Το σχέδιο για «Τρίτη Ρώμη»
Του
ΓΙΑΝΝΗ Π. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Δημοσιογράφου – Δικηγόρου,
μέλους του ΠΠΣ της ΕΣΗΕΑ
Στα όρια του σχίσματος βρίσκονται πλέον οι σχέσεις Φαναρίου – Μόσχας, η οποία προχώρησε στη διακοπή της ευχαριστηριακής κοινωνίας με την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως. Με την απόφαση αυτή απαγορεύεται στους αρχιερείς και λοιπούς κληρικούς της Ρωσικής Εκκλησίας να συλλειτουργούν με τους αντίστοιχους του Οικουμενικού Θρόνου. Ακόμη και οι πιστοί δεν επιτρέπεται να παραβρίσκονται σε ιερές ακολουθίες σε ναούς που υπάγονται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο!
Το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Ήταν μία αναμενόμενη από μακρού εξέλιξη, η οποία απλά επιταχύνθηκε με το θέμα της Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία.
Είναι πάγια και μακρόχρονη η πολιτική της Ρωσικής Εκκλησίας να υπονομεύει τον ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, διεκδικώντας η ίδια την πρωτοκαθεδρία στους κόλπους της Ορθοδοξίας, σε μία προσπάθεια επιρροής σε ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο. Πρόκειται για τον χαρακτηριζόμενο ρωσικό εκκλησιαστικό ιμπεριαλισμό, με στόχο τη δημιουργία «Τρίτης Ρώμης», μετά την παλαιά Ρώμη και τη Νέα Ρώμη, όπως εξαρχής είχε ονομαστεί η Κωνσταντινούπολη.
Το αποκορύφωμα της πολιτικής αυτής ήταν η προσπάθεια της Ρωσικής Εκκλησίας να υπονομεύσει τη Σύνοδο της Ορθοδοξίας του 2016 στην Κρήτη. Επιδίωξε με κάθε τρόπο να τη ματαιώσει και τελικά αρνήθηκε να μετάσχει μαζί με άλλες τρεις Εκκλησίες της επιρροής της (Αντιοχείας, Βουλγαρίας και Γεωργίας)… Ήταν μία απροκάλυπτη κίνηση κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Το θέμα της Ουκρανίας ήταν η αφορμή ώστε το Οικουμενικό Πατριαρχείο να υπογραμμίσει τα κανονικά του δικαιώματα, τα θεσμοθετημένα από την 4η Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451), οι αποφάσεις της οποίας εντάσσονται στο Κανονικό Δίκαιο της Ορθοδοξίας. Το 1686 η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως παρεχώρησε το δικαίωμα στον Πατριάρχη Μόσχας να χειροτονεί τον μητροπολίτη Κιέβου, ο οποίος όμως θα έπρεπε να μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ενδεικτικό ότι συνέχιζε να υπάγεται στο Φανάρι.
Κάτι όμως που η Ρωσική Εκκλησία παραβίασε και μέσα από τις ειδικές περιστάσεις της ένταξης της Ουκρανίας στη Σοβιετική Ένωση υπήγαγε τους Ουκρανούς ορθοδόξους στη δική της δικαιοδοσία, όπως συνέβη και με τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης.
Έτσι, μετά την ανεξαρτησία της Ουκρανίας άρχισαν και οι κινήσεις απεξάρτησης από τη Ρωσική Εκκλησία, με αποσχίσεις επισκόπων και μεγάλου αριθμού κληρικών. Τους ακολούθησαν εκατομμύρια πιστοί και αποτέλεσαν ξεχωριστά εκκλησιαστικά σχήματα, πέρα από την αυτόνομη Εκκλησία, που υπαγόταν στη Μόσχα.
Με τις πρόσφατες ουκρανορωσικές πολεμικές συγκρούσεις, την προσάρτηση της Κριμαίας και άλλες εχθρικές κινήσεις μεταξύ των δύο χωρών, ήταν έντονη η αντιρωσική διάθεση μεγάλου μέρους των Ουκρανών. Αυτό κυριαρχούσε και στον χώρο των εκτός της Ρωσικής Εκκλησίας ορθόδοξων εκκλησιαστικών σχημάτων, κυρίως του λεγόμενου Πατριαρχείου Κιέβου με τον «πατριάρχη» Φιλάρετο και της λεγόμενης Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Εκκλησίας με τον «αρχιεπίσκοπο» Μακάριο.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ύστερα από επανειλημμένα αιτήματα της ουκρανικής πολιτικής ηγεσίας και σύμφωνα με το κανονικό και αποκλειστικό του δικαίωμα, αποφάσισε τη χορήγηση Αυτοκεφαλίας στους ουκρανούς ορθοδόξους και ήδη έχουν δρομολογηθεί οι σχετικές διαδικασίες ώστε να δοθεί ο Τόμος της Αυτοκεφαλίας.
Καθοριστική θα είναι η ενοποίηση των εκκλησιαστικών σχημάτων που επιθυμούν να ενταχθούν στη νέα αυτοκέφαλη Εκκλησία, κάτι που απαιτεί το αντίστοιχο πνεύμα συνεργασίας και συνεννόησης…
Με την απόλυτη διαβεβαίωση των ουκρανικών αρχών, βάσει της οποίας ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει την Αυτοκέφαλη ή τη Ρωσική Αυτόνομη Εκκλησία.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι όλες οι Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, μεταξύ των οποίων και η Ρωσική, έλαβαν την Αυτοκεφαλία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Και όταν ορισμένες Εκκλησίες, όπως της Πολωνίας και Τσεχοσλοβακίας, είναι αυτοκέφαλες, παρότι αριθμούν μόνο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες πιστών, πώς η Ουκρανία των περίπου πενήντα εκατομμυρίων (κυρίως ορθοδόξων) να μην έχει αυτοκέφαλη Εκκλησία;
Το θέμα, πέρα από τις εκκλησιαστικές, έχει και πολιτικές διαστάσεις, με το Κρεμλίνο να στηρίζει τις θέσεις της Ρωσικής Εκκλησίας και την Ουάσινγκτον να τάσσεται υπέρ της Αυτοκεφαλίας και του Οικουμενικού Πατριάρχη.