Ν. Γ. Χαριτάκης: Είναι αποτελεσματική η εξωδικαστική διαδικασία της πτωχευτικής ρύθμισης οφειλών;
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Την εξωδικαστική διαδικασία πτωχευτικής ρύθμισης οφειλών οφείλουμε να την αξιολογήσουμε με βάση την αποτελεσματικότητά της. Και αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, η διαδικασία έχει αποτύχει. Σε μία πτωχευμένη οικονομία, συζητάμε αλλαγές, συζητάμε παρατάσεις, συζητάμε αξιολογήσεις και δεν παρατηρούμε τα στοιχεία.
Συμμετέχοντας το 1990 στην πρώτη παρέμβαση στο τότε σαθρό πτωχευτικό δίκαιο της χώρας (άρθρο 99) εξηγούσα με μεγάλο κόπο στους νομικούς πόσο αναποτελεσματικό ήταν το ισχύον τότε πτωχευτικό δίκαιο. Εξηγούσα γιατί για έναν οικονομολόγο το πλαίσιο λειτουργίας και οι νομικοί κανόνες που το διέπουν εξετάζονται μόνο από την οπτική γωνία της αποτελεσματικότητας. Κάθε οικονομία που δεν λειτουργεί αποτελεσματικά καταστρέφει παραγωγικούς πόρους.
Σε πλήθος παρεμβάσεων έχω διατυπώσει τη θέση ότι η εξωδικαστική διαδικασία (OCW) είναι απόλυτα αναγκαία για την οικονομική ανόρθωση της χώρας. Είναι ορθά στοχευμένη και έχει όλες τις βάσεις για να λύσει το πρόβλημα της ρύθμισης των οφειλών, ιδιωτών και επιχειρήσεων προς κάθε πιστωτή (πιστωτικά ιδρύματα, Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία, εργαζόμενους, και λοιπούς πιστωτές). Είναι σύγχρονη, αφού εισάγει την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, δεν έχει ενδιάμεσους και αποκλείει το τουρκικό παζάρι στη διευθέτηση των διαφορών, ενώ δεν κάνει διακρίσεις σε σχέση με την ιδιότητα του κρινόμενου (ΔΕΚΟ, εισηγμένη ή μη, φτωχός ή πλούσιος, αγρότης ή γιατρός, επιχείρηση με επιρροή σε τοπική κοινωνία κ.ά.).
Είναι λογικό να μην μπορεί να παρέμβει το μισό Υπουργικό Συμβούλιο για το πώς θα πληρωθούν οι υποχρεώσεις της Χαλυβουργικής ή των ELFE στη ΔΕΗ. Ούτε βέβαια και για τις οφειλές του «μεγαλογιατρού», επειδή είναι θεράπων επώνυμου πολιτικού. Οι διαδικασίες πρέπει να είναι ηλεκτρονικά ανοικτές, ώστε όλοι οι εμπλεκόμενοι να συζητούν και αναλαμβάνουν ευθύνες στην πλατφόρμα. Ποιος έχει αντίρρηση, θα ρώταγε με μεγάλη απορία, ο Γ. Α. Παπανδρέου, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Και θα είχε απόλυτο δίκιο.
Είμαι της άποψης ότι το πρόβλημα για τις τράπεζες το 2019 δεν θα είναι τα «κόκκινα» δάνεια, αλλά η αυστηρότητα των κριτηρίων στην έγκριση του συνόλου των «μπλε» δανείων. Ένα μεγάλο ποσοστό, 64% κατά προσωπική εκτίμηση, επιχειρηματικών και μη ανανεώνονται κάθε χρόνο με μοναδικό κριτήριο τη συνεπή εξυπηρέτηση των τόκων. Είναι ό,τι ακριβώς κάνει ο κ. Τσακαλώτος, που θεωρεί ότι πλεόνασμα 3,5% -αν και φτάνει για να πληρώνει τους τόκους του Δημοσίου- εξασφαλίζει στις αγορές τη βιωσιμότητά τους. Αν οι τράπεζες θέλουν να κάνουν το ίδιο, ας δεσμεύσουν, όπως ο κ. Τσακαλώτος, την περιουσία των πελατών τους για 100 χρόνια ή μέχρι τον χρόνο αποπληρωμής του χρέους.
Η εξωδικαστική διαδικασία δεν πρόκειται να λειτουργήσει ποτέ, αν δεν γίνει υποχρεωτική για κάθε μορφή ρύθμισης οφειλών. Ουσιαστικά πρέπει να γίνει ό,τι έγινε με τη χώρα και τα Μνημόνια. Δεν μπορεί να είναι επιλογή μόνο των οφειλετών. Ένα ποσοστό των πιστωτών πρέπει να μπορεί να επιβάλλει τη διαδικασία στον αφερέγγυο πιστωτή. Για να γίνει υποχρεωτική απαιτείται να αδρανήσουν ή να καταργηθούν όλες οι άλλες παράλληλες μορφές πτωχευτικού δικαίου. Δεν είναι δυνατόν να πτωχεύει η ΔΕΗ ή το FF και να υπάρχει μία διαδικασία και να πτωχεύει το περίπτερο της γειτονιάς και να υπάρχει άλλη.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η πρόταση δημιουργεί πρόβλημα σε πολλούς «παράγοντες», που βγάζοντας selfies σε συγκεκριμένα δημόσια γραφεία μπορούν να εξασφαλίζουν αμοιβές παραγοντισμού. Το ίδιο ισχύει όμως και για πλήθος υπαλλήλων του Δημοσίου ή των τραπεζών, που κλείνουν το μάτι με τρόπο. Το σύστημα της ηλεκτρονικής διαφάνειας και της ευθύνης των φορέων λήψης αποφάσεων, που επιβάλλει ο εξωδικαστικός, είναι η θεσμική ταφόπλακα σε μία κοινωνία που κανένας δεν θέλει να πάρει ευθύνες και πουλάει παραγοντισμό.
Έχει γραφτεί κατ’ επανάληψη ότι η διαδικασία είναι πολύπλοκη και απαιτητική. Είναι το γνωστό ανέκδοτο της αδράνειας του status quo. Πώς είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι η γραφειοκρατία μπορεί να είναι εμπόδιο στην αμοιβαία διευθέτηση των διαφορών, όταν εναλλακτική επιλογή είναι η απώλεια της περιουσίας του πιστωτή σε κάθε σημείο του πλανήτη και η φυλάκιση; Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, κοσκινίζοντας, ας γνωρίζει ότι το κόστος θα είναι να μείνει χωρίς ψωμί.
Η κυβέρνηση είναι πλέον προφανές ότι αξιοποιεί με κάθε μέσο τον άτυπο παραγοντισμό της ελληνικής κοινωνίας, αφήνοντας τη διευθέτηση του προβλήματος στην επόμενη κυβέρνηση. Πιθανά μάλιστα λίγο πριν από τις εκλογές να τινάξει τον προϋπολογισμό και τις τράπεζες στον αέρα, προτείνοντας γενική υποχρεωτική σεισάχθεια. Η επόμενη έχει δεσμευθεί να είναι απόλυτη στην αποδέσμευση των κυβερνητικών παραγόντων από τις όποιες παρεμβάσεις, θέτοντας ως αρχή τη συμβατότητα της κοινωνικής αλληλεγγύης με την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων. Έχει δεσμευθεί επίσης ότι η αυστηρότητα των κανόνων δικαίου δεν αποτελεί και λόγο ανατροπής του. Γνωρίζει τέλος ότι ο λογαριασμός δεν θα περάσει στην ΕΕ και το Eurogroup και θα ζητηθεί να εφαρμοστεί και στον ιδιωτικό τομέα ένα αντίστοιχο Μνημόνιο.
Θυμόμαστε ότι όταν οι τράπεζες κατέρρευσαν, καθώς τα κεφάλαια που εξασφάλιζαν τις καταθέσεις διαγράφηκαν μαζί με τα ομόλογα του Δημοσίου, η ΕΕ τις αναχρηματοδότησε θεωρώντας τα νέα, ασφαλή και προερχόμενα από βιώσιμο θεσμό (το Ελληνικό Δημόσιο). Για τη συγκεκριμένη επιλογή είχαμε αισίως τρία Μνημόνια. Η παράταξη της απραξίας, συνεπικουρούμενη από ένα πλήθος παραγοντίσκων, με λύσεις τύπου Κατσέλη και πρώτης κατοικίας και αναποτελεσματική λειτουργία του εξωδικαστικού ή με εκτός αυτής ρύθμιση οφειλών για τις μεγάλες επιχειρήσεις, επιβίωσε χωρίς να λύσει το πρόβλημα. Λες και με το να ετεροχρονίζουμε μειώνουμε το κόστος της λήψης αποφάσεων. Τεράστιο λάθος. Το πρόβλημα της αναδιάρθρωσης του ιδιωτικού χρέους είναι εκεί και μας περιμένει με αυξανόμενη ένταση.
Η κυβέρνηση, βλέποντας τα φορολογικά έσοδα να καταρρέουν, έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε σεισάχθεια ώστε να συμβολαιοποιήσει όσο καλύτερα μπορεί το δικό της μέρος στις απαιτήσεις. Οι πρώτοι που θα πληρώσουν τη νύφη στην επιλογή της αυτή θα είναι οι εργαζόμενοι. Οι δεύτεροι οι τράπεζες και οι λοιποί πιστωτές.
Οι τράπεζες θεωρούν ότι θα καλύψουν επισφάλειες με προσωπικές εγγυήσεις. Υποκρύπτουν τις κεφαλαιακές ανάγκες. Εθελοτυφλούν αλλάζοντας τις διοικήσεις, απαγορεύοντας την έξοδο από τη χώρα ή πιστεύοντας ότι επειδή σου ζήτησε ο τάδε υπουργός να προμηθεύεις φυσικό αέριο χωρίς να πληρώνεσαι, μπορείς να αποφύγεις τη διοικητική σου ευθύνη ως εκτελεστικό μέλος της διοικήσεως μιας εταιρείας. Το πρόβλημα όμως είναι εκεί και σε περιμένει.
Ο δρόμος είναι συγκεκριμένος και δυστυχώς μονόδρομος. Αυστηρή εφαρμογή της εξωδικαστικής διαδικασίες για όλους. Όλοι οι πιστωτές, μαζί με το Δημόσιο, μέσα σε μία διαδικασία. Δικαίωμα να προσφεύγουν και οι πιστωτές στην εξωδικαστική λύση. Αν στο τέλος οι πιστωτές θεωρούν ότι είναι εξασφαλισμένοι, ας επιτρέψουν την επιβίωση των οφειλετών τους. Αν δεν θέλουν, ας αναλάβουν την ευθύνη της πτώχευσης. Όπως κανένας κ. Μοσκοβισί δεν μπορεί να επιβάλει στους πιστωτές και στις τράπεζες τον δικό του έλεγχο βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους, έτσι και οι πιστωτές δεν μπορούν να αγνοούν τις εξασφαλίσεις που απαιτούνται για να ρυθμίζουν τα πτωχευμένα ή αναδιαρθρωμένα μετά την κρίση χρέη.
Αν τώρα κάποιοι νομίζουν ότι θα τους καλύψουν οι φορολογούμενοι πολίτες, ας το ξεχάσουν. Η πηγή στέρεψε.