Ν. Στραβελάκης: Οι συντάξεις στη δίνη της κρίσης στην ΕΕ
Του Νίκου Στραβελάκη,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιστροφή στην πραγματικότητα
Όταν κάποιοι, λίγοι είναι η αλήθεια, οικονομολόγοι επιμέναμε ότι η μη περικοπή των συντάξεων το 2019 δεν αποτελεί μια συμφωνημένη πολιτική στο πλαίσιο του προϋπολογισμού, αρκετοί, συμπεριλαμβανομένου και του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα, προσπαθούσαν να μας βγάλουν τρελούς.
Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις εβδομάδες από την παράδοση / παραλαβή στο υπουργείο Εξωτερικών (20 Οκτωβρίου), στο πλαίσιο της οποίας ο κ. Τσίπρας δήλωσε με περηφάνια ότι αφού δεν πήραμε επιστολή απόρριψης, όπως η Ιταλία, αυτό σημαίνει ότι το σχέδιο του προϋπολογισμού έχει γίνει αποδεκτό και άρα οι συντάξεις θα μείνουν ανέπαφες. Είχαμε τονίσει από τότε ότι η δήλωση είναι παραπλανητική, αφού στο ένα και μοναδικό σχέδιο προϋπολογισμού που έχει κατατεθεί οι συντάξεις κόβονται και μόνο στην προσθήκη (addendum) περιλαμβάνεται μία πρόταση μη περικοπής. Με άλλα λόγια, οι εταίροι δεν είχαν κανέναν λόγο να απορρίψουν το σχέδιο, αφού περιλαμβάνει τις συμφωνημένες περικοπές.
Η πραγματικότητα δεν άργησε να φανεί. Μετά από δημοσιεύματα όπως αυτό της «Καθημερινής» της περασμένης Κυριακής πολλοί μιλούν πλέον για σενάριο περιορισμένων περικοπών στις συντάξεις. Σενάριο που προϋποθέτει επίσης την απόσυρση των μέτρων ελάφρυνσης που εξήγγειλε ο κ. Τσίπρας στη Θεσσαλονίκη και ανέρχονται σε 500 εκατ. ευρώ περίπου. Επιπλέον, όλοι συμφωνούν ότι το οριστικό σχέδιο του ελληνικού προϋπολογισμού θα εγκριθεί από τους «θεσμούς» στα μέσα Νοεμβρίου και τότε θα μάθουμε το ύψος των συντάξεων το 2019. Μέχρι τότε οι συνταξιούχοι θα έχουν για παρηγοριά τη σημερινή ανακοίνωση, βάσει της οποίας οι συντάξεις θα δοθούν 16-17 Ιανουαρίου, απλά δεν θα ξέρουν πόσα χρήματα θα πάρουν.
Το κλίμα της συζήτησης γύρω από το θέμα δίνει ένας θεσμός που υποτίθεται ότι δεν παίζει ρόλο στη διαπραγμάτευση. Δεν είναι άλλος από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο δήλωσε την Πέμπτη 1η Νοεμβρίου ότι είναι απαραίτητη η περικοπή των συντάξεων. Το Ταμείο στην ουσία επανέλαβε την πάγια θέση του, σύμφωνα με την οποία η περικοπή των συντάξεων είναι διαρθρωτικό μέτρο. Με άλλα λόγια τονίζουν ότι για να έχουμε βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα θα πρέπει να περικοπούν οι συντάξεις.
Η λογική είναι απλή και κυνική: Περικοπή των συντάξεων θα σημάνει περικοπή των εργοδοτικών εισφορών και άρα ακόμα μεγαλύτερο περιορισμό των μισθών, που αποτελεί την πανάκεια για τη λύση των προβλημάτων της χώρας σύμφωνα με το ΔΝΤ, αφού τα αυξημένα κέρδη θα επιτρέψουν τη μείωση των φόρων. Είναι μια χρεοκοπημένη λογική, που αντανακλάται στην αποτυχία των τριών Μνημονίων που έχουν εφαρμοσθεί.
Το τελευταίο δεν αποτελεί πλέον την επωδό μαρξιστών και ετερόδοξων οικονομολόγων, όπως εγώ. Σε δηλώσεις του στο πρακτορείο Reuters ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος φέρεται να είπε ότι «η Κύπρος μπορεί να εκδώσει ομόλογο αλλά όχι και η Ελλάδα, προς το παρόν». Προσπάθησε να δικαιολογήσει το γεγονός λόγω της αναταραχής γύρω από την Ιταλία.
Όμως η αναταραχή ισχύει και για την Κύπρο και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν πίεση στα επιτόκια των ομολόγων τους. Αυτό που κάνει τη διαφορά λοιπόν είναι το ύψος του ελληνικού δημόσιου χρέους, συνέπεια της ανταγωνιστικής θέσης του ελληνικού καπιταλισμού, που κάνει τη γερμανική συντηρητική εφημερίδα «FAZ» να γράφει την Πέμπτη 1 Νοεμβρίου ότι η Ελλάδα «δύσκολα θα τα καταφέρει χωρίς νέα χρηματοδοτική στήριξη», δηλαδή χωρίς νέο Μνημόνιο.
Τον κύκλο των δηλώσεων για το θέμα έκλεισε ο κ. Στουρνάρας, που την Παρασκευή 2 Νοεμβρίου είπε: «Με αυτά τα πράγματα δεν μπορούμε να παίζουμε, οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται». Είναι προφανές ότι ο έλληνας κεντρικός τραπεζίτης προχώρησε στις δηλώσεις αυτές κατόπιν έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με αυτόν τον τρόπο η ΕΚΤ και κλίμα δημιουργεί και επίσημη θέση δεν παίρνει για τις περικοπές.
Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από όλη τη συζήτηση είναι ότι η κρίση στην Ευρωζώνη δεν επιτρέπει γαλαντομίες στα δημοσιονομικά. Αυτό δεν είναι απλά ένα παρεπόμενο της έντασης στις σχέσεις της Κομισιόν με την Ιταλία, όπως λέει, επιφανειακά σκεπτόμενος, ο κ. Τσακαλώτος. Όπως είχε γράψει πριν από έναν αιώνα ο Λένιν στο άρθρο του «Για το Σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης»: «Ένας πολυεκατομμυριούχος δεν μπορεί να μοιρασθεί το ‘‘εθνικό εισόδημα’’ μιας χώρας με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, παρά σε αναλογία με το επενδεδυμένο κεφάλαιο».
Όμως, όπως γράφει η «FAZ», οι επενδυτές πρέπει να περιμένουν. Κοντολογίς, όσο διαρκεί η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή κρίση, οι λύσεις στο πλαίσιο της ΕΕ θα συνεπάγονται διαιώνιση της λιτότητας.