία του λαϊκού παράγοντα. Το τελευταίο δίνει ευχέρεια κινήσεων στο πολιτικό σύστημα, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και την εγχώρια αστική τάξη, ώστε να διαχειριστούν τη συνεχιζόμενη καπιταλιστική κρίση σε βάρος της κοινωνίας.