Χρ. Μπότζιος: Οι διεθνείς εντυπώσεις και επιπτώσεις από τις φονικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Η 23η Ιουλίου δεν θα σβήσει και δεν πρέπει να σβήσει ποτέ από τη μνήμη όσων ζήσαμε τις τραγικές ώρες των πυρκαγιών στην Ανατολική και Δυτική Αττική, με τα ανθρώπινα θύματα να εγγίζουν ήδη τα εκατό. Ακόμα και σε εμπόλεμες καταστάσεις τέτοιος αριθμός θυμάτων μεταξύ του άμαχου πληθυσμού κρίνεται υψηλός.

Ειδήμονες και μη έχουν επιδοθεί σε ερμηνείες των αιτιών των δύο πυρκαγιών που ξέσπασαν σχεδόν ταυτόχρονα στην Κινέτα και σε περιοχές της Ανατολικής Αττικής. Εστιάζουν περισσότερο στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν την ημέρα των πυρκαγιών, με περιορισμένη αναφορά στους συγκεκριμένους, χθεσινούς και προχθεσινούς, ενόχους, που από τις πράξεις ή παραλείψεις τους οδηγηθήκαμε στα τραγικά γεγονότα της 23ης Ιουλίου.

Τα δε πολιτικά κόμματα, όλων σχεδόν των ιδεολογικών αποχρώσεων, διά των εκπροσώπων τους ή άλλων αναλυτών, προσπαθούν να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη σε βάρος των κυβερνώντων, ξεχνώντας τη λαϊκή ρήση που λέει ότι «όπως έστρωσες θα κοιμηθείς». Γιατί, πιστεύω, κανείς απροκατάληπτος και δίκαιος κριτής δεν θα απενοχοποιούσε εύκολα όσους διά πράξεων ή παραλείψεων τις περασμένες δεκαετίες συνέβαλαν στη δημιουργία αυτού του αρχιτεκτονικού τέρατος, που με μαθηματική ακρίβεια κάποια μέρα θα οδηγούσαν σε όσα συνέβησαν την αποφράδα αυτή ημέρα του Ιουλίου, ενώ θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή περιορισθεί, αν στο μεταξύ είχαν υπάρξει διορθωτικές παρεμβάσεις.

Αξίζει πάντως να γίνουν δύο επισημάνσεις. Η μία αφορά την ευθύνη της Πολιτείας στο σύνολό της και η άλλη την ευθύνη ημών των πολιτών. Η ευθύνη των τελευταίων έχει μόνο κοινωνιολογική σημασία και δεν μπορεί να τους αποδοθεί παρά μόνο in abstracto. Γιατί την πραγματική ευθύνη φέρει όποιος έχει την εξουσία και είναι εξουσιοδοτημένος από τον λαό να αποφασίζει.

Οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας καλό θα ήταν να προβούν σε αυτοκριτική και να αποκαλύψουν όλους εκείνους που είχαν διαχρονικά την ευθύνη και εξουσία να αποφασίζουν, είτε λέγονται πολεοδομίες, είτε δασαρχεία, είτε δήμοι και κοινότητες, είτε κυβερνήσεις, με συνεχείς νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων και ανοχές. Αλλά φοβούμαι ότι δεν θα το πράξουν, υπακούοντας στη συμβουλή του Μακιαβέλι: «Μη θίγετε τα κακώς κείμενα».

Για λόγους όμως δικαιοσύνης και από χρέος προς τα θύματα της 23ης Ιουλίου, επιβάλλεται η διεξαγωγή εμπεριστατωμένης και σε βάθος έρευνας από τις δικαστικές αλλά και τις διοικητικές αρχές τόσο για τα αίτια που προκάλεσαν τις πυρκαγιές όσο για τυχόν πράξεις ή παραλείψεις όσων ήσαν εντεταλμένοι να μεριμνήσουν για την προστασία ανθρώπων και περιουσιών. Παράλληλα να επεξεργαστούν σε νέα βάση και σε βάθος και να ληφθούν τα κατάλληλα και αποτελεσματικά μέτρα, όσο επώδυνα και αν είναι, ώστε στο μέλλον να περιοριστούν οι κίνδυνοι ανάλογων φαινομένων.

Η κυβέρνηση εξήγγειλε ήδη ότι σύντομα θα αρχίσει η κατεδάφιση αυθαίρετων κτισμάτων που παραβιάζουν κατάφωρα τις πλέον στοιχειώδεις ρυμοτομικές αρχές, αλλά και η διάνοιξη οδών επικοινωνίας και διαφυγής. Η σύσταση αυτοτελούς υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, όπως ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, είναι επιβεβλημένη. Σήμερα είναι ένα από τα τέσσερα χαρτοφυλάκια αρμοδιότητας αναπληρωτή υπουργού!

Οι φονικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική με τα δεκάδες θύματα έκαναν, ως συνήθως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις, τον γύρο του κόσμου. Και θα ήθελα να σταθώ εν συντομία και σε αυτήν τη διάσταση. Εκτός του ειδησεογραφικού γεγονότος, σε αρκετές χώρες συνοδεύτηκαν και από εκτενή σχόλια σε ό,τι αφορά τα αίτια και συναφή.

Η χώρα μας μπήκε αρνητικά στη διεθνή επικαιρότητα, κάτι που δεν μας κολακεύει καθόλου. Προβλήθηκαν πλάνα από τις καταστροφές και έγινε ευρεία αναφορά σε παραβιάσεις των ρυμοτομικών αρχών ή την ανυπαρξία τους. Διακεκριμένη ελληνίδα αρχιτέκτων-πολεοδόμος του εξωτερικού μου έλεγε σε σχετική συζήτησή μας ότι όταν ερχότανε στην Ελλάδα με ξένους συναδέλφους της απέφευγε επιμελώς να τους πάει στον Λυκαβηττό, αν και της το ζητούσαν επιμόνως, προκειμένου να μην αντικρύσουν αυτό το απαίσιο θέαμα του λεκανοπεδίου με μόλις 3% πράσινο. Ένα θλιβερό πρωτείο σε παγκόσμια κλίμακα. Και τούτο επειδή, όπως έγραφε σε πρόσφατο άρθρο του ο πανεπιστημιακός καθηγητής Μενέλαος Γκίβαλος («Το Παρόν», 5.8.2018), στην Ελλάδα «τον χωροταξικό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό τον έχουν αναλάβει εδώ και δεκαετίες οι καταπατητές και οι εμπρηστές και οι κάθε είδους εργολάβοι…».

Εικάζω ότι σε ανεπίσημες συζητήσεις μεταξύ αξιωματούχων της ΕΕ και αλλού οι πρόσφατες φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα θα σχολιάζονται και ανθρωπογεωγραφικά. Θα μας χαρακτηρίζουν ως επιπόλαιους και περιφρονητές του νόμου, ως κακοδιοικούμενους, γεγονός που θα επισκιάζει τις αναμφισβήτητες άλλες αρετές του ελληνικού λαού. Οι εντυπώσεις για έναν λαό και ένα κράτος δεν κρίνονται μόνο από την ιστορία τους, παλαιά και πρόσφατη. Με το έργο της αποκατάστασης ας αποδείξουμε ότι αξίζουμε για το αντίθετο.

Ήδη η ΕΕ, διά της αρμοδίας επιτρόπου για τις περιφερειακές πολιτικές, εκτός από τη συμπαράστασή της προς τον ελληνικό λαό, ανήγγειλε και τη διάθεση ικανών ποσών από τα κοινωνικά κονδύλια για την αντιμετώπιση των πρώτων αναγκών. Ελπίζουμε να γίνει σωστή διαχείριση και να μην επαναληφθούν οι αρνητικές εντυπώσεις, όπως για τη χρήση των ΜΟΠ (Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων), που είχαν θεσπισθεί για τη γεωργική ανάπτυξη των μεσογειακών χωρών-μελών, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ακόμη ολιγομελής και με τα αναπτυξιακά προγράμματα στόχευε στην οικονομική σύγκλιση και την κοινωνική συνοχή. Κατά τους ειδικούς, τα σημαντικά κονδύλια των ΜΟΠ ελάχιστα συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών προγραμμάτων και πολλά ποσά χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο ως πριμ σε προνομιούχους γεωργοκτηνοτρόφους.

Ίδια περίπου φήμη επικρατεί και για τη χρήση των κοινοτικών κονδυλίων για το Κτηματολόγιο, που ακόμη δεν έχει αποπερατωθεί. Είμαστε ίσως η μόνη κοινοτική-ευρωπαϊκή χώρα χωρίς Κτηματολόγιο, στην έλλειψη του οποίου αποδίδονται, κατά μεγάλο ποσοστό, οι καταπατήσεις, τα αυθαίρετα και ό,τι παράνομο συνδέεται με αυτό.

Έκρινα σκόπιμο να τονίσω και την άλλη διάσταση των πυρκαγιών της 23ης Ιουλίου και τις επιπτώσεις στη διεθνή εικόνα της χώρας για να προβληματισθούμε για ορισμένες συμπεριφορές μας. Ποτέ πάντως δεν είναι αργά να ενεργήσουμε με υπευθυνότητα έναντι των πολιτών, της ζωής τους και της περιουσίας τους. «Ου μετανοείν αλλά προνοείν χρη τον άνδρα τον σοφόν», έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι.