Ν. Γ. Χαριτάκης: Κίνα και Ελλάδα
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Ίσως ήρθε η στιγμή να αντιληφθούμε ότι η παραβατικότητα και η ανοχή στις συμβατικές υποχρεώσεις έχουν και τα όριά τους. Δυστυχώς, έχουμε ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της αναγκαίας αμοιβαιότητας και συνευθύνης, με αποτέλεσμα παρεκκλίσεις της μορφής «πολιτική λύση» για στήριξη της παραβατικότητας να μην είναι πλέον ανεκτές. Και τα παραδείγματα από άλλες χώρες δικαιώνουν τη θέση αυτή.
Από τον Φεβρουάριο του 2015 μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, στιγμή που επιβάλλονται με παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης οι ποσοτικοί έλεγχοι στη χώρα μας, διαρρέουν 40 δισ. καταθέσεις σε σύνολο 160 δισ. από το συστημικό τραπεζικό σύστημα της χώρας. Δηλαδή, περίπου το 25% των υποχρεώσεων των τραπεζών.
Κυβέρνηση, διοίκηση της ΤτΕ και διοικήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, που εκείνη την περίοδο ανήκαν στο Ελληνικό Δημόσιο, παρακολουθούν αμέτοχοι την κατάρρευση χωρίς να λάβουν κανένα μέτρο. Κανένας δεν ευαισθητοποιείται. Και όμως οι καταθέσεις αποτελούν μέρος των εγγυήσεων των επιχειρηματικών δανείων (cash collateral) καθώς και των κεφαλαιουχικών αναγκών των ιδίων των τραπεζών. Σε μία στιγμή που τα αδιέξοδα της οικονομίας αντικαθιστούν το ένα το άλλο, το τραπεζικό σύστημα αδιαφορεί.
Ας κάνουμε σύγκριση με άλλες κοινωνίες. Πρόσφατα, τα επίσημα όργανα της κινεζικής οικονομίας και του τραπεζικού της συστήματος, μέσω της Κεντρικής Τράπεζας της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της εδώ πρεσβείας της, ενημέρωσαν τις αρμόδιες αρχές ότι συστημικές τράπεζες της χώρας συντηρούν μία εκτροπή των πιστωτικών κανόνων της χώρας τους. Το μέγεθος ήταν αρχικά 40 εκατ., δηλαδή 1.000 φορές μικρότερο από τα 40 δισ. που διέρρευσαν το 2015 από την Ελλάδα. Η ευαισθησία της Κίνας δεν φέρνει απλά το θέμα στην επικαιρότητα. Διδάσκει πώς αντιδρά στην προστασία των θεσμών μια οικονομία που σε άποψη μεγέθους και ευρωστίας δεν συγκρίνεται με τη χώρα μας.
Γιατί αντέδρασε; Γιατί στη σύγχρονη τραπεζική η ευαισθησία στην παράβαση των κανόνων καταγράφεται ως συνετή τραπεζική (prudential banking). Για τον κινέζο ομόλογο του κ. Στουρνάρα σημασία δεν έχει το ποσό. Σημασία έχει η εφαρμογή των κανόνων, που καθιστούν το τραπεζικό σύστημα της χώρας του ασφαλές. Και επειδή τυχαία καταγράφηκε και η συνέντευξη του κ. Σόιμπλε στον γερμανικό Τύπο, υπογραμμίζουμε μία φράση του μόνο: «Η κατηγορία στο κοινοβούλιό μου ήταν ότι παραήμουν γενναιόδωρος στην Ελλάδα. Και αυτό είναι αλήθεια, διότι οι Έλληνες δεν τηρούσαν τους κανόνες…».
Σε μια Λαϊκή Δημοκρατία, όταν οι αρμόδιοι αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει πρόβλημα με την τήρηση των πιστωτικών κανόνων, ενεργούν με σοβαρότητα και με σύνεση. Ζητούν να μάθουν και ενεργούν ανάλογα. Στη χώρα μας, σε περίοδο κρίσεως, κάποιοι απειλούσαν τους εταίρους με ανάρμοστες εκφράσεις (βλέπε δηλώσεις κ. Βαρουφάκη της περίοδο της υπουργίας του) ή ακόμη χειρότερα σκέπτονταν να κάνουν ρεσάλτο στο Νομισματοκοπείο. Στήριζαν την αυθαιρεσία τους σε πολιτικές λύσεις. Ευτυχώς, δεν είμαστε οι μόνοι. Πριν από λίγους μήνες, στην Εσθονία, το τραπεζικό σύστημα και το υποκατάστημα της δανέζικης τράπεζας Danske Bank «ξέπλυνε» 200 δισ. ευρώ. Σ’ εμάς η ενημέρωση ήρθε με τα πρώτα 40 εκατ., ευτυχώς γιατί τα χρήματα ανήκαν σε Κινέζους και όχι σε ρώσους ολιγάρχες.
Για να κλείσει ο κύκλος, είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε ότι πριν από κάποια χρόνια, για ένα αντίστοιχο παράπτωμα παράνομης εξαγωγής καταθέσεων, σύρθηκε στα δικαστήρια για μαστροπεία ο πανίσχυρος εισαγγελέας της Νέας Υόρκης και μεγάλος τιμωρός των παράνομων χρηματιστηριακών συναλλαγών των εισηγμένων εταιρειών στο χρηματιστήριό της. Πρώτη και καλύτερη η Enron. Η καταδίκη προέκυψε επειδή ο εισαγγελέας, υψηλά ιστάμενος δημόσιος λειτουργός, διακινούσε παράνομα μικροποσά για να αμείβονται call girls της επιλογής του. Όπου ισχύουν οι κανόνες, έχουμε και παραδειγματικές ποινές.
Στη χώρα η κυνική συμπεριφορά και θέληση των ολίγων μας σπρώχνει να αποδεχθούμε τη λογική «αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα». Τα ιδιωτικά συμφέροντα και η πολιτική είναι πάνω από τις αρχές και τους κανόνες της κοινωνίας. Δυστυχώς, έχουμε εθιστεί στη χρήση της έννοιας «πολιτική λύση». Η παραβατικότητα στους κανόνες και στις συμβάσεις που μας δεσμεύουν επιλύονται με την ψευδαίσθηση της πολιτικής λύσης.
Όπως ακριβώς και στην «Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων», όταν ο Humpty Dumpty λέει με υπερηφάνεια στην Αλίκη «εγώ γράφω τους κανόνες και εγώ μπορώ να τους αλλάζω, αν δεν με συμφέρουν», έτσι κι εδώ τείνουμε στα δύσκολα να μην εφαρμόζουμε τους κανόνες, απαιτώντας να βρεθεί μία πολιτική λύση που θα μας συμφέρει. Θεωρούμε ότι ισχύει στην ΕΕ η λογική του «παίρνε και γύρευε», λογική που αντιμετωπίζεται με τον βιασμό των θεσμών. Ρισκάρουμε την αξιοπιστία μας και δεν γνωρίζουμε πώς θα χειριστούμε το θέμα που προκύπτει, για παράδειγμα, με την κινεζική κυβέρνηση.
Η θέση μας θα μπορούσε να είναι κυνική. Αφού οι κινέζοι πολίτες ήθελαν να αγοράσουν σπίτια στην Ελλάδα, κατά παράβαση των νομίμων κανόνων της χώρας τους, και αφού με τον τρόπο αυτό εμείς μειώνουμε το εμπορικό μας ισοζύγιο εισάγοντας συνάλλαγμα, γιατί πρέπει να σεβόμαστε τους ποσοτικούς ελέγχους που ισχύουν στην Κίνα. Ας προσέξουν οι Κινέζοι. Οι κανόνες του κινεζικού τραπεζικού συστήματος αφορούν την Κεντρική Τράπεζα της Κίνας και όχι την Τράπεζα της Ελλάδος. Και αν η παράβαση ανακαλυφθεί, θα δούμε πώς θα το αντιμετωπίσουμε ως χώρα.
Τεράστιο λάθος. Ο σεβασμός των εθνικών κανόνων απαιτεί αμοιβαιότητα. Τα ιδιωτικά κίνητρα και συμφέροντα, όσο ισχυρά και αν είναι, υπόκεινται στους περιορισμούς των εθνικών κανόνων και περιορισμών. Και αυτό ήταν γνωστό και στις διοικήσεις των τραπεζών και στα στελέχη τους και βεβαίως στις διοικήσεις της εταιρείας που συμμετείχαν τα άτομα που βίασαν τους θεσμούς του τραπεζικού συστήματος της Κίνας. Το τραγικό στην όλη ιστορία είναι ότι υπήρχε καλύτερη λύση, μέσα στα πλαίσια και της νομιμότητας και των συμβατικών υποχρεώσεων. Λύση που δεν θα μας οδηγούσε σε κρίση θεσμών και οργάνων μεταξύ των δύο χωρών.
Υπάρχει σαφής ζήτηση ακινήτων από κινέζους πολίτες. Υπάρχει σαφής διαθεσιμότητα ακινήτων στα τραπεζικά χαρτοφυλάκια, είτε υπό τη μορφή σχολάζουσας τραπεζικής περιουσίας είτε από εγγυήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων. Όλες οι τράπεζες, είτε συλλογικά είτε ατομικά, θα μπορούσαν πολύ απλά να μετατρέψουν τα συγκεκριμένα ακίνητα σε ένα ομόλογο, χρησιμοποιώντας τα ακίνητα ως εγγύηση. Το συγκεκριμένο ομόλογο θα μπορούσαν απλούστατα να το αγοράσουν οι κινεζικές τράπεζες, η επενδυτική όρεξη των οποίων είναι δεδομένη. Η χρήση των συγκεκριμένων ακινήτων θα αφορούσε αποκλειστικά επενδυτική ευκαιρία για να επενδυθούν οι αποταμιεύσεις των κινέζων πολιτών, με ή χωρίς την παροχή του δικαιώματος της χρυσής βίζας.
Η λύση είναι απλή, καθ’ όλα νόμιμη και απόλυτα αποτελεσματική. Πού κολλάει; Στην τάση των εμπλεκομένων να χρησιμοποιούν την παραβατικότητα προς όφελός τους και σε βάρος των εθνικών συμφερόντων. Το πρόβλημα πλέον έχει ξεφύγει από τα στελέχη και τα άτομα. Δυστυχώς, η ευθύνη περνάει στους προστάτες των θεσμών και των συμβατικών υποχρεώσεων. Και εδώ πλέον άγνοια ευθυνών από τις διοικήσεις δεν υπάρχει.