Γ. Ποταμιάνος: Το δημοκρατικό ατόπημα της Μέι και η παγίδα της συμφωνίας για το Brexit

Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

Η Τερέζα Μέι ταπεινώθηκε από τους ευρωπαίους ηγέτες, μετά την απόρριψη των σχεδίων της για περαιτέρω παραχωρήσεις, προκειμένου να περάσει τη συμφωνία για το Brexit στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, γράφουν οι «Times» του Λονδίνου. Πώς όμως ταπεινώθηκε η Μέι, αφού αυτή συμφώνησε με τις Βρυξέλλες την παραμονή της Βρετανίας στην τελωνειακή ένωση για απροσδιόριστο χρόνο και αδυναμία αποχώρησης από αυτή χωρίς την έγκριση των Βρυξελλών;

Σύμφωνα με τα περισσότερα ρεπορτάζ, το ευρωπαϊκό διευθυντήριο υιοθέτησε μια σχεδόν ασυμβίβαστη στάση, απορρίπτοντας κάθε μορφή δεσμευτικής εγγύησης και διαγράφοντας τη δέσμευση ότι η δικλείδα ασφαλείας «backstop» δεν αντιπροσωπεύει ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για την Ευρώπη. Η απόρριψη όμως δεν σημαίνει ότι η βρετανίδα πρωθυπουργός επιστρέφει από τις Βρυξέλλες με άδεια χέρια.

Στα συμπεράσματά του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσέφερε στη Μέι τη διαβεβαίωση ότι για το θέμα της μεθορίου με την Ιρλανδία ο μηχανισμός ασφαλείας –backstop–, με σκοπό να αποφευχθούν τα «σκληρά σύνορα», δεν θα εφαρμοστεί, παρά μόνο αν είναι απολύτως απαραίτητο και μόνο προσωρινά. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύεται επίσης να «εργαστεί γρήγορα για μια μεταγενέστερη συμφωνία», μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2020, ήτοι μέσα στη μεταβατική περίοδο που θα ακολουθήσει την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.

Η Μέι υπέστη μόνο φαινομενικά πλήγμα κύρους από τους ευρωπαίους ηγέτες, καθώς αντιμετώπισε την άρνησή τους για αναδιαπραγμάτευση με στόχο τη διάσωση της συμφωνίας για συντεταγμένο Brexit. Στην πραγματικότητα το σκηνικό είναι ένας νέος εκβιασμός προς το Βρετανικό Κοινοβούλιο, με την απειλή του άτακτου Brexit. Το βασικό αγκάθι στις έως σήμερα διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία για το Brexit καθώς και ο σημαντικότερος λόγος της βέβαιης αποτυχίας της βρετανικής κυβέρνησης, όταν αυτή η συμφωνία κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή των Κοινοτήτων, κατέληξε να είναι το «backstop», αφού εμπεριέχει μία παγίδα.

Σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στόχος και των δύο πλευρών –αυτό δήλωναν– ήταν να μην επιστρέψουν μετά το Brexit τα «σκληρά σύνορα» –είτε σε επίπεδο υποδομής είτε σε επίπεδο ελέγχων– ανάμεσα στη Βόρεια Ιρλανδία και τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Επί της ουσίας, το «backstop» είναι στρατηγική διατήρησης της τελωνειακής ένωσης, που έχει σκοπό να διασφαλίσει την αποφυγή των «σκληρών συνόρων», έστω και αν Ηνωμένο Βασίλειο και Ευρωπαϊκή Ένωση δεν καταφέρουν να έρθουν σε μία συμφωνία για το εμπόριο κατά τη μεταβατική περίοδο των δύο ετών μετά το οριστικό διαζύγιο, στις 29 Μαρτίου του 2019. Δεδομένου ότι η Βρετανία και η Ιρλανδία αποτελούν ακόμη μέρος της ενιαίας αγοράς της ΕΕ και της τελωνειακής ένωσης, τα προϊόντα διακινούνται χωρίς περιορισμούς. Μετά το Brexit ωστόσο αυτό μπορεί να μην ισχύει.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να εφαρμοστεί το «backstop» στη Βόρεια Ιρλανδία. Αυτό θα επέτρεπε στη Βόρεια Ιρλανδία να παραμείνει ευθυγραμμισμένη στους κοινοτικούς κανόνες της ενιαίας αγοράς, εφόσον δεν υπάρξει άλλη λύση έως το τέλος της μεταβατικής περιόδου. Αυτό σημαίνει όμως ότι τα εμπορεύματα που εισέρχονται στη Βόρεια Ιρλανδία από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να ελέγχονται για να διαπιστωθεί αν πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα δασμολογικό σύνορο.

Η βρετανίδα πρωθυπουργός όμως δεσμεύθηκε να διατηρήσει το «backstop» για όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, γεγονός που εξαγριώνει σκληροπυρηνικούς Brexiters του Συντηρητικού Κόμματός της, οι οποίοι απορρίπτουν το σενάριο να παραμείνει η χώρα συνδεδεμένη με τους κοινοτικούς κανόνες για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Το Βρετανικό Κοινοβούλιο απέρριψε την πρόταση των Βρυξελλών, επιμένοντας ότι θα απειλήσει τη συνταγματική ακεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλαδή βάζει σύνορο μεταξύ Αγγλίας και Βόρειας Ιρλανδίας. Και το Εργατικό Κόμμα αντέδρασε, με τον Κόρμπιν να δηλώνει πως το Κοινοβούλιο πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο της συμφωνίας, ιδιαίτερα επειδή η Μέι δεν γνωστοποιεί στο Κοινοβούλιο το σύνολο των δεσμεύσεων που ανέλαβε.

Το σημαντικότερο σημείο τριβής είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορεί να εγκαταλείψει μονομερώς την τελωνειακή ένωση, καθώς θα είναι απαραίτητη η έγκριση της ΕΕ. Το σημείο αυτό, που η Μέι προσπάθησε να κρύψει από το Κοινοβούλιο, αποτελεί το μεγαλύτερο δημοκρατικό της ατόπημα, που προσβάλλει βάναυσα το αίσθημα εθνικής κυριαρχίας των Βρετανών.

Έτσι η Μέι αναγκάστηκε να αναζητήσει παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες, καθώς, μετά από τις αντιδράσεις, προσπαθεί να περιορίσει χρονικά το «backstop». Αναμένεται να δούμε την αντίδραση του Κοινοβουλίου, καθώς οι επικριτές της συμφωνίας υποστηρίζουν ότι μέσω αυτής η χώρα θα υποχρεωθεί να ακολουθεί τους κοινοτικούς κανόνες, άγνωστο για πόσο χρόνο, χωρίς να έχει έλεγχο επ’ αυτών λόγω του Brexit. Όσοι θεωρούν πως οι Βρυξέλλες θέλουν την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά έχουν πρόβλημα με τελωνειακά θέματα, δεν έχουν παρά να ρωτήσουν τον… Ριχάρδο.