Η λιτότητα βάζει φρένο στην εμβάθυνση της Ευρωζώνης

Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

Στο τελευταίο Eurogroup κατατέθηκε γαλλογερμανική πρόταση για προϋπολογισμό της Ευρωζώνης, αλλά για ενημέρωση εκτός ατζέντας. Δεν υπήρχε ομοφωνία για συμπερίληψη του θέματος στις επίσημες συζητήσεις, λόγω των προβλημάτων στη ζώνη του ευρώ.

Είναι γνωστό ότι τον Μάρτιο του 2017 η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης αναζωπυρώθηκε, με αφορμή την επιτάχυνση της οικονομικής μεγέθυνσης στο 2%. Θεωρήθηκε ότι ήταν η στιγμή για την εμβάθυνση της ΟΝΕ.

Ακολούθησε η ομιλία του γάλλου Προέδρου Εμ. Μακρόν και οι μεγαλόπνοες δηλώσεις του περί επανίδρυσης μιας «κυρίαρχης, ενωμένης και δημοκρατικής Ευρώπης».

Έκανε τότε λόγο για έναν ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών και έναν προϋπολογισμό για την Ευρωζώνη. Πρότεινε επίσης και ένα κοινό στρατιωτικό σώμα επεμβάσεων στην άμυνα λέγοντας ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να εμπιστευθεί την ασφάλειά της μόνο στις ΗΠΑ». Η πρόταση σχεδόν χλευάστηκε πρόσφατα από τον Πρόεδρο Τραμπ.

Ωστόσο, από τότε η εικόνα της Ευρώπης έχει αλλάξει δραματικά. Οι πολιτικές εξελίξεις σε πολλές χώρες (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία, Γαλλία, Ουγγαρία κ.λπ.) δεν ευνοούν την προώθηση μεγάλων μεταρρυθμίσεων του θεσμικού οικοδομήματος στην κατεύθυνση που επιθυμεί η γερμανικής εμπνεύσεως αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης.

Ο πρόεδρος Γιούνκερ, κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, προεξόφλησε νωρίς πως «οι πολίτες δεν αναμένουν νέες συνθήκες και νέα θεσμικά όργανα, αλλά έχουν προσδοκίες για περισσότερη ανταγωνιστικότητα, δουλειές, ασφάλεια».

Είναι όμως χαρακτηριστικό πως η Κομισιόν προωθεί την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και την αναμόρφωση του ESM, ενώ στον κοινωνικό τομέα «τα εθνικά συστήματα πρόνοιας θα εξακολουθήσουν να είναι διαφορετικά και διακριτά για πολλά χρόνια ακόμη», όπως ο ίδιος τόνισε. Έτσι, παρά τις διακηρύξεις για την «κοινωνική Ευρώπη», η πολιτική λιτότητας υπονομεύει το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος.

Είναι χαρακτηριστική η στροφή των πολιτών στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, η οποία τουλάχιστον τριπλασιάστηκε τα τελευταία 15 χρόνια. Ευρωσκεπτικιστές η/και αντιευρωπαϊστές ηγέτες ανέλαβαν κυβερνητικές θέσεις σε 11 χώρες, θέτοντας εν αμφιβόλω την υφιστάμενη πολιτική τάξη. Αυτό επισημαίνει μεγάλη έρευνα, την οποία δημοσίευσε η βρετανική εφημερίδα «Guardian» πρόσφατα.

Η Ιταλία, π.χ., έχει κυβέρνηση ευρωσκεπτικιστών, στην Αυστρία κυβερνά το αντιευρωπαϊκό κόμμα FPO, ενώ στη Γερμανία η θέση της κ. Μέρκελ αποσταθεροποιήθηκε με την άνοδο του αντιευρωπαικού AfD. Εξάλλου η Ένωση είναι πεδίο έντονης διαμάχης σχετικά με τη μετανάστευση, τον προϋπολογισμό και το Brexit.

Από καιρό λοιπόν δεν θα έπρεπε να διατηρούμε μεγάλες προσδοκίες για εμβάθυνση της Ευρωζώνης. Ακόμη περισσότερο σήμερα, εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου του 2019. Οι προσπάθειες μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης αναμένεται να καθυστερήσουν πολύ ακόμα. Η συζήτηση περιορίζεται στην τραπεζική ένωση και τη μεταρρύθμιση του ESM, καθώς αμφισβητείται η οικονομική και πολιτική ενοποίηση.

Οι ενστάσεις Γερμανίας, Ολλανδίας και Φινλανδίας για την ευρωπαϊκή εγγύηση των καταθέσεων είχαν έως τώρα κρατήσει ημιτελή την τραπεζική ένωση. Το Βερολίνο απαιτεί δραστική μείωση των «κόκκινων» δανείων στα μέλη της Ευρωζώνης, πριν γίνει κάτι τέτοιο. Χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία και η Ισπανία απέχουν πολύ από τις γερμανικές απαιτήσεις. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ και ο ενιαίος μηχανισμός εποπτείας (SSM) πιέζουν για περαιτέρω βήματα.

Βερολίνο και Παρίσι συμφωνούν ότι είναι αναγκαία η ενίσχυση του ESM, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει μελλοντικές κρίσεις. Αρχικά γινόταν λόγος για τη μετεξέλιξή του σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, αλλά αυτό απορρίφθηκε, καθώς η ΕΚΤ θεωρεί δικό της πεδίο τη νομισματική πολιτική, ενώ η Κομισιόν ενοχλείται από την απόσπαση της αρμοδιότητας.

Το μεγάλο ζητούμενο είναι βεβαίως οι εξουσίες που θα έχει και τα κεφάλαια που θα διαθέτει. Το Eurogroup, που συνεδρίασε πρόσφατα με συμμετοχή όλων των κρατών-μελών της ΕΕ (Ecofin), συζήτησε τη νέα μορφή του ESM, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια συμφωνία.

Βερολίνο και Παρίσι επιχειρούν να ανασυγκροτήσουν τον άξονα που από συστάσεως της Ένωσης έθετε σε κίνηση τις πρωτοβουλίες της ενοποίησης, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αποδυναμωθεί.

Ο πήχης των προσδοκιών έχει χαμηλώσει καθώς ο γάλλος Πρόεδρος Μακρόν βλέπει τη δημοτικότητά του να παραπαίει, ενώ η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκ. Μέρκελ είναι αισθητά αποδυναμωμένη στη γερμανική πολιτική σκηνή.

Η πρόταση που κατέθεσαν οι υπουργοί Λεμέρ και Σολτς στο τελευταίο Eurogroup προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν το δικαίωμα να προτείνουν προγράμματα προς χρηματοδότηση, στο πλαίσιο των στρατηγικών προδιαγραφών του Eurogroup. Χρήματα όμως θα δικαιούνται μόνο τα κράτη τα οποία θα τηρούν τα κριτήρια του Συμφώνου Σταθερότητας. Χώρες που δεν τα τηρούν θα αποκλείονται.

Δεν περιμένει βεβαίως κανείς δημοσιονομικές μεταβιβάσεις, αφού οι Γερμανοί ξεκαθαρίζουν όλα αυτά τα χρόνια ότι δεν θα αναλάβουν οι φορολογούμενοι του Βορρά να ξελασπώσουν τον Νότο. Όμως η πρόταση για νέα, έμμεση δέσμευση για λιτότητα προοιωνίζεται πως οι ευρωεκλογές θα γίνουν σε ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα.