Ν. Στραβελάκης: Η BlackRock και το «My Style Rocks» του κ. Στουρνάρα
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η εβδομάδα που πέρασε, παρά την προσπάθεια να διατηρηθεί στην επιφάνεια η συζήτηση περί συνταγματικής αναθεώρησης, ήταν καταιγιστική σε οικονομικές εξελίξεις.
Είχαμε τριγμούς στα διεθνή χρηματιστήρια και τις αγορές ομολόγων, απόρριψη του ιταλικού προϋπολογισμού, την υποβολή νέου σχεδίου ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων από την Τράπεζα της Ελλάδας, την αποδοχή ενός εναλλακτικού δημοσιονομικού προγράμματος για το 2019 από την Κομισιόν και τέλος την κατάθεση ενός νέου σχεδίου προϋπολογισμού από την ελληνική κυβέρνηση, που περιλαμβάνει επιπλέον ελαφρύνσεις σε σχέση με την έκθεση της Κομισιόν.
Φυσικά το πιο σημαντικό για την κοινωνία είναι ο προϋπολογισμός και τα μέτρα που περιλαμβάνει. Όμως, στο πλαίσιο της μνημονιακής υποταγής που έχει αποδεχθεί η κυβέρνηση, αυτός εξαρτάται από τις αποφάσεις του Eurogroup. Οι αποφάσεις θα εξαρτηθούν, απ’ ό,τι φαίνεται, από το κατά πόσον θα πεισθούν οι υπόλοιποι «θεσμοί» (ESM, EKT) για ρυθμούς μεγέθυνσης 2,3% για το 2019, όπως ισχυρίζεται η Κομισιόν, ή 2,5%, όπως λέει το αναθεωρημένο σχέδιο προϋπολογισμού της ελληνικής κυβέρνησης. Αμφότερες οι προβλέψεις τελούν υπό την αίρεση των αναγκών ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Είναι προφανές ότι με προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας στις τράπεζες οι παραπάνω στόχοι είναι τουλάχιστον ανεδαφικοί.
Όλοι αναγνωρίζουν ότι η διάθεση «κόκκινων» δανείων από τις τράπεζες θα απαιτήσει κεφάλαια. Επιπλέον, είναι σαφές ότι αν τα κεφάλαια αυτά προέλθουν από αύξηση κεφαλαίου, τούτο θα σημάνει σημαντικές ζημίες για τους υφιστάμενους μετόχους, οι οποίοι σπεύδουν να ξεφορτωθούν τις τραπεζικές μετοχές, οδηγώντας τις τραπεζικές αποτιμήσεις και το χρηματιστήριο στο ψυχολογικό κάτω όριο των 600 μονάδων. Το ξεπούλημα των τραπεζικών μετοχών είχε φρενάρει το προηγούμενο διάστημα λόγω της διαρροής του σχεδίου της BlackRock, σύμφωνα με το οποίο το Ελληνικό Δημόσιο και κατ’ επέκταση ο ESM θα εγγυόνταν στους αγοραστές των δανείων ένα ελάχιστο ποσό αποζημίωσης μέσω κρατικών ομολόγων. Δηλαδή, η ελληνική κοινωνία θα χρεωνόταν επιπλέον 10 δισ., σύμφωνα με τους υπολογισμούς της BlackRock, ώστε να μη χάσουν οι μέτοχοι των ελληνικών τραπεζών και οι αγοραστές των «κόκκινων» δανείων, που ενδεχομένως να είναι και τα ίδια πρόσωπα.
Είναι προφανές ότι το σχέδιο συνάντησε σημαντικές αντιδράσεις και γι’ αυτό η Τράπεζα της Ελλάδας παρουσίασε ένα εναλλακτικό, παρεμφερές σενάριο. Σύμφωνα με αυτό, οι τράπεζες θα δώσουν τα «κόκκινα» δάνεια σε μια εταιρεία ειδικού σκοπού, μια μίνι bad bank δηλαδή, στην ονομαστική τους αξία. Άρα οι τράπεζες δεν θα γράψουν ζημία την πρώτη ημέρα, αφού θα δώσουν δάνεια και θα αποκτήσουν χρεόγραφα ίσης ονομαστικής αξίας της εταιρείας ειδικού σκοπού. Όμως η Τράπεζα της Ελλάδος αναγνωρίζει εμμέσως πλην σαφώς ότι οι εμπορικές τράπεζες δεν έχουν πάρει επαρκείς προβλέψεις για τα «κόκκινα» δάνεια. Γι’ αυτόν τον λόγο προτείνει τη διάθεση στην εταιρεία ειδικού σκοπού και κατόπιν στους αγοραστές των τιτλοποιημένων δανείων ποσού 7,5 δισ. ευρώ από το αποθεματικό του αναβαλλόμενου φόρου. Δηλαδή, οι αγοραστές των «κόκκινων» δανείων δεν θα πάρουν μόνο το ποσό ανάκτησης από τον δανειολήπτη αλλά θα εξασφαλιστούν για πιθανές επιπλέον ζημίες συμμετέχοντας στα μελλοντικά κέρδη των συστημικών τραπεζών.
Το σχέδιο της Τράπεζας της Ελλάδος έτυχε ενθουσιώδους αποδοχής στις Βρυξέλλες και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αφού ο ESM θα μπορέσει να βάλει στο χέρι τις ελληνικές τράπεζες με 7,5 δισ. ή και λιγότερα χρήματα. Ο λόγος είναι ότι τα ποσά του αναβαλλόμενου φόρου, που σήμερα ενισχύουν τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών, θα πρέπει να ανακτηθούν κατά το μέρος ή κατά το όλον μέσω αυξήσεων κεφαλαίου. Αυτοί που αντέδρασαν είναι οι χαμένοι του σχεδίου, οι υφιστάμενοι μέτοχοι δηλαδή, που οδήγησαν την κεφαλαιοποίηση του τραπεζικού κλάδου στα 5 δισ., ποσό χαμηλότερο από τα χρήματα που θα χρειαστούν για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών με το σενάριο του κ. Στουρνάρα, για να καταλάβουμε το μέγεθος της ζημίας.
Δεν μπορώ να γνωρίζω ποιο σχέδιο θα προκριθεί τελικά για τις τράπεζες. Το σίγουρο όμως είναι ότι αυτό θα επιβαρύνει επιπλέον την κοινωνία, αφού κανείς ιδιώτης δεν πρόκειται να βάλει μιάμιση ή δύο φορές τη χρηματιστηριακή αξία των τραπεζών για να τις αγοράσει. Το τελευταίο είναι ενδεικτικό και της ανύπαρκτης βασιμότητας των κυβερνητικών εξαγγελιών για ελάφρυνση της κοινωνίας μέσα από τους μηχανισμούς της μνημονιακής εποπτείας σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης.