Π. Παπασπύρος: Το εκρηκτικό «κοκτέιλ» του 21ου αιώνα!
Του
ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Μάστερ στις Δημόσιες Πολιτικές, Συντονιστή του Ομίλου
Πολιτικού και Κοινωνικού Προβληματισμού «Ακτίδα»,
πρ. Προέδρου ΑΔΕΔΥ
Πόλεμοι, υποσιτισμός και πείνα, κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν με ένταση τις δύο πρώτες δεκαετίες του νέου αιώνα και αποτελούν την κύρια αιτία της μετανάστευσης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους εξαιτίας αστάθειας ή κινδύνου ή απουσίας δικτύου κοινωνικής προστασίας.
Το 2017, η έκθεση για την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή στον κόσμο δείχνει ότι αυξάνονται οι υποσιτιζόμενοι άνθρωποι. Τον προηγούμενο χρόνο είχε καταγραφεί μείωση. Οι συγκρούσεις και η μεταβολή κλίματος ανεβάζουν το 2016 σε 815 εκατ. ανθρώπους τους υποσιτισμένους από τα 777 εκατ. του 2015. Για να αντιμετωπιστεί η πείνα προϋπόθεση είναι η ειρήνη και η προστασία των φυσικών πόρων. Ο ΟΗΕ (FAO) επισημαίνει ότι πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού θα υποστεί κάποια μορφή υποσιτισμού έως το 2030.
Ήδη 3 εκατ. παιδιά κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους, ενώ στη χώρα μας πάνω από 500 χιλ. υποσιτίζονται. Παράλληλα η γεωλογική ιστορία έχει εναλλασσόμενα χρονικά διαστήματα με αλλαγές στο κλίμα. Η επίδραση στους ανθρώπους ήταν μεγάλη, π.χ. την εποχή των παγετώνων. Με τον τερματισμό της οι άνθρωποι οργάνωσαν τη νομαδική ζωή, τη μόνιμη κατοικία, την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Σήμερα το «κοκτέιλ» των τριών προκλήσεων του αιώνα έχει και τον καμβά της τεχνολογίας. Η γεωργία γίνεται πιο παραγωγική, με περισσότερη μηχανική λειτουργία, ενώ θέλει λιγότερη εργασία.
Υπάρχει ένας διαρθρωτικός μετασχηματισμός που υποχρεώνει τους ανθρώπους να μετακομίζουν, να μεταναστεύουν ειδικά από τις αγροτικές περιοχές. Η σταθερότητα και η ειρήνη, η διασφάλιση του φυσικού πλούτου, η μηδενική πείνα είναι εξίσωση σύνθετη, δύσκολη, άλυτη. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση και συμπληρωματικότητα δράσεων για παρακολούθηση και διόρθωση των βασικών αιτίων, δηλαδή, πολιτική σε κοινούς, οικουμενικούς στόχους από το παγκόσμιο στο περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και αντίστροφα.
Το διεθνές δίκαιο σε περιοχές συγκρούσεων συνήθως γράφεται από τους ισχυρούς του κόσμου και τους νικητές, ενώ οι παρατεταμένες διαμάχες είναι καταστροφικές και οδηγούν τους ανθρώπους στην εγκατάλειψη της γης και των σπιτιών και τελικά και της χώρας τους. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου τα γεωπολιτικά δεδομένα έχουν αλλάξει και η παγκόσμια κατάσταση είναι λιγότερο προβλέψιμη. Η νέα τάξη έχει μέτωπα από τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία μέχρι την Αφρική.
Η διαχείριση και αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, η παροχή δυνατοτήτων και συνθηκών στους ανθρώπους προκειμένου να παραμένουν στον τόπο τους είναι η πιο καλή λύση, αλλά δυσχερής -όχι όμως και μη δυνατή- σε αρκετές των περιπτώσεων.
Η επιστήμη, η έρευνα, η τεχνολογική πρόοδος και η καινοτομία είναι όπλα που μπορούν να λύσουν τα δύο από τα τρία κομμάτια της εξίσωσης (πείνα και κλιματική αλλαγή) σε συνεργασία με αντίστοιχες πολιτικές, που δεν αρκεί να εξαντλούνται σε ανθρωπιστικά προγράμματα και βοήθεια, αλλά να δημιουργούν μέσα διαβίωσης.
Η αποφυγή συγκρούσεων και η συγκρότηση δημοκρατικών κοινωνιών, αντί καθεστώτων, είναι πολύπλοκο ζήτημα, αλλά όχι λαβύρινθος χωρίς έξοδο. Χωρίς όμως αυτό δεν μπορεί να τρέφουμε πολλές ελπίδες για ένα πιο ανθρώπινο παζλ στον πλανήτη. Αυτό θα είναι εφικτό μόνο αν η παγκοσμιοποίηση αποκτήσει όρους, διόδους και πρωτίστως αρχές διακυβέρνησης επικεντρωμένες στον άνθρωπο, τη διάσωση του περιβάλλοντος, τη διάχυση της ευημερίας τουλάχιστον στο στοιχειώδες επίπεδο: Ένα ποτήρι γάλα, μία φέτα ψωμί, πρόσβαση σε υποτυπώδες δίκτυο κοινωνικής φροντίδας, υποστήριξης και προστασίας.
Μπορεί ο κόσμος σήμερα να τα πετύχει αυτά; Αναμφίβολα ναι, χωρίς να «απειληθούν» τα κέρδη των λίγων. Γιατί τότε, αφού υπάρχει το πλεόνασμα, δεν επιτυγχάνονται; Ο κίνδυνος λειτουργίας των ανάλογων αρχών και κοινωνικών σχέσεων εμποτισμένων από αυτές τρομάζει, φοβίζει, απειλεί τις αγοραίες λογικές, τις ελίτ των κυρίαρχων συμφερόντων, μιας νοσηρής τελικά τάξης πραγμάτων στον κόσμο.
Τίποτα όμως δεν έχει τελειώσει γιατί και ο 21ος αιώνας αναζητεί τις ισορροπίες για πρόοδο των ανθρώπων. Αναμετράται με τον σκοταδισμό και την οπισθοδρόμηση. Μια αιώνια και αέναη μάχη στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Άλλωστε, όπως σημείωνε και ο γάλλος συγγραφέας Chr. Bobin, «η φύση είναι ένα βιβλίο που είναι μονίμως ανοιχτό και ο άνεμος γυρίζει τις σελίδες του»!