Προγράμματα «ΦιλόΔημος»: ξεπερνά τις προσδοκίες η ανταπόκριση των δήμων Προσκλήσεις 805 εκατ. ευρώ
– εγκρίσεις έργων 368,6 εκατ. ευρώ
Σε εξέλιξη η υποβολή προτάσεων
Με εντατικούς ρυθμούς εργάζονται τα στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Εσωτερικών, προκειμένου να διεκπεραιώσουν τον μεγάλο αριθμό προτάσεων που υποβάλλονται συνεχώς από τους δήμους ολόκληρης της χώρας για την χρηματοδότηση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών από τα δύο Ειδικά Προγράμματα Ενίσχυσης Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης,«ΦιλόΔημος» και «ΦιλόΔημος ΙΙ».
Μέχρι στιγμής, με πλήρη έλεγχο αλλά και ταχύτατες διαδικασίες, έχουν εγκριθεί έργα συνολικού προϋπολογισμού 368.647.254,79 ευρώ για 264 δήμους σε όλη την επικράτεια, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν με 326.729.636,64 ευρώ, μέσω του Υπουργείου Εσωτερικών, από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομίας και Ανάπτυξης. Το μεγάλο ενδιαφέρον των δήμων οδήγησε ήδη στην αναθεώρηση των προβλεπόμενων διαθέσιμων πόρων για τα δύο προγράμματα. Από τον αρχικό, συνολικό, προϋπολογισμό των 740 εκατ. ευρώ για το 2018, οι πρώτες επτά (7) Προσκλήσεις που ενεργοποιήθηκαν προβλέπουν 805 εκατ. ευρώ και έπεται συνέχεια. Οι συγκεκριμένες επιδόσεις ενισχύουν την προοπτική πλήρους αξιοποίησης συνολικού ποσού των 2,3 δισ. ευρώ σε ορίζοντα πενταετίας.
Η ανταπόκριση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι καθοριστική για την αύξηση των διαθέσιμων πόρων και για τη συνέχιση των δύο χρηματοδοτικών προγραμμάτων τα επόμενα χρόνια. Κυρίως, όμως, καταδεικνύει την μεγάλη ανάγκη για τα έργα και συνολικά τις δράσεις που περιλαμβάνονται στις προσκλήσεις των «ΦιλόΔημων», όπως προέκυψαν μέσω ενός συστηματικού διαλόγου ανάμεσα στους αιρετούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και το Υπουργείο Εσωτερικών. Μια διαδικασία που επιλέχθηκε ως η πιο πρόσφορη για να καταγράψει τις ουσιαστικές ανάγκες των δήμων, αλλά και για να εξασφαλίσει ότι θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις χρηματοδοτήσεις βάσει των πραγματικών συνθηκών λειτουργίας τους.
Το αποτέλεσμα ξεπερνά θετικά τις προσδοκίες όλων των μερών. Τα δύο χρηματοδοτικά προγράμματα αναδεικνύονται σε πραγματικά εργαλεία για τους δήμους σε καίριους τομείς με πολλαπλά οφέλη για τους πολίτες, καθώς χρηματοδοτούν δράσεις οι οποίες:
• Δρομολογούν στοχευμένα έργα μικρής κλίμακας, τα οποία είχαν μείνει επί χρόνια στο περιθώριο, παρά την αναγκαιότητά τους
• Λειτουργούν ως «πολλαπλασιαστής» ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες, τόσο στη φάση της κατασκευής, όσο και σε αυτή της λειτουργίας των έργων
• Προστατεύουν το περιβάλλον με την κατασκευή ή αποκατάσταση και επέκταση υφιστάμενων αποχετευτικών υποδομών
• Διασφαλίζουν την επαρκή πρόσβαση σε πόσιμο νερό για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρη τη χώρα
• Δημιουργούν ένα περιβάλλον δημιουργικής απασχόλησης και ψυχαγωγίας για δεκάδες χιλιάδες παιδιά σε όλη τη χώρα μέσω της συνδρομής στην κατασκευή σύγχρονων παιδικών χαρών με νέες προδιαγραφές ασφαλείας
• Υπερδιπλασιάζουν τα διαθέσιμα ποσά για τη συντήρηση σχολείων, καθώς η χρηματοδότηση μέσω του «ΦιλόΔημος ΙΙ» είναι επιπρόσθετη της ετήσιας τακτικής ενίσχυσης για τον ίδιο σκοπό, η οποία αυξήθηκε για το 2018 στα 28 εκατ. ευρώ
• Ενισχύουν τις δομές της Πολιτικής Προστασίας μέσω της προμήθειας μηχανημάτων έργου, έπειτα από πολλά χρόνια και στη βάση των αναγκών που διαπιστώνουν οι ίδιοι οι δήμοι
• Ενεργοποιούν διαθέσιμους πόρους που δεν αρκούσαν από μόνοι τους για την υλοποίηση των αναγκαίων παρεμβάσεων
Τα Προγράμματα «ΦιλόΔημος» δεν είναι «ασκήσεις επί χάρτου». Δρομολογήθηκαν γρήγορα σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, με στόχο να αποδώσουν καρπούς το ταχύτερο δυνατό. Τον Δεκέμβριο του 2017 ψηφίστηκε ο ν.4509/2017 και τον Φεβρουάριο του 2018 ενεργοποιήθηκαν οι πρώτες Προσκλήσεις. Με την ίδια λογική εργάζονται και οι αρμόδιες υπηρεσίες για την ταχύτερη αξιολόγηση και ένταξη των υποβαλλόμενων προτάσεων. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες από την κατάθεση των φακέλων, ελέγχθηκαν και εγκρίθηκαν έργα Ύδρευσης και Αποχέτευσης προϋπολογισμού 247 εκατ. ευρώ. Διαδικασίες και άνθρωποι υποτάχθηκαν στους στόχους της ταχύτητας με διαφάνεια και τεχνοκρατική πληρότητα για να προχωρήσει άμεσα η υλοποίηση.
