ΧΑΡΙΤΑΚΗΣ: Αλληλεγγύη, αξιοπιστία, αποτελεσματικότητα – Tα τρία «Α»για το 2019 που έρχεται

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Αποτελούν τα τρία «Α» της κοινωνικής συνοχής. Διαχρονικές ατομικές αξίες που προσδιορίζουν τη θέση και τις επιλογές μας με στόχο μια ομαλή και δημιουργική κοινωνική συμβίωση. Μας αφορούν, αφού ως μέλη της κοινωνίας που αποφασίσαμε να ζούμε διευκολύνουν τη συνεργασία με τα άλλα μέλη της. Διαμορφώνουν κανόνες αξιολόγησης των πράξεων και στηρίζουν θεσμούς που μας επιτρέπουν να συνυπάρξουμε μέσα σε συνθήκες κοινωνικής ισορροπίας.

Το 2019, που έρχεται, μας δεσμεύει να σταθμίσουμε ως άτομα όσο καλύτερα και όσο υπεύθυνα μπορούμε τα συγκεκριμένα τρία «Α». Οι εκλογικές διαδικασίες σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που θα διεξα­χθούν αυτήν τη χρονιά, απαιτούν σοβαρότητα και ξεκάθαρη σκέψη.

Η κοινωνική συνοχή επιβάλλει τα ατομικά κριτήρια που θα διαμορφώσουν τις επιλογές μας να είναι κοινά και για τα τρία «Α». Όπως θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ο τάδε ή ο δείνα δήμαρχος ή κοινοτάρχης ήταν ή θα είναι τροφοδότες ή μη της αλληλεγγύης στην τοπική κοινωνία και όχι φίλος μας, έτσι και σε εθνικό επίπεδο ο βουλευτής ή το κόμμα που εκπροσωπεί οφείλει να αξιολογηθεί στο κατά πόσο συνέβαλε ή θα συμβάλει στη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Η ατομική μας βούληση ως προς τα τρία «Α» εκφράζεται στη δημοκρατική διαδικασία της ψήφου και μας δεσμεύει ως αυτόνομα μέλη της κοινωνίας και όχι ως μέλη αγέλης.

Οι ευρωεκλογές και οι λοιπές τρεις εκλογικές αναμετρήσεις διαφέρουν σ’ ένα χαρακτηριστικό, που αναδεικνύει ξεκάθαρα τη σοβαρότητα των επιλογών μας, καθώς διαφοροποιούνται σε ένα σημαντικό κατά τη γνώμη μας στοιχείο. Είναι αυτό που αφορά την κομματική πειθαρχία. Ενώ στις τρεις εθνικές αναμετρήσεις η συλλογική ευθύνη των κομμάτων ή των τοπικών παρατάξεων αποτελεί εθνική ευθύνη, στις ευρωεκλογές η συμμετοχή των κομμάτων σε μεγαλύτερα πανεθνικά σύνολα καθιστά τις επιλογές μας σύμπραξη με άλλες εθνικές πολιτικές ομάδες, που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα.

Θα στηρίξουμε, για παράδειγμα, την εκλογή ενός ευρωβουλευτή που δεν συμφωνεί με την ευρωπαϊκή συνοχή, έστω και αν η Κοινοβουλευτική Ομάδα στην οποία ανήκει πιθανόν τη στηρίζει; Θα ψηφίσουμε έναν δημοτικό σύμβουλο που αύριο –ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι δήμαρχος– θα συμβάλει στη δημοτική συνοχή; Θα εγκρίνουμε με την ψήφο μας την εκλογή ενός βουλευτή που δεν θα ακολουθεί την κομματική πειθαρχία, όταν η κοινωνική συνοχή απαιτεί κατά τη γνώμη μας διαφορετική συμπεριφορά στις αποφάσεις τις εκτελεστικής εξουσίας; Τελικά ποιον εκπροσωπούν τα αιρετά μέλη που θα προκύψουν από τις εκλογές, εμάς ή το σύνολο;

Η δημοκρατική εκπροσώπηση διαφυλάσσει τα τρία «Α» μέσα από την καλή πίστη και την επικοινωνία. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε τις αρχές και τον τρόπο που οι εκπρόσωποί μας θα υπηρετήσουν την ατομικά αποδεκτή καλή πίστη, όσο περισσότερο αξιόπιστα θεωρούμε ότι συμπεριφέρονται στην καθημερινότητά τους, όσο αλληλέγγυοι ήταν στις αρχές μας, τόσο και οφείλουμε να τους στηρίζουμε.

Στην αγορά πληρώνουμε μια τιμή για να αποκτήσουμε ένα αγαθό. Αν μας προκύψει ελλαττωματικό, είτε ζητάμε με καλή πίστη να μας το αντικαταστήσουν είτε δεν το ξαναγοράζουμε. Μπορεί να κατηγορήσουμε τους εαυτούς μας για λανθασμένη επιλογή, μπορεί να κατηγορήσουμε το σύστημα της πληροφόρησης, που δεν μας επέτρεψε να κάνουμε σωστή αξιολόγηση, αλλά δεν είναι λογικό να τα βάλουμε με το αγαθό. Τα λεφτά μας πίσω θα τα πάρουμε μόνο αν έχουμε αγοράσει μαζί με το αγαθό και μια εγγύηση για την αξιοπιστία των υπηρεσιών του.

Στη δημοκρατική επιλογή εγγύηση δεν υπάρχει, κυρίως γιατί υπάρχει ανωνυμία. Το μόνο που υπάρχει είναι καλή πίστη και αναγνώριση ότι αν κάναμε λάθος στην επιλογή μας αυτό οφειλόταν στην κακή μας πληροφόρηση. Πόσες φορές άλλωστε δεν έχουμε ακούσει ή πει «δεν γνώριζες, δεν ρώταγες»; Η ατομική ευθύνη είναι απεριόριστη. Στη δημοκρατία η νομική ιεραρχία που επιβάλλεται από την ψήφο στα τρία «Α» ξεπερνά τις ό­ποιες αλλαγές προκύπτουν από την εξέλιξη της κοινωνικής συνοχής.

Στην ακαδημαϊκή ζωή η συμμετοχή μας σε ένα συλλογικό έργο είναι συνήθης, αλλά διαφορετική από την ψηφοφορία. Γράφουμε και δημοσιεύουμε άρθρα, συλλογικά με άλλους συναδέλφους και το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να θεωρηθούμε μέλη μιας συλλογικής εργασίας, αναλαμβάνοντας την ευθύνη του κοινού μηνύματος που η μελέτη θέλει να στείλει στην επιστημονική κοινότητα. Ακόμη και στην περίπτωση που η συγκεκριμένη συμβολή μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη του φαρμάκου για τη θεραπεία του καρκίνου, κανείς ερευνητής δεν θα εμποδίσει τη δημοσίευση, επειδή θα θεωρήσει ότι η δική του συμβολή ήταν σημαντικότερη από αυτή των υπολοίπων. Το όνομά του θα μπει αλφαβητικά και χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις.

Το να είναι ένας επιστήμων μέλος στη συλλογική επιστημονική προσφορά είναι γι’ αυτόν αρκετό, έστω και αν σε τμήμα αυτής μπορεί ως άτομο ακόμη και να διαφωνεί. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί πυρηνικοί φυσικοί, για παράδειγμα, καταδίκασαν ή / και διαχώρισαν τη θέση τους από πλευρές της χρήσης των επιστημονικών τους ανακαλύψεων. Γι’ αυτό και άλλοτε η συλλογική ευθύνη στην επιστήμη παίρνει τη μορφή της συλλογικής αναγνώρισης και άλλοτε της συλλογικής μεταμέλειας.

Στην πολιτική μας συμμετοχή, κατά περίεργο τρόπο, έχουμε την τάση να μη συμπεριφερόμαστε με την ίδια λογική. Εδώ η ανωνυμία επιτρέπει να εκμεταλλευτούμε για ίδιο όφελος πιθανές καταστρατηγήσεις των τριών «Α». Επικοινωνούμε με την ψήφο μας ανώνυμα και αξιοποιούμε ανάλογα τη συλλογική αναγνώριση ή τη συλλογική μεταμέλεια. Στην περίπτωση μιας πετυχημένης μας δημοκρατική επιλογής αίρουμε την ανωνυμία και λέμε δημόσια ότι και εμείς ψηφίσαμε το συγκεκριμένο κόμμα. Σε αντίθετη περίπτωση αποκρύπτουμε τη μεταμέλειά μας. Σε ειδικές περιπτώσεις μάλιστα εμφανίζουμε τη μεταμέλειά μας, αναγνωρίζοντας όμως ότι εξαπατηθήκαμε γιατί δεν υπήρχε μηχανισμός διόρθωσης των λαθών μας.

Το 2019 είναι πολύ κοντά. Και μαζί του και οι πολλαπλές και ποικίλες εκλογικές αναμετρήσεις. Αν δεχτούμε ότι η επιλογή μας σε κάθε μία ανεξάρτητα θα στοχεύει στη διασφάλιση των τριών «Α», είναι σκόπιμο να ξεκαθαρίσουμε σε ατομικό επίπεδο πώς σταθμίζουμε καθένα εξ αυτών ανεξάρτητα αλλά και τα τρία μαζί.

Πώς προσδιορίζουμε, για παράδειγμα, τη συμπεριφορά των πιθανών εκπροσώπων μας ως προς τη στάση τους στη δική μας ερμηνεία της αλληλεγγύης; Πώς θεωρούμε ότι θα συμπεριφερθούν και θα αντιδράσουν όταν τους ζητηθεί να είναι αξιόπιστοι στις θεσμικές τους υποχρεώσεις, που κατά την προεκλογική περίοδο ανέλαβαν προς εμάς; Τι προηγούμενο έχουμε και πώς εκφράστηκε η θέση τους στο παρελθόν; Και τέλος, ανεξάρτητα από την αλληλεγγύη τους και την αξιοπιστία τους στις αρχές που μας ενώνουν, πόσο αποτελεσματικοί αποδείχθηκαν; Αντελήφθησαν τις ευθύνες που μας μετέφεραν, με τη δική τους αναποτελεσματικότητα, ή απλά εκμεταλλεύθηκαν το χρόνο που τους δόθηκε κατά την περίοδο διαχείρισης των κοινών;

Με τις ευχές μου για ένα καλύτερο και δημιουργικότερο 2019, ας μην ξεχνάμε ότι, δυστυχώς, μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου (κάλπης) ουδέν λάθος αναγνωρίζεται.