Χρ. Μπότζιος: G20: Τι είναι, σε τι στοχεύει και η απήχησή του στη διεθνή κοινωνία
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
H πρόσφατη Σύνοδος της G20 (Ομάδας των 20) στην πρωτεύουσα της Αργεντινής, το Μπουένος Άιρες (30 Νοεμβρίου – 1 Δεκεμβρίου), προβλήθηκε ευρέως από τα διεθνή και ελληνικά τηλεοπτικά, κυρίως, δίκτυα. Αμφίβολο πάντως είναι αν προκάλεσαν και αντίστοιχο ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού, που μάλλον αγνοεί λεπτομέρειες που αφορούν τη διεθνή αυτή οργάνωση, π.χ., σε τι αποσκοπεί και τι απήχηση και επιρροή έχει στα διεθνή δρώμενα.
Προς διευκρίνιση και διευκόλυνση του αναγνώστη, η G20 ή Ομάδα των 20 είναι μία άτυπη οργάνωση που απαρτίζεται από 20 κράτη-μέλη, χωρίς καταστατικό και θεσμικά όργανα. Κριτήριο για τη συμπερίληψη στην ομάδα είναι η οικονομική ευρωστία -πραγματική ή πλασματική- και ανάπτυξη βάσει των επισήμων δεικτών των Ηνωμένων Εθνών. Ουδενός όμως διαφεύγει της προσοχής ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η γεωπολιτική σημασία της χώρας-μέλος και άλλες πολιτικές διαστάσεις.
Μέλη της G20 είναι κατά τη λατινική αλφαβητική σειρά οι Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Καναδάς, Κίνα, Γερμανία, Γαλλία, Ινδία, Ινδονησία, Ιταλία, Ιαπωνία, Μεξικό, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Νότιος Αφρική, Νότιος Κορέα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ. Επίσης και η ΕΕ, η οποία εκπροσωπείται από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η Ομάδα των 20, που συνεστήθη το 1999, αλλά στο σημερινό επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων συνήλθε το πρώτον στην Ουάσιγκτον το 2008, μετά τη γνωστή κατάρρευση της Lehman Brothers, διαφέρει από την ομόηχη G7, η οποία συνιστά μια πλέον ομοιογενή ομάδα και με ηγετικό ρόλο στη διεθνή οικονομία, εν είδει παγκόσμιου οικονομικού διευθυντηρίου.
Η ευρύτερη σε αριθμό μελών G20 δίνει την εντύπωση μίας αντιπροσωπευτικότερης σε σύνθεση ομάδας, αλλά δεν μπορεί να υποστηριχθεί το ίδιο και σε ό,τι αφορά την πραγματική οικονομική της ισχύ. Οι αριθμοί και τα φαινόμενα πολλές φορές απατούν. Η σύνθεση των κρατών-μελών αντανακλά και σε γεωπολιτικές και άλλες σκοπιμότητες και αυτό προκύπτει τόσο από τις συμμετέχουσες χώρες όσο και από ό,τι αυτές εκφράζουν συνολικά στη σημερινή παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα.
Από το κείμενο της διακήρυξης που εκδόθηκε στο τέλος των εργασιών της συνόδου, στις οποίες πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι ΗΠΑ, ξεχωρίζουν τα συμπεριλαμβανόμενα στα άρθρα 19, 21, 22, 24 και 30, που αναφέρονται στα κλιματικά προβλήματα εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τις πηγές ενέργειας και τον ρόλο τους στην παγκόσμια οικονομία, τον έλεγχο της μεταφοράς κεφαλαίων, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας σε όλες τις μορφές εκδήλωσής της. Ενδιαφέρουσα, επίσης, η αναφορά και έκκληση για σεβασμό και εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς και τον χρηματισμό υψηλών ιδιωτικών ή άλλων αξιωματούχων.
Οι εκπρόσωποι της ΕΕ, εν προκειμένω οι κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και Ντόναλντ Τουσκ, με επιστολή τους προς τη σύνοδο επισημαίνουν, μεταξύ άλλων, τις θέσεις της Ένωσης επί θεμάτων που άπτονται της κλιματικής αλλαγής, της ανάγκης λήψης μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, της αντιμετώπισης της φτώχειας, της τρομοκρατίας και της παράνομης μετανάστευσης, στην οποία δίδεται ιδιαίτερη έμφαση. Καμία, βεβαίως, αναφορά στα αίτια που προκαλούν την παράνομη μετανάστευση και το Προσφυγικό, που είναι οι τοπικοί ή περιφερειακοί πόλεμοι, στους οποίους άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται και ορισμένα μέλη της Ομάδας 20, όπως και η φτώχεια, αποτέλεσμα των οικονομικών ανισοτήτων.
Η επόμενη συνάντηση των G20 θα πραγματοποιηθεί στην Ιαπωνία και η μεθεπόμενη στη Σαουδική Αραβία, το 2019 και 2020 αντίστοιχα. Όπως ήδη σημειώθηκε, η G20 είναι μια άτυπη διεθνής οργάνωση και οι αποφάσεις της με τη μορφή διακηρύξεων δεν είναι νομικά δεσμευτικές ούτε για τα ίδια τα κράτη-μέλη. Ωστόσο δημιουργείται ένα κλίμα που μεταφέρεται ή μπορεί να μεταφερθεί σε άλλα διεθνή φόρα και επηρεάζει τη διαμόρφωση ίδιων ή παραπλήσιων θέσεων ή συμβάλλει στη μη αγνόησή τους. Τα κράτη-μέλη ωφελούνται από τη συμμετοχή τους στην ομάδα επειδή αυξάνεται το διεθνές κύρος τους, ακόμη και αν για ορισμένα από αυτά ο χαρακτηρισμός ως χώρα με ισχυρή οικονομία διεθνώς μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Εκείνο που μετράει είναι οι εντυπώσεις που δημιουργούνται κυρίως στο εσωτερικό της χώρας-μέλους και τους πολίτες της.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Τουρκία και ο κ. Ερντογάν το εκμεταλλεύθηκε δεόντως. Το forum του G20 χρησιμεύει και για τις διμερείς επαφές σε ανώτατο επίπεδο, που προβάλλονται διεθνώς… Εξάλλου στους αρχηγούς των αντιπροσωπειών παρέχεται η δυνατότητα να προβάλλουν και τα εθνικά θέματα και τις διεκδικήσεις τους, όπως έπραξε και ο τούρκος Πρόεδρος για το θέμα των γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, αμφισβητώντας το δικαίωμα της Κύπρου, όπως και της Ελλάδας, που πηγάζει από το διεθνές δίκαιο. Δεν είναι γνωστό αν οι παριστάμενοι κ. Γιούνκερ και Τουσκ, που εκπροσωπούσαν στη σύνοδο την ΕΕ και εμμέσως και την Ελλάδα, ως πλήρες κράτος-μέλος της Ένωσης, έκαναν κάποια παρέμβαση για να υπενθυμίσουν στον κ. Ερντογάν την ανάγκη σεβασμού των διατάξεων του διεθνούς δικαίου.
Η G20 σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι λειτουργεί ως ένα άτυπο διεθνές διευθυντήριο. Περισσότερο αποσκοπεί σε πολιτικούς στόχους και μηνύματα που μπορεί να επηρεάσουν και να εξυπηρετήσουν ειδικότερα συμφέροντα σε θέματα παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Αυτό συνεπάγεται και από το επίπεδο των συνόδων, που ξεκίνησε από εκείνο των υπουργών Οικονομικών και διοικητών τραπεζών, για να αναβαθμιστεί στο σημερινό των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων.