Ο επίλογος του «μακεδονικού» ζητήματος

Του
ΑΘ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Καθ. Πανεπιστημίου,
Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού

-Συμπερασματικές αξιολογικές κρίσεις, εκτιμήσεις και συμπληρώσεις επί του κειμένου Συμφωνίας Πρεσπών

1. Εισαγωγικά. Σε τρία άρθρα στην εφημερίδα «ΤΟ ΠΑΡΟΝ» (15/7, 22/7, 5/8), με βασικό οδηγό και μόνο το επίσημο κείμενο (ελληνικό, σλαβομακεδονικό, αγγλικό) της συμφωνίας, αναλύσαμε σε βάθος τα θετικά, τα αμφίσημα και τη στρατηγική συνεργασία των δύο μερών.

2. Ανάλυση. Υπενθυμίζουμε τα θετικά:

α. Ονομασία κράτους με σαφή γεωγραφικό προσδιορισμό και μόνο. Είναι «Δημοκρατία Βόρειας Μακεδονίας», στα σλαβικά «Republika Severna Makedonija», στα αγγλικά «Republic of North Macedonia».

β. Erga omnes η ανωτέρω ονομασία στο εσωτερικό του νέου κράτους και στο εξωτερικό, στις πάσης φύσης διεθνείς σχέσεις και συναλλαγές και συνεργασίες του.

γ. Σύνορο «το υφιστάμενο κοινό σύνορο, ως ισχυρό και απαραβίαστο διεθνές σύνορο», δηλαδή της Συνθήκης Βουκουρεστίου (Ιούλιος 1919) (βλέπε άρθρο 4.1,3-vsv-3.1-4).

δ. Απόταξη της «σλαβικής» ιδεολογίας Τίτο – Βλαχόβ και διαδόχων ή του Γκρουέφσκι μέσω αλυτρωτισμού – αναθεωρητισμού έναντι της ιστορικής Μακεδονίας, διαμερίσματος Βόρειας Ελλάδος, έμπρακτα διά της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής και της επί νέων βάσεων σχολικής αγωγής του νέου κράτους.

ε. Η ομολογία και καταγραφή της πεποίθησης του «ΔΜ», στις επίσημες δηλώσεις και καταγραφές των κυβερνώντων του 60% των κατοίκων του κράτους ως Σλάβων και με γλώσσα νοτιοσλαβική, ότι είναι δεδομένος και σεβαστός «ο ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά της περιοχής (δηλαδή ελληνικής Μακεδονίας) από την αρχαιότητα έως σήμερα» (άρθρο 7.2) και «διακριτώς διαφορετικά από τα χαρακτηριστικά του ‘‘ΔΜ’’», που «δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της περιοχής και του πληθυσμού της βόρειας περιοχής του ΠΜ» (άρθρο 7.2-3). Ένεκα της σαφούς αυτής στάσεως, οι όροι «…‘‘Μακεδονία’’, ‘‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’’… απαγορεύεται στο εξής να χρησιμοποιούνται από τους πολίτες της ‘‘Δημοκρατίας Βόρειας Μακεδονίας’’» (άρθρο 1.7).

στ. Συνταγματικές τροποποιήσεις επί όλων των παραπάνω, υπό α’-ε’, για ενσωμάτωσή τους στο νέο Σύνταγμα (άρθρα 1-3α, 1.4δ, 1.4ε, 1.12,7).

ζ. Επιπλέον, «το ‘‘ΔΜ’’ θα προβεί στις κατάλληλες τροποποιήσεις του προοιμίου, του άρθρου 3 και του άρθρου 49», (άρθρο 1.12) του ισχύοντος Συντάγματος. Ενδεικτικά, π.χ., το προοίμιο είναι επανάληψη εκείνου του πρώτου, γιουγκοσλαβικής συλλήψεως. Επιλέξει: «Η ‘‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’’ είναι εθνικό κράτος του ‘‘μακεδονικού έθνους’’ (σημείωση δική μας: Κράτους πολυεθνικού και πολυμειονοτικού), συνεχίζει την παράδοση του Ίλιντεν και αποτελεί νόμιμη συνέχεια της Δημοκρατίας του Κρουσόβου (σημείωση δική μας:

Σφετερισμός συμβάντος 1903, δηλαδή των βουλγαρικών σχεδίων διά του βουλγαρικού κομιτάτου), είναι η κοιτίδα όλων των ‘‘Μακεδόνων’’ (σημείωση δική μας: Ποιων όλων των Μακεδόνων;) και έχει υποχρέωση να φροντίζει όλους τους ‘‘Μακεδόνες’’ που ζουν στις άλλες χώρες και στα εξωτερικά τμήματα της ενιαίας ‘‘Μακεδονίας’’» (σημείωση δική μας:

Διεκδίκηση μειονοτήτων σε Ελλάδα και Βουλγαρία και ενδεχόμενο αλλαγής συνόρων). Τα παραπάνω διαγράφονται για τη «Δημοκρατία Βόρειας Μακεδονίας» (άρθρο 1.13). Για την Ιστορία λέμε ότι το υπό τροποποίηση προοίμιο αναπέμπει στο δόγμα του πρώτου Προέδρου της ομόσπονδης ‘‘Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας’’ Ντίμιταρ Βλαχόβ, alter ego του Τίτο, το 1946. Διακήρυττε: «Κραυγάζουμε μεγαλοφώνως ότι η Ελλάδα δεν έχει κανένα δικαίωμα επί της ‘‘Μακεδονίας του Αιγαίου’’» («Nova Makedonija», 22 Σεπτεμβρίου 1946). Μας θυμίζει το λαϊκό ρητό: «Φωνάζει ο κλέφτης για να φύγει ο νοικοκύρης». Αυτά ανήκουν πλέον στην Ιστορία και στους ερευνητές αυτής.

Υπενθυμίζουμε τα αμφίσημα. Είναι σαφώς διευκρινισμένα στις διατυπώσεις ελληνικού και σλαβικού κειμένου, προβληματικά στο αγγλικό κείμενο, ως εξής:

α. Ιθαγένεια «μακεδονική». Το ελληνικό και σλαβικό κείμενο προνοεί ίδρυση νέου κράτους, της «Δημοκρατίας Βόρειας Μακεδονίας». Στο κράτος-πολιτεία «Βόρεια Μακεδονία» όλοι οι κάτοικοι, άσχετα από εθνική ταυτότητα, που δεν αφορά τη συμφωνία, λαμβάνουν τη νομική οντότητα «του πολίτη Βορείας Μακεδονίας» (άρθρο 3β). Κράτη αναγνωρίζουν κράτη και μόνο. Η συζήτηση θα πρέπει, με σύνεση, συνέπεια, συνέχεια, να επικεντρωθεί στη διευκρίνιση στο ορθό, δηλαδή ιθαγένεια «βορειομακεδονική». Φρονούμε ότι η πλήρης και ακριβής εφαρμογή της συμφωνίας, αν γίνει, θα οδηγήσει νομοτελειακά στον ορθό όρο.

Η μόνη έγκυρη ερμηνεία του όρου «ιθαγένεια» της Μεγάλης Αμερικανικής Εγκυκλοπαίδειας (τόμος 11, σελ. 474) εξουδετερώνει την παρερμηνεία του αγγλικού κειμένου της συμφωνίας: «Ιθαγένεια – Nationality». Διατυπώνεται σαφέστατα στην εγκυκλοπαίδεια: «Ιθαγένεια (citizenship). Η ιδιότης του προσώπου ως πολίτου πολιτείας τινός» – άρα όχι έθνος τινός (περισσότερα στα άρθρα Β’ και Γ’ στις 22/7 και 5/8). Κίρο Γκλιγκόροφ: «Είμαστε Σλάβοι, του 7ου μ.Χ. αιώνα». Τα αυτά Ζάεφ και Δημητρόφ. Άρα, Σλαβομακεδόνες και όχι σκέτο «Μακεδόνες».

Ο όρος «Σλαβομακεδόνες» χρησιμοποιείτο από τους ί­διους για την εθνική ταυτότητά τους ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Τι άλλαξε από τότε; Οι τωρινές δηλώσεις Ζάεφ εν όψει του δημοψηφίσματος για αναγνώριση «μακεδονικής εθνότητας», «μακεδονικής γλώσσας» και «Μακεδονίας» είναι στάχτη στα μάτια, εκτός επισήμων κειμένων, όπως αποδείχθηκε, και κύρια και του σλαβικού κειμένου. Το 99% των κατοίκων του κράτους το αγνοεί.

β. Γλώσσα επίσημη του κράτους η «μακεδονική γλώσσα». Η διατύπωση ενοχλεί. Προκαλεί ανησυχίες, λόγω ευαισθησιών, όπως δέχονται τα επίσημα κείμενα, ότι είναι δυνατό να συμβεί και συμβαίνει. Αποφεύγεται η δήλωση – καταχώρηση στα κείμενα του αυτονοήτου, ότι η γλώσσα είναι η «σλαβομακεδονική». Αφού, μάλιστα, στα κείμενα -και στα τρία- ανομολογείται, περιγραφικά όμως και όχι ονομαστικά, ότι η γλώσσα αυτή «ανήκει στην ομάδα των νοτίων σλαβικών γλωσσών» (άρθρο 1.3γ). Τα γλωσσικά δεδομένα είναι σταθερά.

Για την ιστορία της γλώσσας αυτής να πούμε ότι από καθαρή βουλγαρική διάλεκτο εξελίχθηκε τεχνηέντως σε γλώσσα, τη «σλαβομακεδονική», με συστηματικές δράσεις της Ακαδημίας Σκοπίων, της τιτοϊκής περιόδου, για νέους, γνωστούς, ευνόητους λόγους. Φρονούμε ότι η συμφωνία, με τα θετικά της και τη στρατηγική συνεργασία, δεν θα επιτρέψει υπό τον όρο «μακεδονική γλώσσα» καλλιέργεια και υπόνοιες «μακεδονισμού» (Τίτο – Βλαχόβ – Κολισέφσκι – Γκρούεφσκι). Εντούτοις, στις περαιτέρω προβλεπόμενες διαπραγματεύσεις θα τεθεί το θέμα για καθιέρωση του άρθρου, απερίφραστα, περί γλώσσας «σλαβομακεδονικής» και θα τεθεί από αλβανικής πλευράς, δεδομένου ότι η Βουλή των Σκοπίων αποφάσισε ήδη -και είναι εν υπνώσει το θέμα- την αναγνώριση της σλαβικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας του κράτους, ως «σλαβομακεδονικής».

γ. Εμπορικά ονόματα, επώνυμα, σήματα, πινακίδες αυτοκινήτων. Για τις πινακίδες αυτοκινήτων ορθά διατυπώνεται στα κείμενα ότι «οι κωδικοί χώρας για τις πινακίδες αυτοκινήτων του ‘‘ΔΜ’’ θα είναι ΝΜ και ΝΜΚ», δηλαδή «North Macedonia» (βλέπε άρθρο 3ε). Ο Ζάεφ στην καμπάνια του δημοψηφίσματος, ενώ αποκρύπτει επιμελώς το ουσιώδες τούτο, προβάλλει ως επιτυχία τη συνέχιση χρήσης των κωδικών «ΜΚ» και «MKD» (δηλαδή σκέτο Makedonija) «για όλους τους άλλους σκοπούς», επειδή έτσι «επισήμως αποδέθηκαν από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ΔΟΤ)». Ποιοι είναι οι άλλοι σκοποί; Πάντως, τίποτε στο άρθρο 1(3) δεν θα επηρεάσει την παρούσα εμπορική χρήση, μέχρις ότου εξευρεθεί αμοιβαία συμφωνία, όπως προβλέπεται σ’ αυτό το υποτμήμα» (άρθρο 13Θ). Χωρούν περαιτέρω διαπραγματεύσεις (βλέπε περισσότερα στο άρθρο Γ’ στο «ΠΑΡΟΝ», 5/8). Το ΠΜ, ipso jure, θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τον όρο «Μακεδονία», που είναι η απαγορευτικός μόνο για το «ΔΜ» (άρθρο 7). Π.χ., το διεθνές αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης «Μακεδονία», ο Μακεδονικός Χαλβάς Χαΐτογλου, ξενοδοχείο «Μακεδονία Palace» κ.λπ.

3. Συμπληρωματικά – Επιλεγόμενα:

α. Τα θετικά είναι διαυγή και σταθερά. Τα αμφίσημα θα απασχολήσουν τα δύο μέρη, τη Βουλή των Ελλήνων, τη Βουλή των Σκοπίων, και μέσα στις ευρωατλαντικές δομές.

β. Η Ελλάδα πιστώνεται το γεωπολιτικό γεγονός ιδρύσεως, κατ’ ουσίαν, νέου κράτους της «Δημοκρατίας Βόρειας Μακεδονίας», με «πολίτες Βορειομακεδόνες» άσχετα από εθνοφυλετικές ταυτότητες και οντότητες και συνιστώσες Σλάβων, Αλβανών, Βλάχων ή Ελληνοβλάχων, Ρομά, Σέρβων, Βουλγάρων, Τούρκων κ.λπ., σε πλειονότητες ή μειονότητες και ομάδες δύο και κάτι εκατομμυρίων κατοίκων του κράτους.

γ. Πουθενά στη συμφωνία δεν απαντάται ο όρος «μακεδονική εθνότητα», αλλά σαφώς, ονομαστί, απαντάται ο όρος «πολίτες της Βορείας Μακεδονίας». Υπό, δε, τη «μακεδονική γλώσσα» του κειμένου, ξεκαθαρίζεται πάλι ότι πρόκειται για τη νοτιοσλαβική «σλαβομακεδονική», όρος δικός τους ως το 1955. δ.

Το κείμενο της συμφωνίας δεν είναι, έτσι απλά, καλό ή κακό. Στα σημερνά γεωπολιτικά δεδομένα στη Νοτιανατολική Ευρώπη (η διατύπωση ορθή στο προοίμιο και στο άρθρο 11), και όχι στα Βαλκάνια των παλαιοοθωμανών και νεοθωμανών του ισλαμικού τόξου, το κείμενο αυτό είναι ένα αναγκαίο κείμενο-εργαλείο της τέχνης του, πολιτικά και διπλωματικά, εφικτού. Αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε, υπό τις παρούσες συγκυρίες, να εφευρεθεί για το συμφέρον αμφοτέρων των μερών.