Εργασία και διαφάνεια: Νέο ζευγάρι δικαιωμάτων;

Του
ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Μάστερ στις Δημόσιες Πολιτικές, Συντονιστή του Ομίλου
Πολιτικού και Κοινωνικού Προβληματισμού «Ακτίδα»,
πρ. Προέδρου ΑΔΕΔΥ

Πορευόμενοι προς τις ευρωεκλογές, πέρα από τη διακυβέρνηση της ΕΕ, προετοιμάζεται και η κοινωνική ατζέντα, ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη. Εδώ βέβαια κυριαρχούν άλλα, στα οποία ίσως φευγαλέα σταθεί ο δημόσιος διάλογος, αν και ο φορέας που θα παρουσιάσει συγκεκριμένη πρόταση και όχι συνθήματα θα αποκτήσει πλεονέκτημα και για τις εθνικές εκλογές.

Τα τελευταία χρόνια, την περίοδο της κρίσης, απογειώθηκαν οι μη τυπικές, ευέλικτες μορφές εργασίας, δηλαδή οι εκτός από τις τυπικές εργασιακές συμβάσεις. Απασχόληση ορισμένου χρόνου, μερική, προσωρινή, μέσα από εταιρείες ή με βραχυχρόνιες συμβάσεις, χωρίς διάρκεια πάνω από εξάμηνο και κάτω των δέκα ωρών την εβδομάδα.

Ακόμη, συμφωνίες προφορικές ή περιστασιακής απασχόλησης. Καταστάσεις που θεωρούνται από τους νεοφιλελεύθερους προσαρμογή επιχειρηματικών σχεδίων και παραγωγικότητας στην παγκοσμιοποίηση. Η αύξηση και η συχνότητα των μη τυποποιημένων μορφών εντείνει τις ανησυχίες για την προστασία και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Δεδομένου ότι η πλειονότητα των ρυθμίσεων και μέτρων υπέρ των εργαζομένων έχει θεμελιωθεί με βάση τις τυποποιημένες συμβάσεις, ανακύπτει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για την εξέλιξη της εργασίας: Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας. Η ψηφιοποίηση και η τεχνολογική έκρηξη δημιουργούν νέες μορφές απασχόλησης, ενώ οι δημογραφικές αλλαγές οδηγούν σε μεγαλύτερη διαφοροποίηση του ενεργού πληθυσμού. Εξαιτίας των ανεπαρκών νομικών πλαισίων, οι εργαζόμενοι σε μη τυπική απασχόληση μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο ασαφών ή αθέμιτων πρακτικών.

Εκτιμάται ότι 4-6 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ευρώπη έχουν συμβάσεις κατά παραγγελία. Μόνο το ένα τέταρτο των έκτακτων εργαζομένων μεταβαίνει σε μόνιμες θέσεις. Αυτό επιτείνει τον κίνδυνο ανταγωνισμού, ο οποίος βασίζεται στην υπονόμευση των κοινωνικών προτύπων. Λόγοι για τους οποίους η ΕΕ, κάτω από την πίεση των συνδικάτων και τις πρωτοβουλίες της ομάδας εργαζομένων της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), προώθησε οδηγία για την ασφαλέστερη και πιο προβλέψιμη εργασία, με παράλληλη διασφάλιση της προσαρμοστικότητας της αγοράς, καλύτερων συνθηκών και διαβίωσης.

Ειδικότερο στόχο αποτελεί η βελτίωση της πρόσβασης σε ενημέρωση για τους όρους εργασίας (ιδίως για εκείνους που βρίσκονται σε νέα και μη τυπική σύμβαση), με παράλληλη διατήρηση περιθωρίου για την καινοτομία και συμμόρφωσης με τα πρότυπα, μέσω ενισχυμένης επιβολής της νομοθεσίας και της διαφάνειας.

Οι εργαζόμενοι -και με σχέσεις σύντομης, περιστασιακής απασχόλησης- πρόκειται να επωφεληθούν από τη σαφή ενημέρωση σχετικά με τους όρους εργασίας και τα νέα ελάχιστα πρότυπα.

Οι εργοδότες, παρόλο που ενδεχομένως θα χάσουν οριακά κάποια ευελιξία, αναμένεται να ωφεληθούν από πιο βιώσιμο ανταγωνισμό, με μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου, και από πιο πρόθυμο και παραγωγικό εργατικό δυναμικό, με αυξημένη συμβατική σταθερότητα και διατήρηση. Η κοινωνία, στο σύνολό της, θα ωφεληθεί από μια ευρύτερη βάση για τη φορολογία και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

Η κοινωνική συνοχή προϋποθέτει πιο ολιστική προσέγγιση και κυρίως συνοχή όλων των πολιτικών που αφορούν την εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, την ισότητα των φύλων, τη δίκαιη και ίση μεταχείριση όσον αφορά τους όρους εργασίας -ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της απασχόλησης-, μέχρι την προστασία σε περίπτωση απόλυσης.

Η ενίσχυση (ανανέωση του κοινωνικού πυλώνα) των εργασιακών δικαιωμάτων είναι στενά συνδεδεμένα με την ποιότητα του πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου, των συλλογικών συμβάσεων σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Η διαβούλευση στο πλαίσιο αυτό επιβάλλεται, πρώτον, γιατί η όποια οδηγία ορίζει το ελάχιστο και οι υψηλότερες εγγυήσεις ή ευνοϊκότερες ρυθμίσεις παραμένουν ανοιχτή υπόθεση, δεύτερον, επειδή η προσεκτική διαμόρφωση του νομικού, θεσμικού οικοδομήματος πρέπει να μην παρεμποδίζει τη δημιουργία και ανάπτυξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ώστε, το κυριότερο, να έχουν έλεγχο και εποπτεία εφαρμογής!