Προκόπης Παυλόπουλος: Όχι στη διαρχία μεταξύ Προέδρου της Δημοκρατίας και πρωθυπουργού
-Πού οδηγεί η απευθείας από τον λαό εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας
Σαφώς αντίθετος με τον δυϊσμό, τη διαρχία μεταξύ Προέδρου της Δημοκρατίας και πρωθυπουργού, που μπορεί –υπό προϋποθέσεις– να προκύψει, τάχθηκε ο Πρ. Παυλόπουλος.
Με μια άκρως εμπεριστατωμένη ομιλία-μάθημα Συνταγματικού Δικαίου στη Λευκωσία την περασμένη Τρίτη, σε φόρουμ που συνδιοργάνωσαν η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου και το Ίδρυμα για τη Δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό της Βουλής των Ελλήνων, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έκανε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρέμβαση. Παρέμβαση που αποκτά ιδιαίτερη σημασία, εν όψει της έναρξης των διαδικασιών για την αναθεώρηση του Συντάγματος, που θα γίνει το προσεχές διάστημα.
Τάχθηκε εναντίον ενός συνταγματικού status για την Ελλάδα που θα προβλέπει την άμεση απ’ τον λαό εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, σε συνδυασμό μάλιστα και με επέκταση των αρμοδιοτήτων του. Ειδικά δε ο Πρ. Παυλόπουλος στάθηκε κατηγορηματικά αντίθετος με το προνόμιο του Προέδρου της Δημοκρατίας να διαλύει τη Βουλή σε περίπτωση διαπίστωσης (με ποιον τρόπο, άραγε;) δυσαρμονίας μεταξύ κυβέρνησης και λαϊκού αισθήματος.
Βεβαίως -και προς αποφυγή παρεξηγήσεων- ο Πρ. Παυλόπουλος δεν αφίσταται της θέσης που είχε διατυπώσει στην πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης του 2014, ως επικεφαλής μάλιστα της σχετικής Επιτροπής (πρόταση την οποία πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων ο τότε πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς…), σύμφωνα με την οποία εάν αποβούν άκαρπες οι ψηφοφορίες στη Βουλή για την εκλογή Προέδρου, τότε να εκλέγεται απευθείας απ’ τον λαό ο Πρόεδρος, για να μη διαλύεται η Βουλή και προκηρυχθούν εκλογές.
Είναι όμως άλλο αυτό και άλλο -εντελώς διαφορετικό- η συνταγματική θεσμοθέτηση της απευθείας απ’ τον λαό εκλογής του Προέδρου. Και μάλιστα με επέκταση των αρμοδιοτήτων του, πέραν ενός λελογισμένου ορίου, κάτι που επίσης αποδέχεται ο Πρ. Παυλόπουλος.
Είναι χαρακτηριστική η επ’ αυτού αποστροφή της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας ομιλίας του, που έγινε δεκτή με επαινετικά λόγια απ’ τους παρευρισκόμενους εκεί, μεταξύ αυτών ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδης, οι πρόεδροι των Κοινοβουλίων Ελλάδας και Κύπρου και πλειάδα καθηγητών:
• «…Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στις κατά καιρούς συζητήσεις περί αναθεώρησης του Ελληνικού Συντάγματος η μεγάλη πλειοψηφία, σε πολιτικό αλλά και επιστημονικό επίπεδο, θεωρεί πως θα ήταν προτιμότερο -και δικαίως- να μην υιοθετηθεί η ιδέα της απευθείας απ’ τον λαό εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, και μάλιστα με ιδιαιτέρως ενισχυμένες αρμοδιότητες, αφού κάτι τέτοιο θα οδηγούσε, ενδεχομένως, σε μια συνταγματικώς προβληματική στροφή του πολιτεύματος προς την κατεύθυνση της Προεδρικής Δημοκρατίας.
Επιπλέον, δεν θα κατέληγε, οιονεί νομοτελειακώς, σ’ ένα είδος θεσμικής και πολιτικής ‘‘διαρχίας’’ στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία έρχεται σε αντίθεση προς την κοινοβουλευτική παράδοση και λειτουργία του ελληνικού πολιτεύματος. Πέραν δε τούτου, η πολιτική και συνταγματική ιστορία της Ελλάδας μπορεί να αναδείξει άκρως δυσάρεστες -ακόμη και εθνικώς- εμπειρίες στο παρελθόν, λόγω συγκρούσεων στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας».
Ενδιαφέρον επίσης απ’ την προαναφερθείσα ομιλία του Πρ. Παυλόπουλου είναι και το σημείο όπου επισημαίνει τους -υπό προϋποθέσεις- κινδύνους που εγκυμονούν ορισμένα δημοψηφίσματα:
• «Ενδεικτικό αλλά και αντιπροσωπευτικό είναι το παράδειγμα δημοψηφισμάτων, τα οποία χρησιμοποιούνται από εκείνους που τα προκηρύσσουν όχι τόσο για τη γνήσια έκφραση της λαϊκής ετυμηγορίας, όπως επί ενός μείζονος σημασίας θέματος, αλλά, περισσότερο, για την περιβολή, υπό δημαγωγικούς όρους, μιας προειλημμένης απόφασης με τον θεσμικό και πολιτικό μανδύα της, δήθεν, ευρείας δημοκρατικής νομιμοποίησης και, επέκεινα, αποδοχής»…
Το πνεύμα του Συντάγματος της Τροιζήνας είναι και σήμερα παρόν…
Τη διαχρονική αξία του Συντάγματος της Τροιζήνας, τόσο για την ελληνική συνταγματική ιστορία, όσο και για την επιστημονική του επάρκεια, που εκτείνεται σε βάθος χρόνου και επηρεάζει ακόμα και το ισχύον Σύνταγμα της χώρας μας, ανέδειξε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Πρ. Παυλόπουλος με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία του σε συνέδριο της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας με θέμα «Οι φιλελεύθεροι θεσμοί του αγώνος της Ελληνικής Επαναστάσεως».
«Η αξία του Συντάγματος τούτου, ιδίως ως προς τα δεδομένα της συνταγματικής μας ιστορίας, κατ’ εξοχήν δε σ’ επίπεδο θεσμικών και πολιτικών συμβολισμών, είναι μεγάλη», υπογράμμισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Και πρόσθεσε: «Και τούτο διότι βασικές ρυθμίσεις και αρχές που υιοθέτησε άφησαν το στίγμα τους σε όλα, σχεδόν, τα μεταγενέστερα δημοκρατικά Συντάγματα της Ελλάδας. Ακόμη δε και το ισχύον Σύνταγμα του 1975, με όλες τις αναθεωρήσεις τις οποίες έχει υποστεί, διατηρεί, σε γενικές βεβαίως γραμμές, το στίγμα τέτοιων ρυθμίσεων και αρχών».
Ο Πρ. Παυλόπουλος ανέδειξε τα βασικά χαρακτηριστικά του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827, εξόχως φιλελεύθερα για την εποχή του και επηρεασμένα απ’ τη θεσμική και πολιτική «μήτρα της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 και της εξ αυτής προκύψασας Διακήρυξης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη».
Και αναφέρθηκε σε εμβληματικές πρόνοιες του Συντάγματος αυτού:
– Τις ρυθμίσεις με τις οποίες καθιερώνεται η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.
– Τις ρυθμίσεις με τις οποίες καθιερώνεται η θεμελιώδης αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας ρητώς προέβλεπε την «Νομοθετικήν, Νομοτελεστικήν και Δικαστικήν» εξουσία.
– Τις προβλέψεις διά των οποίων κατοχυρώνονται, με τρόπο μη επιδεχόμενο αμφισβήτησης, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου.
«Σίγουρα», επεσήμανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναφερόμενος στο Σύνταγμα της Τροιζήνας και το σήμερα ισχύον Σύνταγμα, «η γραμματική διατύπωση και η πληρότητα των ρυθμίσεων διαφέρει. Το ‘‘Πνεύμα’’ όμως του Συντακτικού Νομοθέτη -της Γ’ Εθνοσυνέλευσης δηλαδή- είναι ακόμη παρόν σε πολλά σημεία».