Γ. Ποταμιάνος: Αισιόδοξα αφηγήματα, δύσκολες προοπτικές
Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ
Από την 3η Μαρτίου 2010, την ημέρα που ο τότε πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει το πρώτο πακέτο περικοπών, έχουν περάσει πολλά χρόνια λιτότητας. Και όμως, με την προσαρμογή που επιβλήθηκε με τα Μνημόνια, δεν έχουν αντιμετωπισθεί ούτε οι παθογένειες ούτε οι διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας. Ωστόσο η δημόσια συζήτηση αναλώνεται σχεδόν αποκλειστικά στη λογιστική αντιμετώπιση της οικονομίας.
Η παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων πολύ μεγαλύτερων από τον ρυθμό ανάπτυξης, η ανακατανομή εισοδήματος από τη μεσαία τάξη σε πιο αδύναμες κοινωνικές κατηγορίες, η χορήγηση ελαφρύνσεων που κλιμακώνονται σε χρόνο μετά τις εκλογές και η παροχή μερισμάτων από λογιστικά πλεονάσματα καλύπτουν τα αδιέξοδα που διαγράφονται. Το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών αυξήθηκε πάλι πάνω από 1 δισ. ευρώ και η χώρα αδυνατεί να βγει στις αγορές.
Ενδεικτικό είναι το αφήγημα που συνοδεύει τη δρομολογούμενη μη εφαρμογή της προνομοθετημένης περικοπής στις συντάξεις και τη χορήγηση κοινωνικού μερίσματος, προσπαθώντας να πείσει για την «καθαρή έξοδο». Φυσικά υπάρχει μεγάλη ανησυχία για τη δημοσιονομική πορεία της χώρας και αυτή συνδέεται με το αποτέλεσμα της συνεδρίασης του Eurogroup της 3ης Δεκεμβρίου. Διότι θα πρέπει να εγκριθεί ο ελληνικός προϋπολογισμός και μεταξύ άλλων η συνταξιοδοτική δαπάνη και το ύψος του μερίσματος.
Η πρώτη έκθεση της Κομισιόν για την ενισχυμένη εποπτεία, που αφορά τις περικοπές της περιόδου 2011 – 2018 (π.χ. κατάργηση 13ου – 14ου μισθού στο Δημόσιο, κατάργηση 13ης -14ης σύνταξης κ.λπ.), αναφέρει πως «δεν πρέπει να αμφισβητηθούν οι στόχοι του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος στην περίπτωση που οι ελληνικές αρχές αποφασίσουν να δώσουν αναδρομικά σε συνταξιούχους και μισθωτούς». Μάλιστα επισημαίνεται πως εφόσον οι ελληνικές αρχές αποφασίσουν να επιστρέψουν περικοπές που υπέστησαν οι συνταξιούχοι ή οι δημόσιοι υπάλληλοι, «θα πρέπει να ληφθούν αντισταθμιστικά μέτρα, προκειμένου να μην ανατραπούν οι συμφωνημένοι μεσοπρόθεσμοι δημοσιονομικοί στόχοι».
Παράλληλα, τη προηγούμενη Δευτέρα εγρίθηκε η έναρξη μελέτης για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες στην Ελλάδα, που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ζήτημα υψηλού χρέους, περιορισμένου δημοσιονομικού χώρου, υψηλών επιπέδων ανεργίας και συνεπώς μειωμένες δυνατότητες ανάπτυξης. Δηλαδή θα εκτιμηθούν οι ανισορροπίες, που οφείλονται «ιδίως στις αδυναμίες σε επίπεδο αποθεματικών».
Πέρα από την αναφορά των παραπάνω στην Έκθεση Συμμόρφωσης που θα παρουσιάσει η Κομισιόν, χρειάζεται προβληματισμός για την προβολή τους στο κοντινό μέλλον. Διότι, παρά τη μικρή βελτίωση των αριθμών, ουσιαστικά υπάρχει στασιμότητα και 1,4 εργαζόμενοι συντηρούν 1 συνταξιούχο. Η γήρανση του πληθυσμού καλπάζει καθώς οι γεννήσεις μειώνονται και οι νέοι φεύγουν. Οι απασχολούμενοι αυξάνονται μόνο στον βαθμό που διασφαλίζουν μερική απασχόληση, κυρίως στον τουρισμό (σχεδόν μία στις δύο νέες θέσεις), και οι μισθοί μειώνονται (-3,5% το 2017 με βάση τα στοιχεία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας).
