Η ιστορία του Χριστουγεννιάτικου δέντρου

Το δένδρο που στολίζουμε τα Χριστούγεννα είναι ένα έθιμο που έρχεται από τα βάθη των αιώνων και σίγουρα πριν από τη γέννηση του Χριστού.

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε παρόμοιο έθιμο, μόνο που το φυτό δεν ήταν έλατο, αλλά η Ειρεσιώνη. Η Ειρεσιώνη ήταν κλάδος αγριελιάς (κότινος) στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λπ., εκτός του μήλου και του αχλαδιού).

Οι Ρωμαίοι, στη γιορτή που γινόταν προς τιμήν του Κρόνου, γέμιζαν τα σπίτια τους με πράσινα κλαδιά δέντρων.

Οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν κλαδιά αειθαλών δέντρων για να τιμήσουν τα καλά πνεύματα, που θα έφερναν τον ήλιο και το φως στον σκοτεινό βορρά.

Στην Αγγλία και τη Γαλλία, οι δρυΐδες προκειμένου να γίνει η γη εύφορη, τιμούσαν τους θεούς, στολίζονταν με κεριά και καρπούς, τα δέντρα και κυρίως τις βελανιδιές. Τα δέντρα που χρησιμοποιούνταν δεν ήταν απαραιτήτως έλατα, αλλά διάφορα είδη, ανάλογα με την κάθε περιοχή.

Στο Βυζάντιο, κατά την εορτή των Χριστουγέννων «…κατά διαταγήν του επάρχου της (κάθε) πόλεως, ου μόνον καθαρισμός των οδών εγένετο, αλλά και στολισμός διαφόρων κατά διαστήματα στηνομένων στύλων με δενδρολίβανα, κλάδους μύρτου και άνθη εποχής (Φαίδωνος Κουκουλέ, Τακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκού «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» τ. στ΄, σελ. 152).
Σώζονται ακόμα και σήμερα κάποια βυζαντινά χειρόγραφα που παρουσίαζαν μέσα στους βυζαντινούς ναούς, ορειχάλκινα δέντρα στολισμένα με διάφορα ασημένια και χρυσά στολίδια. Επίσης, υπάρχει ένα τροπάριο που λέμε κατά την προσκομιδή και αναφέρεται στο δέντρο της ζωής.

“Ἑτοιμάζου Βηθλεέμ, ἤνοικται πᾶσιν ἡ Ἐδέμ. Εὐτρεπίζου Ἐφραθᾶ, ὅτι τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ἐν τῷ Σπηλαίῳ ἐξήνθησεν ἐκ τῆς Παρθένου· Παράδεισος καὶ γάρ, ἡ ἐκείνης γαστήρ, ἐδείχθη νοητός, ἐν ᾧ τὸ θεῖον φυτόν, ἐξ οὗ φαγόντες ζήσομεν, οὐχὶ δὲ ὡς ὁ Ἀδὰμ τεθνηξόμεθα, Χριστὸς γεννᾶται, τὴν πρὶν πεσοῦσαν, ἀναστήσων εἰκόνα”.

Το έλατο ως χριστουγεννιάτικο δέντρο

Η ταύτιση του έλατου με το χριστουγεννιάτικο δέντρο έγινε από τον Άγγλο μοναχό, τον Βονιφάτιο, ο οποίος κήρυττε τον λόγο του θεού στη Γερμανία. Ο μοναχός για να μπορέσει να εξηγήσει στους απλούς ανθρώπους τη σχέση της Αγίας Τριάδας, χρησιμοποιούσε το έλατο, λόγω του τριγωνικού σχήματος του. Υπάρχει και ένας θρύλος που θέλει τον μοναχό να πριονίζει μια βελανιδιά, στην προσπάθειά του να εκχριστιανίσει τους κατοίκους της Φριζίας. Την ώρα που πριόνιζε τη βελανιδιά, ένας δυνατός άνεμος, που θεωρήθηκε «θαύμα» την ξερίζωσε. Στη θέση της φύτρωσε ένα έλατο, το οποίο θεωρήθηκε θαυματουργό και ευλογημένο. Έτσι το έλατο απέκτησε ένα θρησκευτικό συμβολισμό και αντικατέστησε τη βελανιδιά, που χρησιμοποιούσαν ως τότε οι παγανιστές.

Το στόλισμα του δέντρου

Το στόλισμα του δέντρου ξεκίνησε από τον ιερέα Λούθηρο που ίδρυσε και την προτεσταντική εκκλησία. Η επικρατέστερη ιστορία σύμφωνα με τους μελετητές, είναι ότι ένα χειμωνιάτικο βράδυ, ο Λούθηρος, την ώρα που επέστρεφε στο σπίτι του είδε το φως των αστεριών να τρεμοπαίζει ανάμεσα στα φύλλα των δέντρων που κουνούσε ο αέρας και η εικόνα του άρεσε πάρα πολύ. Έτσι σκέφτηκε να τη μεταφέρει στο σπίτι για να δώσει χαρά στα παιδιά του. Έκοψε ένα έλατο και προσεκτικά τοποθέτησε κεράκια, τα οποία άναψε για να μιμηθεί το φως των αστεριών, που του είχε τραβήξει την προσοχή. Γι΄ αυτό η Γερμανία, που ήταν η πατρίδα του Λούθηρου, θεωρείται και «πατρίδα» του χριστουγεννιάτικου δέντρου.

Το πρώτο στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο, του οποίου η μορφή έμοιαζε με τη σημερινή, εμφανίστηκε στην περιοχή της Αλσατίας στις αρχές του 1500. Τα πρώτα χρόνια τα δέντρα, που δεν ήταν δυνατόν να έχουν συνέχεια αναμμένα κεράκια, στολίζονταν με φαγώσιμα, είδη ρουχισμού και άλλα χρήσιμα πράγματα, που λειτουργούσαν και ως χριστουγεννιάτικα δώρα. Αργότερα άρχισαν να διακοσμούνται με μπάλες, παιχνίδια και γιρλάντες. Τα πρώτα ηλεκτρικά λαμπάκια χρησιμοποιήθηκαν όταν το έθιμο έφθασε στην Αμερική.

Το χριστουγεννιάτικο έλατο στην Ελλάδα

Στην ναυτική Ελλάδα για πολλά χρόνια στόλιζαν ένα καράβι, που για πολλούς συμβόλιζε την καινούρια πλεύση στη ζωή των ανθρώπων. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο έλατο ήρθε στη χώρα μαζί με την πρώτη βασιλική οικογένεια του Βαυαρού Όθωνα.
Οι Βαυαροί ακόλουθοι του νεαρού βασιλιά έφεραν μαζί τους το έθιμο για να νιώθουν σαν το σπίτι τους. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκε στην Ελλάδα ήταν στα βασιλικά ανάκτορα του Ναυπλίου και αργότερα στην Αθήνα, από όπου άρχισε να διαδίδεται. Αρχικά με αργούς ρυθμούς, αλλά τελικά καθιερώθηκε.

Πληροφορίες: mixanitouxronou.gr   και  agiameteora.net