Οι επτά προσκλήσεις των δύο «ΦιλόΔημων», που έχουν ενεργοποιηθεί έως τώρα, είναι:
Πρόγραμμα «ΦιλόΔημος»
1. «Υποδομές ύδρευσης για την εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και ποιότητας ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση» – 200 εκατ. ευρώ
Η Πρόσκληση ανταποκρίνεται στην ολοένα αυξανόμενη ανάγκη των δήμων και των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας να παρέχουν νερό καθαρό και σε επαρκή ποσότητα στους κατοίκους τους. Χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων, αντικαταστάσεις παλαιών δικτύων, προμήθειες εξοπλισμού για τον εντοπισμό και τη μείωση των διαρροών, εξωτερικά υδραγωγεία, έργα καθαρισμού νερού, αφαλατώσεις, δεξαμενές και αντλιοστάσια νερού. Το Πρόγραμμα καλύπτει και υποβληθέντα έργα που για διάφορους λόγους δεν εντάχθηκαν στα Προγράμματα του ΕΣΠΑ, ώστε αυτά τα σημαντικά υδρευτικά έργα να υλοποιηθούν.
2. «Ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών λυμάτων για την προστασία της δημόσιας υγείας και την βελτίωση της ποιότητας των υπόγειων, επιφανειακών υδάτων και των ακτών κολύμβησης» – 200 εκατ. ευρώ
Αφορά στην κατασκευή έργων και την προμήθεια απαραίτητου εξοπλισμού σε οικισμούς Γ’ Προτεραιότητας, (οικισμοί με πληθυσμό αιχμής από 2.000 έως 15.000 ισοδύναμους κατοίκους), για τους οποίους απορρέει υποχρέωση συμμόρφωσης από την σχετική Κοινοτική Οδηγία για την ύπαρξη και ορθή λειτουργία των υποδομών διαχείρισης αστικών λυμάτων. Επιπλέον, θα χρηματοδοτηθούν πολύ σημαντικά έργα σε οικισμούς οι οποίοι βρίσκονται σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, με πληθυσμό κάτω από 2.000 κατοίκους.
3. «Αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ)» – 25 εκατ. ευρώ
Με την Πρόσκληση καλούνται να υποβάλουν αιτήσεις ένταξης οι ΟΤΑ στο χώρο ευθύνης των οποίων βρίσκονται ΧΑΔΑ, οι οποίοι έχουν περιληφθεί στην απόφαση C-378/13 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, και οι οποίοι, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν έχουν ενταχθεί σε κάποιο Περιφερειακό ή Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα. Παράλληλα με το κυρίως έργο αποκατάστασης, με την πρόσκληση δίνεται η δυνατότητα να χρηματοδοτηθούν και συνοδευτικά έργα – προμήθειες ή/και εγκαταστάσεις (αρμοδιότητας ΟΤΑ) που διευκολύνουν την άμεση διακοπή λειτουργίας και εν συνεχεία αποκατάσταση ενεργών ΧΑΔΑ ή γενικά την αποκατάσταση ανενεργών ΧΑΔΑ.
4. «Δράσεις για τη βελτίωση της αγροτικής οδοποιίας» – 200 εκατ. ευρώ
Η συγκεκριμένη Πρόσκληση συμπληρώνει τις δράσεις για την βελτίωση της αγροτικής οδοποιίας με προτεραιότητα στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Στόχος είναι η μείωση του κόστους μεταφοράς των προϊόντων, η ταχύτερη και ασφαλέστερη πρόσβαση των γεωργικών μηχανημάτων, καθώς και η ταχύτερη και οικονομικότερη μεταφορά των ευπαθών προϊόντων. Η υποβολή αιτήσεων θα ξεκινήσει από τις 17 Σεπτεμβρίου 2018 και θα συνεχιστεί έως το τέλος του έτους. Το ενδιαφέρον αναμένεται να είναι έντονο.