Οι Έλληνες γίνονται όλο και πιο φτωχοί. Αυτό φαίνεται καθαρά από το γεγονός ότι ενώ το 2010 οι πολίτες μπορούσαν να αποταμιεύουν το 2,3% του εισοδήματός τους, από το 2012 ζουν από τις αποταμιεύσεις τους και μετά βίας καταφέρνουν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες.
Πρόσφατα δημοσιεύθηκε στο Άμστερνταμ έρευνα σύμφωνα με την οποία «αυξήσεις φόρων, ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση της αγοράς είναι τα μέτρα με τα οποία η Ελλάδα παλεύει να αποφύγει τη χρεοκοπία. Μέτρα που επιβλήθηκαν από τους πιστωτές στη χώρα και είχαν σαρωτικές συνέπειες. Η φτώχεια στην ύπαιθρο είναι τόσο υψηλή που δεν εξασφαλίζεται πλέον η επαρκής πρόσβαση του πληθυσμού σε τρόφιμα. Τρόφιμα υπάρχουν μεν, ωστόσο είναι συχνά εισαγόμενα και άρα ακριβότερα για πολλούς καταναλωτές».
Η έρευνα υπογραμμίζει ότι περίπου το 40% του αγροτικού πληθυσμού απειλείται από τη φτώχεια. «Όλα αυτά σημαίνουν για ένα νοικοκυριό σημαντική αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες. Επίσης δεν μπορούν πλέον όλες οι οικογένειες με παιδιά να εξασφαλίσουν τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες: Ο αριθμός των νοικοκυριών με παιδιά που σε ημερήσια βάση δεν συμπεριλαμβάνουν στο οικογενειακό τραπέζι τροφές με πρωτεΐνες διπλασιάστηκε, αγγίζοντας το 9% του πληθυσμού. Η έρευνα αναφέρει ότι στις αγροτικές περιοχές η ανεργία εκτινάχθηκε μέσα σε δέκα χρόνια από το 7% στο 25%, ενώ μόνο μεταξύ 2008 και 2013 το κατά κεφαλήν εισόδημα στην ύπαιθρο μειώθηκε σχεδόν στο ένα τέταρτο. Η επισιτιστική ανασφάλεια έτσι αυξήθηκε από το 7% το 2008 στο 14% το 2016», επισημαίνει η έρευνα.
Οι συντάκτες της μελέτης δεν έχουν ξεκαθαρίσει αν τα ευρήματα έχουν σχέση με τις πρόσφατες δηλώσεις Τσακαλώτου: «Να παραδεχόμαστε ότι μεροληπτούμε ταξικά υπέρ των ασθενέστερα οικονομικά τάξεων». Διότι στην Ολλανδία η ταξική μεροληψία αναφέρεται στη διελκυστίνδα εργασίας – κεφαλαίου για αμοιβή και ασφάλιση και όχι στους εκτός αγοράς εργασίας. Σε σχέση με αυτό η μελέτη αναφέρει:
«Οι Έλληνες εξέφρασαν την απόγνωσή τους για την έκτοτε αδιάκοπη, σκληρή πολιτική περικοπών σε εκατοντάδες απεργίες αλλά και σε άλλες αμέτρητες κινητοποιήσεις». Μόνο που όποιος κυβέρνησε έκτοτε, είτε σοσιαλιστής, είτε συντηρητικός, είτε αριστερός, όλοι ανεξαιρέτως επέβαλαν στον λαό όλο και νέους γύρους περικοπών.
Αλλά όποιος θέλει να μάθει πόσο βαθιά είναι η απόγνωση πρέπει να ρωτήσει τους έλληνες συνταξιούχους: «Το γεγονός ότι οι πιστωτές της Ελλάδας δεν θέλουν να τους επιβαρύνουν την επόμενη χρονιά ακόμη περισσότερο δεν μπορεί να καθησυχάσει πραγματικά τους ηλικιωμένους της χώρας». Σημειώνεται πως οι Ολλανδοί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στα συνταξιοδοτικά θέματα.