Πρόγραμμα «ΦιλόΔημος ΙΙ»
5. «Προμήθεια μηχανημάτων έργου ή/και συνοδευτικού εξοπλισμού» – 60 εκατ. ευρώ
Δικαιούχοι είναι και οι 325 δήμοι της χώρας, οι οποίοι επιχορηγούνται βάσει κριτηρίων που σχετίζονται με την έκταση, τον πληθυσμό και το πλήθος των οικισμών τους. Οι δήμοι μπορούν να προμηθευτούν καινούργια ή μεταχειρισμένα μηχανήματα έργου (έως πενταετίας ), καθώς και εξαρτήματα για προσθήκη σε υφιστάμενα.
6. «Επισκευή, συντήρηση σχολικών κτιρίων &αύλειων χώρων και λοιπές δράσεις» – 50 εκατ. ευρώ
Με τη συγκεκριμένη πρόσκληση το Υπουργείο Εσωτερικών απαντά με επιπρόσθετη χρηματοδότηση στις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες των δήμων για τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων, καθώς και των αύλειων χώρων τους.Το 2017 η τακτική χρηματοδότηση για τη συντήρηση των σχολείων ήταν 20 εκατ. ευρώ. Το 2018, μαζί με τα 28 εκατ. ευρώ της αυξημένης τακτικής χρηματοδότησης, διοχετεύονται στους δήμους γι’ αυτό τον σκοπό 78 εκατ. ευρώ.
7. «Προμήθεια και Τοποθέτηση Εξοπλισμού για την Αναβάθμιση Παιδικών Χαρών των Δήμων της Χώρας» – 70 εκατ. ευρώ
Επιδίωξη του Υπουργείου Εσωτερικών είναι να δοθεί μια ουσιαστική ώθηση στη λειτουργία πιστοποιημένων παιδικών χαρών στη βάση των νέων, σύγχρονων κανονισμών ασφαλείας, οι οποίοι προβλέπουν αυστηρότερες προδιαγραφές για την προστασία των παιδιών. Το πρόγραμμα εξαρτάται από τους προγραμματισμούς των δήμων, πολλοί από τους οποίους ξεπερνούν το 2018. Αυτή την περίοδο δαπανούνται περισσότερα από 22 εκατ. ευρώ για νέες Παιδικές Χαρές και τον επανασχεδιασμό παλαιών.
Από το 2010 και έπειτα, τα έσοδα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης συρρικνώθηκαν περίπου κατά 65%. Το 2018 σημειώθηκε για πρώτη φορά μικρή αλλά διακριτή αύξηση της χρηματοδότησής τους από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Παρ’ ότι δεν αναπληρώνονται οι απώλειες, τόσο αυτή η αύξηση όσο και τα Προγράμματα «ΦιλόΔημος», εντάσσονται σε ένα γενικότερο πλέγμα ενίσχυσης των ΟΤΑ με σειρά νέων εργαλείων ή υφιστάμενων που αναβαθμίστηκαν, τα οποία θεσπίστηκαν και εφαρμόστηκαν από την Κυβέρνηση και το Υπουργείο Εσωτερικών. Ενδεικτικά, μόνο το 2018, έχουν δοθεί
• ως έκτακτη ενίσχυση 20,6 εκατ. ευρώ στους ορεινούς και μικρούς νησιωτικούς δήμους
• περίπου 95 εκατ. ευρώ για την εξόφληση οφειλών δήμων μετά από δικαστικές αποφάσεις (ΑΚΣΙΑ)
• περισσότερα από 30 εκατ. ευρώ για αποκατάσταση ζημιών λόγω θεομηνιών και για τη αντιμετώπιση φαινομένων λειψυδρίας
Σημαντικές ενισχύσεις δόθηκαν στους δήμους για τα ληξιπρόθεσμα χρέη τους, από το πρόγραμμα των 326 εκατ. ευρώ που διατέθηκαν γι’ αυτό το σκοπό. Πρόσφατα ανακοινώθηκαν ενισχύσεις ύψους 95 εκατ. ευρώ για την αναδιαμόρφωση δημοτικών παιδικών σταθμών, ώστε να προσαρμοστούν στις νέες προδιαγραφές ασφαλούς λειτουργίας.
• Τα Ειδικά Προγράμματα Ενίσχυσης Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης «ΦιλόΔημος» και «ΦιλόΔημος ΙΙ», είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας των υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομίας και Ανάπτυξης. Το Πρόγραμμα «ΦιλόΔημος», το οποίο υλοποιείται από το Υπουργείο Εσωτερικών, προβλέπει τη δανειοδότηση των ΟΤΑ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) μέσω του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ΤΠ&Δ) για τη χρηματοδότηση των έργων. Τα δάνεια εξοφλούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων χωρίς να επιβαρύνουν τους δήμους.